Jak zmiksować utwór pop - (cz.3) vokal.pdf - Artykuły na temat szeroko pojętej produkcji muzyki - demboch

Jak zmiksować utwór pop?

Część trzecia - wokal i chórki

Jezar, jezar@dreampoint.co.uk

Przełożył: Jerrvix

W ubiegłym miesiącu zajęliśmy się rozmieszczeniem poszczególnych elementów miksu w

przestrzeni i układaniem całości tak, by znalazło się miejsce na bardzo ważne elementy naszego

miksu - wokal i chórki. Jeśli nie uda wam się uzyskać dobrego brzmienia wokalu, to cały wysiłek

włożony w dotychczas wykonaną pracę pójdzie na marne.

Jakie są wasze cele? Po pierwsze musicie sprawić, by to co śpiewa wokalista było słyszalne. Nie

chodzi tu wyłącznie o fizyczną obecność wokalu, ale o jego prawidłowy, emocjonalny odbiór. Po

drugie musicie "dopasować" wokal do wszystkiego nad czym pracowaliście przez ostatnie parę

godzin. Jeśli do tej pory postępowaliście zgodnie z moimi wskazówkami, to przynajmniej

kontrolnie musieliście już odsłuchiwać wokal. Jeżeli nie, to po zwiększeniu poziomu wokalu w

całym miksie może was spotkać bardzo przykra niespodzianka - wokal będzie brzmiał zupełnie

inaczej niż reszta, a wy uświadomicie sobie, że czeka was jeszcze wiele pracy, by "skleić" go z

pozostałymi instrumentami.

Ale czy nie jest tak, że główny wokal powinien pozostać nietknięty, bez kompresji i korekcji, z

pewną ilością specjalnie przygotowanego pogłosu? Sprawdźcie to. Jeśli się okaże, że wszystko jest

dobrze, to możecie darować sobie dalszą lekturę; założę się jednak, że większość z was za chwilę

zabierze się do czytania... Nawet jeśli wszystkie instrumenty brzmią świetnie, to wokal często

odstaje od całości i nie brzmi tak, jakbyśmy tego oczekiwali.

Co zatem robić? Zastanówcie się nad użyciem innego pogłosu. Takiego jakiego nie używaliście

jeszcze na żadnej innej ścieżce w miksowanym utworze. Zazwyczaj pogłos do wokalu odróżnia się

od tzw. pogłosu uniwersalnego znacznie mniejszym "tłumieniem", więc - jeśli możecie - spróbujcie

zdjąć z powrotu pogłosu lub jego wysyłki odrobinę niskich tonów. Zarówno wokal jak i jego pogłos

powinny być wyraźnie słyszalne ponad całą resztą miksu, nie będąc jednak przy tym nadmiernie

głośne. Duży predelay w pogłosie wokalu brzmi bardzo efektownie, ponieważ powoduje, że sam

pogłos sprawia wrażenie jak gdyby odbijał się od przeciwległej ściany audytorium albo góry czy

kanionu. Uważajcie przy tym, by nie przesadzić z samym pogłosem, bo całość może zabrzmieć

staroświecko lub po prostu męczyć uszy.

Spróbujcie też "odchudzić" nieco wokal i dodać odrobinę wysokich tonów co sprawi, że głos

nabierze połysku (powietrza). Niezbędne może się okazać użycie deesera w celu przeciwdziałania

skutkom ubocznym wynikającym z zastosowania tej korekcji. By dodać więcej góry bez

wzmacniania poziomu sybilantów można użyć procesora Aural Excitera lub spróbować przepuścić

wokal przez koder Dolby, który go rozjaśni. W erze analogowej "wyłączanie Dolby" podczas

odtwarzania było standardową techniką stosowaną w odniesieniu do wokalu głównego i chórków.

(Układ redukcji szumów Dolby działał na zasadzie preemfazy i deemfazy. Przy nagrywaniu

następowało podbijanie poziomu wysokich tonów, zależne od dynamiki sygnału, a przy

odtwarzaniu ich tłumienie wraz z towarzyszącymi szumami. Wyłączenie Dolby przy odtwarzaniu

sprawiało, że sygnał miał podbite wysokie tony w sposób, jaki trudno było uzyskać korekcją -

przyp. red.).

Kompresja. Jeżeli wokal wymaga kompresji, wówczas musicie zarezerwować sporo wolnego czasu.

Główny wokal szybko obnaża kiepską kompresję, toteż dobranie odpowiednich ustawień może

trochę potrwać. Waszym zadaniem jest uzyskanie wrażenia obecności wokalu przez cały czas

trwania piosenki, a jednocześnie sprawienie, by nie brzmiał jak ściśnięty czy powstrzymywany.

Ponadto wokal powinien być żywy i dawać wrażenie swobodnego ruchu. Wokal

przekompresowany brzmi klaustrofobicznie, choć niekiedy taki efekt może być wręcz pożądany.

Niekiedy mamy do czynienia z sytuacją odwrotną - trzeba "rozkompresować" kiepsko nagrany i

przekompresowany wokal po to, by odzyskał trochę życia. Do tego celu należy zastosować

ekspander, którego prawidłowe ustawienie nie jest wcale czynnością prostą. Uwierzcie mi, że po

tym doświadczeniu nie będziecie więcej mieć ochoty na przekompresowanie głównego wokalu

podczas nagrywania...

Chorus. Często używam chorusa na głównym wokalu. Czy jest to legalne? Otóż tak. Nie mówię tu

o skąpaniu wokalu w chorusie czy sprawieniu żeby zabrzmiał jak dwukrotnie nagrany. Mówię tu o

odrobinie bardzo wolnego chorusa dodanego w takim stopniu, by sam efekt był praktycznie

niesłyszalny. Rezultat tego zabiegu jest taki, że wysokie częstotliwości brzmią pełniej, a wokal

wydaje się większy i potężniejszy w sposób, który trudno opisać. Musicie tego spróbować.

Klasyczny korektor. Użycie "oldskulowego" korektora, takiego jak Pultec lub inny lampowy

klasyk, może wpłynąć na zmianę brzmienia wokalu bez powodowania wrażenia, że poddano go

jakiejkolwiek korekcji. Niejednokrotnie sprawdziłem na własnej skórze, że Pultec (patrz ilustracja

obok) potrafił uratować miks, który wydawał się stracony. Wokal nie pasował do reszty nagrania

bez względu na to, co było robione; ale zaledwie dwie minuty z Pultekiem i wszystko było tak jak

trzeba. Ale nie dam żadnej gwarancji, że w każdej sytuacji to zadziała.

Zasadniczo używajcie na wokalu najlepszych efektów i procesorów jakie znajdują się w waszym

zasięgu. Jeżeli wykorzystaliście je już w trakcie miksowania, wówczas weźcie pod uwagę

"porwanie" ich do obróbki wokalu, a do innych instrumentów użyjcie tańszych i mniej

stosowanych.

Delay. Użycie na wokalu delaya z całkiem pokaźnym wybrzmiewaniem (feedback) - albo zgodnym

z rytmem, albo w triolach - może być bardzo efektowne. Niekiedy sprawdza się to w przypadku

całej partii wokalu, ale znacznie częściej w przypadku sporadycznych słów na końcach

poszczególnych zdań.

Przemyślcie sprawę zanim zdecydujecie się na takie właśnie rozwiązanie, gdyż jest to jeden z

najczęściej stosowanych zabiegów i z tego powodu może zabrzmieć nieciekawie i wręcz sztubacko.

Końcowa obróbka. Dokonajcie ostatecznego sprawdzenia brzmienia wokalu i upewnijcie się, czy

nie jest on zanadto "przetworzony". Ludzkie ucho jest szczególnie wyczulone na wokal, ponieważ

głos jest tym, co słyszymy najczęściej. Z tego właśnie względu partie wokalu mogą bardzo łatwo

obnażyć kiepskie przetworzenie sygnału czy nienajlepszy dobór efektów. Najczęściej objawia się to

w ten sposób, że wokal brzmi jakby w jakiś sposób się rozchodził, albo sprawiał wrażenie zbyt

cyfrowego (nawet w systemie analogowym).

Ważna rada na koniec - poziom wokalu powinien być ustawiany podczas odsłuchiwania z bardzo

niską głośnością! Upewnijcie się ponadto, czy słowa są wyraźnie słyszalne przy każdym poziomie

odsłuchu.

Chórki muszą zabrzmieć jak mocno kontrolowany blok doskonałych współbrzmień. Prawda jest

taka, że zwykle to co znajduje się na taśmie lub twardym dysku nic takiego nie przypomina.

Zacznijcie od połączenia poszczególnych głosów znajdujących się na oddzielnych ścieżkach tak,

żeby stworzyły przyjemny brzmieniowo efekt. Najlepiej robić to bez podkładu muzycznego,

całkowicie "na sucho". Zróbcie z nich mały stereofoniczny miks z oddzielnym pogłosem dla każdej

partii (każdy głos może wymagać różnego poziomu pogłosu). Można tu zastosować różne typy tego

efektu, zarówno krótki, szybko wybrzmiewający, jak i długi, mięsisty. Można też spróbować

umieścić każdy głos w innej przestrzeni, ale to wymaga eksperymentów i stałej kontroli tego co

robimy. Ważne jest, by chórki zabrzmiały jak jednolita harmonicznie bryła, a nie zbiór

indywidualności.

Poziomy głośności poszczególnych głosów w chórkach przeważnie do siebie nie pasują, więc ze

spokojnym sumieniem możecie je maksymalnie skompresować praktycznie bez żadnych

zahamowań! W muzyce pop to norma, a ponieważ chórki będą w miksie ustawione dosyć cicho,

więc kompresja będzie albo niezauważalna, albo wręcz poprawi brzmienie całości. Po zastosowaniu

maksymalnej kompresji trudno jest manipulować dynamiką stereofonicznych chórków, więc na

etapie miksu niezbędne będzie stosowanie automatyki głośności (lub odpowiednio spreparowanych

obwiedni w programie wielośladowym).

Chórki i chorus. Jeżeli chórki nie brzmią zbyt dobrze lub po prostu nie stroją (nagminny problem),

dobrym pomysłem jest dodanie do nich trochę chorusa. Jeśli dysponujecie chorusem pracującym w

pełnym trybie stereo (stereofoniczne wejście i stereofoniczny wyjście, w przeciwieństwie do

chorusów z monofonicznym wejściem), spróbujcie ustawić powrót lub wysyłkę chorusa tak, aby

był odwrócony. Chodzi o to, by lewa strona chórków miała obrobiony chorusem dźwięk z prawej

strony i na odwrót. Nadaje to chórkom ładne stereofoniczne brzmienie bez zbytniego

wyodrębniania poszczególnych wykonawców. Po tym zabiegu koniecznie skontrolujcie brzmienie

chórku w trybie mono. To najlepszy sposób na sprawdzenie czy nie przedobrzyliście z efektem i

czy brzmienie jest tak samo atrakcyjne w mono.

Nasycenie chórków. By jeszcze bardziej nasycić brzmienie chórków spróbujcie użyć excitera albo

kodowania Dolby. Można też po prostu dodać trochę wysokiej góry (12kHz), pamiętając o

korzystaniu z deesera w razie konieczności usunięcia nadmiernie wyeksponowanych sybilantów.

Na sam koniec rozważcie kompresję stereofonicznego miksu chórków jako całości. Jeszcze więcej

kompresji? Czy ja kompletnie oszalałem? Ani trochę. Kompresja grupy ma odmienny efekt niż

kompresja poszczególnych głosów i często obydwa jej rodzaje są konieczne, żeby otrzymać ten

charakterystyczny "dźwięk jak ściana", który sprawia, że dobre popowe chórki brzmią tak

spektakularnie.

Jeżeli używacie systemu komputerowego możecie na tym etapie zgrać miks chórków do jednego

pliku, co pozwoli odpocząć trochę waszemu procesorowi. Gdy chórki już wcześniej zmiksowano do

stereo, to albo musicie mieć nadzieję, że zostały potraktowane przy użyciu powyższych technik,

albo do ścieżki stereo jako całości spróbujcie dodać korekcji, odwróconego chorusa stereo,

korekcji, excitera, kompresji itd. i zobaczcie czy to pomoże. Jeśli wcześniej zmiksowane chórki

mają niezbyt równe poszczególne głosy, wówczas niezbędne może okazać się stosowanie korekcji

o bardzo wąskim paśmie w obrębie zakresu nut składających się na daną harmonię.

I co? W dalszym ciągu sądzicie, że chórki to taka prosta rzecz?

Za miesiąc zajmiemy się precyzowaniem głównych poziomów miksu, czyli ustawianiem poziomów

głośności przy odsłuchiwaniu oraz wyrównywaniem miksu. A w dalszej części tego numeru EiS

znajdziecie obszerny artykuł na temat korekcji.

Jak zmiksować utwór pop - (cz.3) vokal.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: