WYKŁAD 1
Wykłady obejmują okres od V w. do XX w.
Terytorium : Europa – Hiszpania, Francja, Niemcy, Austria, Włochy, Węgry, Czechy, Ruś, Rosja, Anglia; USA, Islam
3 spojrzenia:
1. przez pryzmat doktryny,
2. źródeł prawa,
3. nauka o instytucji prawa (np. własność)
· z punktu widzenia kształtowania się władzy lub z punktu widzenia relacji jednostka-państwo.
1.
Epoka państwa patrymonialnego – V/VI do XIV (od rzymskiego patrimonium) – traktowanie państwa jako własności monarchy. Ważny jest stosunek władcy.
Epoka państwa publicznego – poł. XIV do XVIII/XIX w. – bierze się tu pod uwagę relacje państwo-społeczeństwo i wyróżnia się:
· monarchię stanową,
· absolutyzm,
· demokrację szlachecką, oligarchię magnacką.
Pojawia się konstrukcja praw fundamentalnych i pojecie suwerenności państwa („Korona”), państwo odrywa się od osoby monarchy, jest własnością samą w sobie. W XIV w. ma miejsce podział Europy.
Epoka państwa konstytucyjnego – II poł. XVIII do XIX w. (pierwsza konstytucja – francuska 1789). Państwem powinno rządzić prawo obowiązujące nie tylko rządzonych ale i rządzących. Tworzy się hierarchia państwa. Konstytucja jest spisem praw i wolności jednostki.
2.
Oskar Halecki sklasyfikował państwa z punktu widzenia wartości kulturowych i cywilizacyjnych, mając tez na uwadze relacje państwo-jednostka:
Epoka śródziemnomorska V do XIII w. jest to epoka spadku po państwie greckim i rzymskim.
Epoka europejska XIII do II wojny światowej. Podstawowe wartości kulturowe zaczyna tworzyć Europa północna (Francja Belgia, Holandia, Niemcy)
Epoka atlantycka od II wojny światowej rządzi USA.
Kodyfikacja Justyniańska nie była znana w europie do XI/XII w. prawie cała Europa znajdowała się w obszarze praw zwyczajowych, jako następstwa rozwoju cywilizacyjnego. Ich poziom zależał od rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego. Na ten poziom wpływał szereg czynników:
XI-XIII schodzą się zwyczajowe prawa lokalne z prawem rzymskim (takie związki obserwujemy do XVIII w. w większości krajów nie nastąpiło całkowite zerwanie z prawem rzymskim.
6 kręgów wyznaczających relację w państwie publicznym w stosunku do prawa rzymskiego:
1 krąg – państwa w których prawo rzymskie obowiązywało w czasach Państwa Rzymskiego, a po upadku Cesarstwa nie zanikło. Obowiązywało w postaci zwulgaryzowanych zbiorów prawa rzymskiego – Vulgata (łączących dawne pojęcia prawa rzymskiego z lokalnymi zwyczajami): Włochy (pozostaną przy prawie rzymskim zwulgaryzowanym – pn. Lombardia), Pd. Francja (zespoli się z pn., odejdzie od prawa rzymskiego), Hiszpania, Portugalia (bardzo wcześnie bo już od XIII wieku ma własne prawo, odrzuca prawo rzymskie ale nie całkowicie).
2 krąg – państwa w których prawo rzymskie nie będzie głęboko zakorzenione (Pn. Francja) i państwa gdzie prawo rzymskie nigdy nie będzie obowiązywać, a lokalny poziom rozwoju wpłynie na powstanie prawa stanowionego (od XIV w.). Nie będzie potrzeby stosowania prawa rzymskiego bo własne wystarczy: znacząca część europy: pn. Francja (843 rok podział na 2 części – pn. – prawo mówione zwyczajowe – Normandia; pd. – przyjeła prawo rzymskie – pisane Langwedocja), Szkocja, Węgry, Polska (odrzuciła prawo rzymskie z powodów politycznych bo prawo rzymskie to prawo cesarskie czyli złe – tendencja do władzy absolutnej), Pn.-Wsch. Niemcy, tzn. Niemcy w okręgu oddziaływania Zwierciadła Saskiego – (dawne NRD – Prusy, Brandenburgia, Szlezwig-Holsztyn, Saksonia), Ruś i Rosja. Kraje te łączy oparcie się na własnych prawach zwyczajowych. Prawo dziedziczy się po przodkach, stare prawo jest najlepsze. Prawo ma charakter partykularny (partykularyzm terytorialny tzn. prawo tworzone jest w małych społecznościach – np. Polska, Niemcy).
3 krąg – obszar bliski poprzedniemu. Państwa które stworzyły własne prawo zwyczajowe, oparte o własne instytucje ale także wykorzystujące w szerszym zakresie pojęcia prawa rzymskiego: Szwajcaria (w większym stopniu sięgała do prawa rzymskiego bo była blisko położona Rzymu, ale odrzuciła recepcję prawa rzymskiego. W 912 r. powstał Kodeks Szwajcarski obowiązujący do dzisiaj, najlepszy), kraje skandynawskie.
4 krąg - kraje w których dokonano recepcji prawa rzymskiego, czyli przejęcia wprost systemu prawa rzymskiego i traktowania go jako prawa obowiązującego. Uformowały się one na XV/XVI w. głównie z powodów politycznych: Środk. i pd. Niemcy (poza zasięgiem Zwierciadła Saskiego – Nadrenia, Hesja, Wirtembergia oraz kraje austriackie – Tyrol, Styria, Karyntia, Górna i Dolna Austria), Holandia. W krajach tych brak jest własnych silnych praw zwyczajowych i prawa stanowionego. Niemcy dokonały recepcji prawa rzymskiego bo w końcu XV w. składały się z około 300 państewek które nie miały wspólnego prawa cywilnego i handlowego.
1495 r. powstał Sąd Kameralny Rzeszy: rozstrzygał spory miedzy władcami terytorium Rzeszy w sprawach handlowych. Swoim orzecznictwie stosował prawo rzymskie, przyjmował pozwy od obywateli. Ta droga nastąpiła recepcja sądowa czyli orzecznicza prawa rzymskiego. Recepcja naukowa nastąpiła w XVI w., kiedy to wydziały prawa miały możliwość wydawania wiążących opinii dla sądów, a na uniwersytetach wykładano tylko prawo rzymskie. W ciągu 100 lat prawo rzymskie stało się prawem powszechnym w Niemczech, nastąpiła recepcja.
5 krąg - kraje bałkańskie – maja własne prawa. Znajdują się w kręgu kultury bizantyjskiej.
6 krąg – krąg prawa precedensowego, opartego na orzecznictwie: Anglia, Irlandia ( XVIII/XIX w. – wielkie kodyfikacje)
WYKŁAD 2
TEMAT: Źródła prawa i źródła poznania prawa w państwie patrymonialnym i publicznym.
1. Źródła poznania prawa plemion barbarzyńskich
BARBARZYŃCY– ludy otaczające cesarstwo rzymskie (Ren i Dunaj – granice Cesarstwa Rzymskiego), już w I w. n.e. pojawili się na obszarze Cesarstwa, a w III i IV w. masowo wkraczali do Cesarstwa dwiema drogami:
- jako federati - czyli sprzymierzeńcy (Wizygoci, Ostrogoci, Burgundowie)
- jako zdobywcy - (plemiona longobardzkie na terenie pn. Włoch i Frankowie – dolny Ren, Sala – powoli ale skutecznie przesuwali się na teren Cesarstwa i wypierali ludność)
Sposób osiedlania się określał prawo:
- federati – respektowali prawo rzymskie ale posługiwali się też własnym (2 systemy prawa)
- zdobywcy – likwidowali prawo rzymskie i wprowadzali swoje (1 system, tylko swój)
Federati – 2 kategorie źródeł poznania prawa:
§ Leges Romanae Barbarorum – prawo dla Rzymian wydawane przez barbarzyńców
§ Leges Barbarorum – prawo barbarzyńców wydawane przez siebie.
Plemiona germańskie rozumowały w ten sposób że prawo dziedziczy się po przodkach, nie tworzy się go. Wyraża się to w zasadzie osobowości prawnej, czyli przekonaniu że człowiek nosi prawo od urodzenia do końca życia. Ta zasada osobowości prawnej obowiązywała w sferze prawa cywilnego i karnego. Miała ona wpływ na Leges R. B. i Leges B. od IV w.n.e. do VIII w. w oparciu o nią tworzy się prawo.
PRZYKŁADY:
§ Leges Romanae Barbarorum – 506 r. –Lex Romana Visigothorum zwany Breviarum Alarici – prawo dla Wizygotów (głównie Hiszpania)
§ Leges Barbarorum
§ – II poł. V w. Kodeks Euryciana – pomnik prawa wizygockiego,
§ początek VI w. Edykt Teodoryka – prawo Ostrogotów
§ koniec V w. Lex Gundobara – prawo Burgundów
§ Frankowie – wyróżniają się; najlepsze źródła poznania prawa. Największe znaczenie mają Frankowie Saliccy i Ribuarscy:
- 505-506 – Frankowie Saliccy – Lex Salica – zbiór oparty o zasadę osobowości prawnej. Ma charakter normy prawa cywilnego, karnego i procedury sądowej, zawiera komplet praw sądowych. Ujawnia się tutaj perfekcyjny sposób rozumienia i tworzenia prawa przez Franków Salickich. W 1992 r. Belgia zniosła ostatni przepis prawa salickiego – de alode – dziedziczenie kobiet w prawie publicznym i prywatnym.
§ Początek VI w. Lex Ribuaria – spis prawa szczepowego franków ribuarskich, również oparty o zasadę osobowości prawnej, ale miał mniejsze znaczenie niż ww.
VII – VIII w. – cezura w rozwoju prawa – poszczególne państwa plemienne odchodzą od zasady osobowości prawnej na rzecz zasady terytorialnej, ponieważ rodzi się tożsamość narodowa, a także wzrasta ilość małżeństw mieszanych których dzieci nie miały określonej przynależności.
- 654 r. Wizygoci – zbiór króla Reccesvinda, który obowiązywał wszystkich na terytorium Wizygotów
- 643 r. Longobardowie – zbiór króla Lotaryka w państwie Longobardzkim
Podsumowanie:
Było to prawo zwyczajowe, tworzone dwiema drogami, jego podmiotem byli barbarzyńcy którzy tworzyli prawo dla własnych potrzeb. Ludność rzymiańską obowiązywały zwulgaryzowane odmiany prawa rzymskiego do VII w.
2. Źródła prawa w państwie patrymonialnym, wczesnego średniowiecza.
IX/X – XIII w.
Przyczyny powstania państwa patrymonialnego:
IX w.
- powstanie państw narodowych w Europie ( Traktat w Verdun).
- Gospodarczo - społeczne – powstanie systemu feudalnego rozumianego w sensie :
- gospodarczym (sposób produkcji – podstawą ziemia)
- społecznym (hieratyczna i hierarchiczna struktura społeczna, nierówność praw, kształtowanie się systemu społecznego 4-stanowego – szlachecki, miejski, duchowny, kmiecy). STAN– grupa osób różniąca się od innych systemem praw. Nie można było stworzyć jednolitego systemu prawnego z powodu partykularyzmu: - stanowego – każdy ma swoje prawa
- terytorialnego – elementu hamującego, ale likwidującego osobowość prawną.
Koniec XVIII-XIX w. rewolucja – Prusy i Austria przełamują partykularyzm.
Prawo zwyczajowe:
Czynniki wpływające na rozwój:
- zanik systematycznej nauki łaciny
- tradycja ustana, consuetudo, najlepsze jest stare prawo – konserwatyzm pojęć
- rzadkie wkraczanie państwa w relacje między ludźmi – ¾ prawa poza aktywnością państwa, w tym także prawo karne
* przykłady oddziaływania państwa:
§ Niemcy - pokoje ziemskie – Landfrieden, (mające znaczenie dla kształtowania się prawa karnego) – akty głównie władców niemieckich mające zapobiegać wojnom prywatnym (wróżdom) i instytucji krwawej zemsty, miały ustanawiać pokój boży np. 1235 r. Konstytucja Moguncka Fryderyka II
* Włochy – statuty miast włoskich (zwłaszcza od poł. XI w.) – to władcy miast ustalali prawo dla lokalnej ludności.
* Ortyle – wzorcowe wyroki sądowe miast większych mające stanowić precedens (np. w Krakowie regulowano stosunki prawne w Lublinie) i wilkierze – uchwały rady miejskiej
* Ruś – statuty cerkiewne pierwszych władców - Włodzimierza i Jarosława regulowały postępowanie sadowe w cerkwi .
Fontes iuris cognoscendi (źródła poznania prawa) –2 drogi:
1. publiczne spisy prawa - spisy prawa tworzone przez poszczególnych władców patrymonialnych (nazywane zbiorami prawa)
2. prywatne spisy prawa – spisy prawa dokonywane przez osoby prywatne (najczęściej sędziów) mogły mieć moc funkcjonowania tzn. można było sadzić w oparciu o nie, władcy często nadawali im sankcje – „zwody”
PRZYKŁADY
Zbiory publiczne:
· Ruś - Prawda Ruska – XI w. 1016-1100 – najstarszy pomnik prawa w języku staroruskim za Jarosława Mądrego. Składa się z dwóch części:
1. Obszerna Prawda – napisana za synów Jarosława Mądrego
2. Krótka Prawda – za Jarosława – wyłacznie przepisy prawa sądowego.
· Węgry - Ustawy św. Stefana i Ustawy. Św. Władysława z XI w.
- Złota Bulla Andrzeja II z 1222 r. (najważniejsza), spis prawa karnego i ustrojowego
· Hiszpania – Królestwo Wizygotów - do 711 r.(klęska pod Xeres),Arabowie - do 1238 r. (koniec reconquisty – wyzwalania ziem z pod władzy Arabów i uznanie zwierzchnictwa króla Kastylii). Tworza się państewka chrześcijańskie, mające własne prawa zwyczajowe oparte na prawach wizygockich, wcześnie też odkryto prawo rzymskie.
· 1255 r. – Siete Partidas – Alfons X Mądry – zbiór prawa hiszpańskiego składający się z 7 cz. Łączący ustrój, prawo kościelne, sadowe i karne, obowiązywał w Królestwie Leonii i Kastylii, jego skrócona wersja to Fuerlo Real (koniec XIII-XIV w.)
· Królestwo Sycylii – Liber Augustalis = Constitutiones Regni Siciliae 1231 r. – Fryderyk II cesarz niemiecki (zbiór nazywał się księga Augusta ponieważ Fryderyk uważał się za kontynuatora Cesarstwa), opierał się o prawo rzymskie i Longobardzkie. Najlepszy pomnik prawa świeckiego epoki wczesnego średniowiecza.
Zwody prywatne
· Niemcy – Zwierciadło Saskie (Zahsenspiegel)– 1220-1235 r. twórcą był niemiecki rycerz Eike von Repkov – spis prawa zwyczajowego wschodnioniemieckiego. Najpierw napisane po łacinie, potem przetłumaczone na niemiecki. 2 części:
· Landrecht – prawo ziemskie szlachty (publiczne i sądowe)
· Lehnrecht – prawo lenne dotyczące struktury lennej. Robiło karierę w Niemczech, Czechach, Polsce i na Litwie, przyjęte przez miasta tych państw stało się prawem miejskim.
· Księga Elbląska – spisana przez mnicha krzyżackiego dla pn. ziem Polski prawo sądowe, karne i procesowe.
· Włochy – Libri feudorum (księgi feudalne) XIII w. najwazniejsza to Vulgata czyli zwulgaryzowane prawo rzymskie oparte głównie o prawo Lombardii (stąd Lombarda = Vulgata)
· Francja – 2 obszary prawa:
· pd. – prawo pisane oparte o prawo rzymskie, libri feudorum w postaci różnych vulgat
· pn. - kraina prawa zwyczajowego – tradycje praw plemiennych, prawo ustne.
· 1200 r. Najstarszy spis prawa zwyczajowego Normandii, po łacinie. Od poł XIII w. zastąpiony przez
· Wielką Księgę Prawa Zwyczajowego Normandii.
· Coutumes (czyt. Kitimie) – zbiór prawa zwyczajowego określonego terytorium, dokonywany przez osoby prywatne, np. 1280 r. Coutumes okręgu Clermont.
WYKŁAD 3
Powrót prawa rzymskiego w średniowieczu i powstanie prawa kanonicznego.
1. 554 r. – sankcja pragmatyczna - Justynian rozciąga moc prawodawstwa na Italię głównie pn. - Longobardowie
568 r. – Longobardowie zajmują pn. Włochy i tworzą tam państwo – mozaika praw:
· prawo longobardzkie
· prawo rzymskie
· Leges Romanae Barbarorumm
XII/XIII w. – rozwój struktur kościoła rzymsko-katolickiego – wykształcenie się prawa kanonicznego. Rządzi się nim duchowieństwo i posługują się nim wierni tego kościoła. Sięga ono do starego i nowego testamentu, powstają pierwsze dekretały papieskie itp.. Sięga również do prawa rzymskiego – „Ecclesia vivit leges romana”
XI w. – powstają pierwsze zbiory w zakresie prawa rzymskiego odnoszące się do kościoła – Lex Romanae Canonice
XI w. – przełom dla rozwoju prawa rzymskiego – odnawia się warstwa zawodowych prawników:
· NOTARIUSZ– wysoki urzędnik określonego dworu, który ma prawo uwierzytelniania aktów monarszych
· ADWOKAT– reprezentant strony w pozwach, adwokaci sięgają do prawa rzymskiego do Digestów które zachowały się w pn. Włoszech w Pizie.
1406 r. – Piza zajęta przez Florentczyków – ulokowali Digesta we Florencji – Kodeks Florentyński.
2. Glossatorzy
XI w. – stabilizacja polityczna cesarstwa, powstają pierwsze szkoły prawnicze („uniwersytety”):
· W Pawi – najstarsza, uczyła prawa longobardzkiego (nie rzymskiego), na podstawie podręcznika Liber Papiensis – zbiór edyktów królów longobardzkich. Po raz pierwszy jako metoda pojawia się glossa czyli sposób studiowania tekstów.
· W Bolonii – szkoła glosatorów XI w. pierwsza szkoła prawa (kształci w zakresie odradzającego się prawa rzymskiego) pierwszy nauczyciel – Pepon do XI w. (pierwszy średniowieczny prawnik rzymski). Symbolem szkoły stał się Irnerius – drugi nauczyciel około 1070 do 1130 r. Początkowo był on nauczycielem gramatyki potem zajął się studiami nad prawem rzymskim, Digestami. Oddzielał praktykę prawa od doktryny – wprowadził metodę glossy – czytanie tekstu, wyjaśnianie terminów, objaśnianie – glossy interlinarne, bo wpisywał objaśnienia między teks Digestów, potem wpisywał na marginesie to były glossy marginalne – o charakterze syntetycznym. W szkole tej było 4 doktorów: Bulgarus, Martinus Gosia – to oni uważali że trzeba szukać ratio legis to poszukiwanie jest sensem działalności interpretatora, zasada słuszności – prawnik musi szukać ogólniejszej zasady w prawie.
§ Brocarda – metoda nauczania polegająca na tym że prowadzący stawiał problem, cytował teksty wskazując różnorodne możliwości rozwiązania zagadnienia – questiones po czym następowała dyskusja. Accursius – główny glossator, napisał „Glossa ordinaria” 96 tys. gloss „Czegokolwiek nie ma w glossie tego nie zna sąd”. Etapy interpretacji tekstu:
1.expositio verborum – tłumaczenie terminów dosłownie, przyswojenie tekstów rzymskich
2. wskazanie na związki między poszczególnymi tekstami, instytucjami
3. interpretacja tekstu
Generalia iuris – stwierdzenia o charakterze syntetycznym które mogą być wskazówką dla prawnika.
Questiones – metoda nauczania – profesor stawiał questio a studenci dawali argumentum pro et contra i profesor dawał solutio czyli rozwiązanie.
Summa – tekst literacki glosatora zawierający pewne reguły prawa, przemyślenia glosatora na temat prawa
3. Kanoniści europejscy
XI w. – prawo kanoniczne włączone do studiów w Bolonii.
Rozproszenie źródeł prawa kanonicznego (Biblia, opinie ojców kościoła, dekretały papieskie )
1140 r. – Dekret Gracjana – zbiór, w którym wskazywał na rozbieżności w tekstach Kościoła – zinterpretował i usystematyzował te teksty. Jest to podstawowe źródło poznania prawa kanonicznego i przedmiot glossowania. To czego nie ma w dekrecie uregulowane jest prawem cywilnym
1234 – Liber Extra – zbiór dekretałów Grzegorza IX składający się z 5 części, uzupełnienie Dekretu Gracjana
1298 r. – Liber Sextus – Bonifacy VIII jako 6 księga dołączona do dekretałów Grzegorza IX – uzupełnienie Dekretu Gracjana i Liber Extra
Kanoniści w tych zbiorach potrafili stosować regulae iuris czyli maksymy z Digestów ( w tekstach Justyniana jest 200 różnych maksym, w dekretale Grzegorza IX – 11, a w Liber Sextus 88).
4. Komentatorzy – Postglossatorzy
· (szkoła włosko- francuska)
· 1263r. – śmierć Accursiusa – ostatniego glossatora.
· Rozwój ekonomiczny Włoch – pojawia się znowu gospodarka towarowo- pieniężna
· Działalność glossatorów już nie wystarczała, praktyka zmuszała uczonych do bardziej wnikliwego badania prawa. Stawiano sobie pytanie: jak praktycznie zajmować się prawem?:
o XIII/XIV w. – pojawia się KOMENTARZ – czym różni się o gloss?:
§ Glossatorzy pracowali wyłącznie na tekstach Justyniańskich, komentatorzy komentowali także teksty już zglossowane i do nich się ustosunkowywali.
§ Odmienny był też cel działania komentatorów- glossatorzy – wyjaśnianie tekstów prawnych, komentatorzy – zgłębianie sensu prawa, pokazanie jego istoty – ratio legis i praktycznego zastosowania.
§ Nie sposób oderwać działalność komentatorów od filozofii
§ Opinie komentatorów staną się normami prawa
§ REPREZENTANCI: geneza komentatorów tkwi w XIII/XIV wiecznej Francji – Orlean – centrum naukowe, kulturalne; Montpelier, Sorbona.:
· Jacobus Ravanis
· Petrus de Bellaperticus
· Cinus de Pistoia ( uczeń ww.) – pocz. XIVw., potem wyjechał do Włoch, gdzie propagował nową metodę; jego uczniami byli:
o Bartolus de Saxoferrato – szukał podstawy prawnej, tego, co jest ukryte w normie prawnej; doprowadził do perfekcji Consilium= opinia
o Ballus de Ulbalitis
XVw. – wiek komentatorów – ostatnim- Jaron de Mayno – XV/XVIw.
KOMENTARZ – komentowanie glossy
CONSILIUM- responsum – odpowiedź na pytanie strony ( w Rzymie) – w czasach Cesarstwa – ius publicae respondendi; consilium sapiendis – opinia mądrego. Opinie prawników były wiążące dla sędziów, którzy dawniej nie posiadali wykształcenia prawniczego.
V/VI w . – w granicach Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego pojawiają się władcy barbarzyńscy, a wraz z nimi Leges Barbarorum i Leges Romanae Barbarorum
VI w. – Kodyfikacja Justyniańska – zsumowany dorobek prawa rzymskiego – formalnie będzie obowiązywał w pn. Włoszech- u Longobardów.
XI w. Pawia i Bolonia – wykład prawa rzymskiego
XI w. Wyraźne wejście prawa w dziedzinę polityki (reformy papiestwa i Cesarstwa – dążenie do panowania, dlatego potrzebni są prawnicy, zwłaszcza papiestwu, które potrzebowało legitymizacji swojej władzy – będzie im służył Irnerius)
Glossatorzy – twórcy RABULISTYKI PR. – prawnicy zrobią wszystko dla pieniędzy.
(św. Ivo z Heloci – patron prawników, głównie adwokatów, obrońca sierot i wdów, jako jedyny nie brał łapówekJ)
od XIV w. Zbiory Corpus Iuris Civilis i Corpus Iuris Canonicii
Corpus Iuris Civilis – zawierał zglossowane I skomentowane prawo rzymskie
· Składał się z:
1. Kodeksu Justyniana
2. Digestów (Pandekty)
3. Instytucji
4. Libri Feudorum
5. ustawodawstwa sycylijskieo Fryderyka II
· 1583r. – druk – Szwajcaria – Dionizy Gottofredus
Corpus Iuris Canonicii – oficjalną nazwę zatwierdzono na Soborze Trydenckim w 1560-80r.
· Dekret Gracjana
· Liber Extra
· Liber Sextus
· Libertina (?)
WYKŁAD 4
Żródła prawa w epoce państwa publicznego:
1. Recepcja prawa rzymskiego:
Niemcy – I Rzesza – II poł. XVw.- niecały XVIw.
RECEPCJA- przyjęcie systemu jednego prawa do drugiego
- Dlaczego Niemcy?:
* Recepcja jako pochodna przemian społeczno- politycznych (kapitalizacji, bogacenia się społeczeństwa
* Przyczyny natury politycznej – Niemcy cesarskie – w prawie rzymskim widziano prawo cesarskie, zwornik całego Cesarstwa.
PRZEDMIOTEM- prawo rzymskie zglossowane
Drogi recepcji:
* społeczna – bogate miasta Rzeszy o rozwiniętej strukturze prawa.
- Kościół rzymsko – katolicki – protestancki, bogacący się, prawo rzymskie było sprzyjające dla struktury Kościoła.
* Orzeczniczo – sądowa – 1495r. – Sad Kameralny Rzeszy :
§ Powołany do rozstrzygania sporów między książętami Rzeszy o charakterze prawno – sądowym z zakresu prawa publicznego i prywatnego
§ Powołany, by stosować prawo rzymskie – jedyny system odpowiadający obu stronom procesowym
§ Przyjmował też pozwy od obywateli poszczególnych księstw
§ Inne sądy też zaczęły stosować prawo rzymskie, by zapobiec odwołaniom do S.K RZ.
§ Prawo rzymskie było fundata intentio – systemem, który nie wymagał udowodnienia.
* Naukowa – XVI w.- od powstania wydziałów prawa – XVII/XVIII w. W sądownictwie feudalnym, przy braku apelacji, a nawet przy istnieniu, strony zawsze miały prawo odwołać się do lokalnego wydziału prawa (gdzie stosowano prawo rzymskie), by wydał opinię o wyroku. Opinia ta mogła zmienić wyrok.
2. Rozwój treści stanowych w prawie państwa publicznego.
Europa praw stanowych – partykularyzm społeczny i terytorialny
XIII w. – krzepnięcie struktur stanowych i zamykanie się stanów:
§ O wejściu do stanów decyduje tylko urodzenie
§ Głębsze zróżnicowanie prawa dla poszczególnych stanów, wyodrębnienie się systemu prawa ziemskiego i miejskiego.
PRAWO MIEJSKIE:
2 systemy:
*...
lady_kitty