czynniki szkodliwe.doc

Charakterystyka czynników

szkodliwych i niebezpiecznych

Wprowadzenie

Człowiek w środowisku pracy może być narażony na oddziaływanie różnorodnych czynników zagrażających jego zdrowiu i życiu.

Z punktu widzenia ich oddziaływania na organizm człowieka czynniki te dzieli się na:

NIEBEZPIECZNE

SZKODLIWE

UCIĄŻLIWE

Zależnie od stężenia lub natężenia czynniki uciążliwe mogą stać się szkodliwymi (zagrażającymi zdrowiu) lub niebezpiecznymi (zagrażającymi życiu).

W aspekcie ich natury czynniki środowiska pracy dzieli się, zgodnie z obowiązującą w normach klasyfikacją, na czynniki:

FIZYCZNE

CHEMICZNE

BIOLOGICZNE

PSYCHOFIZYCZNE

Czynniki fizyczne to:

-               czynniki mechaniczne

-               hałas

-               wibracje

-               mikroklimat

-               promieniowanie optyczne

-               promieniowanie laserowe

-               promieniowanie jonizujące

-               pole elektromagnetyczne

-               pole elektrostatyczne

-               pyły przemysłowe

Czynniki chemiczne w zależności od rodzajów działania na organizm dzielimy na:

-               toksyczne

-               drażniące

-               uczulające

-               rakotwórcze

-               mutagenne

-               upośledzające funkcje rozrodcze

Czynniki biologiczne:

mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie,   wirusy, riketsje, grzyby, pierwotniaki) oraz  wytwarzane przez nie toksyny i alergeny makroorganizmy roślinne i zwierzęce

Czynniki psychofizyczne:

-               obciążenie psychonerwowe

-               obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne)

CZYNNIKI FIZYCZNE

CZYNNIKI MECHANICZNE - stanowią - wśród czynników fizycznych mogących występować w procesie pracy - grupę specyficzną, ze względu na sposób oddziaływania na człowieka, różnorodność i natychmiastowość następstw, oraz istotną ze względu na rozmiary tych następstw (wypadki).

Czynniki te, na skutek mechanicznego działania (współoddziaływania) na człowieka, mogą doprowadzać natychmiast do urazów (przecięcia, przekłucia, stłuczenia, zmiażdżenia, itp.) lub nawet śmierci.

Urazy o charakterze mechanicznym powodują także takie czynniki, jak gorące lub zimne powierzchnie oraz żrące substancje, z którymi człowiek może się stykać w procesie pracy.

Urazy mechaniczne ciała człowieka mogą być również następstwem takich zdarzeń, jak poślizgnięcie się na posadzce czy upadek z wysokości.

CZYNNIKI MECHANICZNE – NIEBEZPIECZNE – podział:

a)  przemieszczające się maszyny oraz transportowane     przedmioty

b)  ruchome elementy

c)  ostre, wystające lub chropowate elementy

d)  spadające elementy

e)  płyny pod ciśnieniem

f)   śliskie, nierówne powierzchnie

g)  ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia, dostępy)

h)  położenie stanowiska pracy w odniesieniu do podłoża (praca na wysokości oraz w zagłębieniach)

i)   inne np. powierzchnie gorące lub zimne, substancje żrące

Zagrożenia urazami mogą być powodowane niebezpiecznymi czynnikami mechanicznymi występującymi zarówno podczas normalnego (ustalonego przez projektanta i/lub producenta) funkcjonowania maszyny bądź innego przedmiotu pracy, jaki czynnikami powstającymi wskutek zakłóceń powodujących naruszenie normalnych warunków ich funkcjonowania prowadzących do defektów lub awarii i związanych z tym, często trudnych do przewidzenia, następstw.

Zagrożenie mechaniczne - jest ogólnym określeniem wszelkich oddziaływań na człowieka czynników fizycznych, które mogą być przyczyną urazów powodowanych mechanicznym działaniem części maszyn, narzędzi, przedmiotów obrabianych lub wyrzucanych materiałów stałych albo płynnych.

Kontakt człowieka z ruchomymi elementami maszyn, oprzyrządowania i wyposażenia technologicznego, może doprowadzić do urazów na skutek uderzenia, wciągnięcia między ruchome elementy lub zgniecenia.

Do podstawowych zagrożeń mechanicznych zalicza się zagrożenia:

-   zgniataniem (zgniecenie)

-   cięciem (obcięcie, odcięcie)

-   wplątaniem, wciągnięciem lub pochwyceniem (zmiażdżenie, złamanie)

-   uderzaniem (obtarcie; uderzenie, pęknięcie, złamanie)

-   kłuciem (przekłucie, przebicie)

-   ścieraniem (starcie, obtarcie)

-   wytryskiem cieczy pod wysokim ciśnieniem (poparzenie)

HAŁAS

Hałasem przyjęto określać wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe, uciążliwe lub szkodliwe dźwięki oddziałujące na narząd słuchu i inne zmysły oraz części organizmu człowieka.

Z fizycznego punktu widzenia dźwięki są to drgania mechaniczne ośrodka sprężystego (gazu, cieczy lub ośrodka stałego). Drgania te mogą być rozpatrywane jako oscylacyjny ruch cząstek ośrodka względem położenia równowagi, wywołujący zmianę ciśnienia ośrodka w stosunku do wartości ciśnienia statycznego (atmosferycznego).

Zmiana ciśnienia (czyli zaburzenie równowagi ośrodka) przenosi się w postaci następujących po sobie lokalnych zagęszczeń i rozrzedzeń cząstek ośrodka w przestrzeń otaczającą źródło drgań, tworząc falę akustyczną. Różnica między chwilową wartością ciśnienia w ośrodku przy przejściu fali akustycznej a wartością ciśnienia statycznego jest zwana ciśnieniem akustycznym, wyrażanym w paskalach [ Pa ].

Ze względu na szeroki zakres zmian ciśnienia akustycznego – od 2x10-5 do 2x103 Pa – powszechnie stosuje się skalę logarytmiczną i w konsekwencji używa się pojęcia poziom ciśnienia akustycznego mierzony w decybelach [dB].

Wartość ciśnienia akustycznego i poziomu ciśnienia akustycznego wybranych źródeł hałasu, na podstawie publikacji firmy Bruel & Kjaer

Wielkości charakteryzujące hałas w środowisku pracy, to.:

-               maksymalny poziom dźwięku A,

-               szczytowy poziom dźwięku C,

-               równoważny poziom dźwięku A

Poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dnia lub tygodnia pracy, są wielkościami pochodnymi od poziomu ciśnienia akustycznego.

Ze względu na charakter oddziaływania, wyróżnia się:

-               hałas uciążliwy, nie wywołujący trwałych skutków w organizmie,

oraz

-               hałas szkodliwy, wywołujący trwałe skutki lub powodujący określone ryzyko ich wystąpienia.

Ze względu na przebieg czasowy, hałas określa się jako:

-               ustalony, gdy poziom dźwięku A w określonym miejscu zmienia się w czasie nie więcej niż o 5 dB,

oraz

-               nieustalony (zmienny w czasie, przerywany), gdy poziom    dźwięku A w określonym miejscu zmienia się w czasie    o więcej niż 5 dB.

Rodzajem hałasu nieustalonego jest tzw. hałas impulsowy, składający się z jednego lub wielu zdarzeń dźwiękowych, z których każde ma czas trwania mniejszy niż 1s.

Ze względu na zakres częstotliwości rozróżnia się:

-               hałas infradźwiękowy, w którego widmie występują składowe o częstotliwościach infradźwiękowych od 2 do 16 Hz    i o częstotliwościach słyszalnych do 50 Hz

-               hałas słyszalny, w którego widmie występują składowe o częstotliwościach słyszalnych od 16 do 16 000 Hz

-               hałas ultradźwiękowy, w którego widmie występują składowe o wysokich częstotliwościach słyszalnych i niskich    ultradźwiękowych - od 10 do 100 kHz.

Istnieją również inne podziały hałasu, np. podział uwzględniający przyczynę jego powstania i klasyfikację jego źródeł.

Wyróżnia się np.: hałas aerodynamiczny, powstający w wymku przepływu powietrza lub innego gazu oraz hałas mechaniczny, powstający wskutek tarcia i zderzeń ciał stałych, w tym głównie części maszyn.

Stosowany jest także podział ze względu na środowisko, w którym hałas występuje.

Hałas w przemyśle, zwany jest hałasem przemysłowym, hałas w pomieszczeniach mieszkalnych, miejscach użyteczności publicznej i terenach wypoczynkowych - hałasem komunalnym, a w środkach komunikacji - hałasem komunikacyjnym.

HAŁAS – skutki

Ujemne oddziaływanie hałasu na organizm człowiekaw warunkach narażenia zawodowego można podzielić na dwa rodzaje:

-               wpływ hałasu na narząd słuchu

-               pozasłuchowe działanie hałasu na organizm (w tym na    podstawowe układy i narządy oraz zmysły człowieka).

Szkodliwy wpływ hałasu na narząd słuchu powodują następujące jego cechy i okoliczności narażenia:

-               równoważny poziom dźwięku A lub poziom dźwięku A (dla  hałasu ustalonego) przekraczający 80 dB; bodźce słabsze nie  uszkadzają narządu słuchu nawet przy długotrwałym  nieprzerwanym działaniu;

-               długi czas działania hałasu; skutki działania hałasu kumulują się  w czasie; zależą od dawki energii akustycznej, przekazanej do  organizmu w określonym przedziale czasu;

-               ciągła ekspozycja na hałas; jest bardziej szkodliwa niż  przerywana; nawet krótkotrwałe przerwy umożliwiają bowiem  procesy regeneracyjne słuchu.

-               hałas impulsowy - jest szczególnie szkodliwy; charakteryzuje się  on tak szybkim narastaniem ciśnienia akustycznego do dużych  wartości, że mechanizmy obronne narządu słuchu zapobiegające  wnikaniu energii akustycznej do ucha nie zdołają zadziałać;

-               widmo hałasu z przewagą składowych o częstotliwościach  średnich i wysokich; hałas o takim widmie jest dla słuchu  bardziej niebezpieczny niż hałas o widmie, w którym maksymalna  energia zawiera się w zakresie niskich częstotliwości. Wynika to  z charakterystyki czułości ucha ludzkiego, która jest największa  w zakresie częstotliwości 3-5 kHz;

-               szczególna, indywidualna podatność na uszkadzający wpływ  działania hałasu; zależy od cech dziedzicznych oraz nabytych,  np. w wyniku przebytych chorób.

-               Zawodowe uszkodzenie słuchu (głuchota zawodowa) trwałe, nie dające się rehabilitować inwalidztwo, znajduje się od lat na czołowym miejscu na liście chorób zawodowych.

Według danych krajowej statystyki chorób zawodowych liczba...