zatracona-sztuka-sluchania scan.pdf

Spis treści

CZĘŚĆ III

DOTRZEĆ DO DRUGIEGO CZŁOWIEKA

Rozdział 7. „Nie spiesz się, cały czas cię słucham”

145

JAK ODSUNĄĆ NA BOK WŁASNE POTRZEBY

I WYSŁUCHAĆ DRUGIEGO CZŁOWIEKA

Rozdział 8. „Nie zdawałem sobie sprawy z tego, co czujesz”

167

PIERWSZYM KROKIEM DO EMPATII JEST OTWARTOŚĆ

Rozdział 9. „Widzę, że bardzo cię to denerwuje” 197

JAK ZAPANOWAĆ NAD REAKTYWNOŚCIĄ EMOCJONALNĄ

CZĘŚĆ IV

SŁUCHANIE W KONTEKŚCIE

Rozdział 10. „Już w ogóle ze sobą nie rozmawiamy” 235

O SŁUCHANIU W ZWIĄZKU

Rozdział 11. „Nikt mnie nigdy nie słucha”

261

O SŁUCHANIU W RODZINIE

Rozdział 12. „Wiedziałem, że zrozumiesz” 299

JAK SŁUCHAĆ PRZYJACIÓŁ I WSPÓŁPRACOWNIKÓW

Epilog

327

ROZDZIAŁ 2

„Dziękuję,

że mnie wysłuchałeś”

W JAKI SPOSÓB SŁUCHANIE NAS KSZTAŁTUJE

I ŁĄCZY Z INNYMI LUDŹMI

oprzez rozmowy z innymi ludźmi definiujemy samych siebie i zaspo-

kajamy własne potrzeby. Odpowiednia reakcja słuchającej nas osoby de-

cyduje o tym, że nasze uczucia, działania i intencje zaczynają nabierać

rzeczywistego znaczenia. Pozwala nam jasno i wyraźnie dostrzec, że mamy

na coś wpływ. Z poprzedniego rozdziału dowiedzieliśmy się jednak, że

wyrażanie siebie i reagowanie na drugą osobę to proces charakteryzujący się

wzajemnością. Oznacza to, że poprzez rozmowę współ tworzymy własne

życie. Skoro możliwość bycia wysłuchanym ma nas definiować i pomagać

nam budować poczucie własnej wartości, osobą słuchającą musi być ktoś,

kogo sami chętnie wysłuchamy. Odpowiednia równowaga między wyra-

żaniem siebie (mówieniem) a zaspokajaniem potrzeb drugiej osoby (słu-

chaniem) umożliwia stworzenie warunków do tego, by bliskie sobie osoby

mogły komunikować się jak niezależni, równi sobie ludzie.

Życie jest bardzo ubogie, kiedy tej równowagi brakuje — kiedy w re-

lacjach ze światem lub najbliższą osobą człowiek nie potrafi w pełni wy-

razić własnego ja lub zachowywać się wystarczająco empatycznie wobec

innych. W tym rozdziale postaram się wykazać, dlaczego słuchanie ma

ogromne znaczenie z punktu widzenia zdolności do budowania silnego

własnego ja oraz kształtowania zdrowych i silnych relacji z innymi ludźmi.

W POSZUKIWANIU ZROZUMIENIA

Słuchanie jest tak istotne z punktu widzenia kształtowania osobowo-

ści człowieka, ponieważ słowa mają moc opisywania i przekazywania do-

świadczeń, ale także moc ich przekształcania i negowania. Wszystkie my-

śli i uczucia, które są akceptowane przez drugą osobę („Tak, to przecież

cudownie!”), stają się częścią naszego ja społecznego, czyli ja, którym się

czujemy i które dzielimy z innymi. Myśli i uczucia nieznajdujące uznania

w oczach innych („Zacznijmy od tego, że w ogóle nie powinieneś się tak

czuć”) stają się z kolei częścią ja prywatnego, z którego istnienia zdajemy

sobie sprawę, ale od którego staramy się odciąć, niekiedy ukrywając je

nawet przed samym sobą. Wiele myśli i uczuć, które nie znajdują akcep-

tacji w oczach innych, staje się elementem naszego ja wypartego, które

psychiatra interpersonalny Harry Stack Sullivan nazywa „nie ja” 1 . Jedni

rodzice bywają zbyt niecierpliwi, by tolerować gniew dziecka, a inni czują

się zbyt zawstydzeni, aby rozmawiać z dzieckiem na tematy związane

z seksem. Każdy z nas ma w sobie wewnętrzne ja, które napawa nas tak

wielkim niepokojem, że wolimy odmawiać mu roli w kształtowaniu naszej

osobowości. Słuchanie pomaga nam budować własną osobowość, nato-

miast jego brak czyni nas emocjonalnymi kalekami.

Młoda matka ubrana w dżinsy strofowała swoją córkę za chęć posia-

dania lalki Barbie. „Przecież to głupie”, dziewczynka powinna się „wstydzić”

swojego zachowania, powinna mieć „więcej szacunku do samej siebie”.

Naprawdę przykro było tego słuchać. Trudno było nie dostrzec paradok-

su w tym, że matka stara się nauczyć córkę szacunku do samej siebie, jed-

nocześnie całkowicie depcząc jej poczucie własnej wartości. Czy matka

powinna pozwolić dziecku na posiadanie Barbie — lalki, którą ma

przecież większość dziewczynek? To oczywiście zależy od jej decyzji.

Z całą pewnością powinna jednak uszanować prawo córki do posiadania

własnego zdania.

Ja formuje się stopniowo, dzięki współpracy między dzieckiem a ro-

dzicami. Jest kształtowane przez wypowiadane i usłyszane słowa; czę-

ściowo opiera się na naturalnych doświadczeniach dziecka, a częściowo na

wartościach wpajanych mu przez rodziców. Dziecko, które jest wysłu-

chiwane, rośnie i dojrzewa w sposób dosyć bezpieczny i stabilny. Dziecku,

1 Harry Stack Sullivan, The Interpersonal Theory of Psychiatry , Norton, New York 1953.

W jaki sposób słuchanie nas kształtuje i łączy z innymi ludźmi

którego nikt nie słucha, brakuje zrozumienia. Bez zrozumienia trudno

natomiast mówić o możliwości zaakceptowania własnej osoby — takie

dziecko wzrasta pod przemożnym wpływem życzeń i obaw otaczających

je ludzi. Właśnie taką sytuację miał na myśli słynny psychoterapeuta Carl

Rogers, gdy stwierdził, że naturalne dążenie dziecka do poznawania samego

siebie jest zagłuszane przez jego potrzebę przypodobania się innym 2 .

Wzajemny stosunek myśli prywatnych i społecznych ma mniejsze

znaczenie z punktu widzenia rozwoju naszej osobowości niż

myśli i uczucia, których nikt nigdy nie wysłuchał. To niewysłuchane

myśli i uczucia powodują powstanie podziału na ja prawdziwe i ja

fałszywe.

Pierwsze zalążki umiejętności słuchania pojawiają się w okresie dzie-

ciństwa — wiele zależy od tego, jaki charakter ma więź między rodzicami

a dzieckiem. Słuchając swoich dzieci, rodzice poprawiają jego samoocenę.

Możliwość bycia wysłuchanym pomaga dziecku w budowaniu silnego

i stabilnego poczucia własnego ja. Dziecko nabiera odpowiedniego poczucia

własnej wartości i dzięki temu może rozwijać swoje wyjątkowe zdolności,

myśli i poglądy, a także budować relacje z innymi ludźmi w poczuciu to-

lerancji i pewności siebie.

Chyba nikogo nie powinno dziwić, że zrozumienie sprzyja budowaniu

poczucia pewności siebie. Większość z nas nie ma problemu z wyobraże-

niem sobie matki, która z uśmiechem na twarzy słucha dziecka opowia-

dającego o swoim sukcesie, lub matki, która pociesza dziecko płaczące

z powodu jakiegoś drobnego nieprzyjemnego zajścia. Wiemy również, jak

przykro jest obserwować ojca, który doprowadza dziecko do łez, rozbu-

dzając w nim gniew i frustrację z powodu niewiele znaczącego błędu.

Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że powtarzanie tego typu zachowań ma

ogromny wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka. Natomiast już

mniej oczywiste jest dla nas to, że istotny pozytywny wpływ na rozwój

dziecka ma słuchanie go już we wczesnych fazach jego rozwoju.

Carl Rogers, Client-Centered Therapy , Houghton Mifflin, Boston 1951.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: