Jan Matejko, Zaprowadzenie chrześcijaństwa
Historia Polski (do 1138) – w okresie do 1138 r. na ziemiach między Odrą i Bugiem powstało scentralizowane państwo rządzone przez dynastię Piastów, od przełomu X i XI w. nazywane Polską. Według powszechnej tezy struktura państwowa wywiodła się z plemienia lub związku plemiennego znanego w polskiej historiografii pod nazwą Polan i prawdopodobnie dzięki sile militarnej, organizacji podatkowo-skarbowej, działalności misyjnej i polityce koligacyjnej pozwoliła scalić w jeden twór wiele słowiańskich organizmów plemiennych.
W 966 r. jego pierwszy historyczny władca, Mieszko, przyjął chrzest. Zarówno on, jak i jego następcy prowadzili walki z Niemcami, Czechami i Rusią Kijowską, a także z plemionami słowiańskimi osiadłymi między Odrą a Łabą. Największy zasięg terytorialny państwo osiągnęło za czasów Bolesława I Chrobrego, który zajął Milsko, Łużyce, Morawy, Grody Czerwieńskie, Słowację, a przejściowo także Czechy. Wczesne (ok. 1000 r.)[1] powstanie polskiej metropolii kościelnej, w rezultacie starań Bolesława Chrobrego przy poparciu cesarza Ottona III, miało kluczowe znaczenie dla przetrwania wczesnośredniowiecznej monarchii Piastów, jak i dla zjednoczenia królestwa po okresie rozbicia dzielnicowego.
W późniejszym czasie krajem kilkakrotnie wstrząsały spory wewnętrzne, które dwukrotnie – za czasów Mieszka II i Kazimierza Odnowiciela prowadziły do rozkładu instytucji państwowych. Opisywany okres kończy się panowaniem Bolesława Krzywoustego. Władca ten ponownie objął swoim zwierzchnictwem Pomorze, a następnie wobec niepowodzenia swojej polityki węgierskiej zdecydował się zostać lennikiem cesarskim. Przed śmiercią wydał on ustawę sukcesyjną, która zapoczątkowała w Polsce okres rozbicia dzielnicowego.
Przypuszczalny zasięg państwa Mieszka I –Civitas Schinesghe i ziemie przyłączone przez tego władcę.
Mieszko rządził prawdopodobnie od około 960 roku. W pierwszych latach prowadził walki z sąsiednimi plemionami, starając się rozszerzyć terytorium swojego państwa. Na początek lat 60. przypada przypuszczalnie opanowanie Pomorza Wschodniego i Środkowego. Zainteresowanie księcia skupiło się następnie przede wszystkim na obszarach nadodrzańskich, gdzie w krótkim czasie podporządkował sobie część plemion połabskich. Wtedy to Mieszko popadł w konflikt z Wieletami i dowodzącym nimi niemieckim buntownikiem Wichmanem. Wieleci dwukrotnie pokonali Mieszka, a Wichman około 963 roku zabił jego nieznanego z imienia brata. Porażki w walkach z plemionami nadodrzańskimi zbiegły się w czasie z pierwszymi kontaktami politycznymi Mieszka z Niemcami i Czechami – dwoma silnymi sąsiadami należącymi do kręgu kultury chrześcijańskiej.
Prawdopodobnie w połowie lat 60. Mieszko zdecydował się zacząć płacić trybut cesarzowi niemieckiemu z ziem aż do rzeki Warty[9]. Świadczenie to dotyczyło przypuszczalnie terytorium plemienia Lubuszan. Następnie w 965 książę Polan poślubił czeską księżniczkę Dobrawę, a w rok później przyjął chrzest i rozpoczął proces chrystianizacji swojego państwa. Krok ten prawdopodobnie miał na celu przełamanie sojuszu czesko-wieleckiego i zyskanie nowego sojusznika w walkach na Połabiu i Pomorzu. Starsza historiografia podkreślała, że jednym z głównych celów Mieszka mogło być odsunięcie zagrożenia przymusowej chrystianizacji, podobnej jak ta prowadzona przez margrabiów niemieckich wśród plemion połabskich. Część nowszych prac podaje jednak w wątpliwość czy w opisywanym okresie zagrożenie niemieckie w ogóle istniało i było zauważane[10]. Chrystianizacja okazała się działaniem postępującym (choć w pewnych okresach proces ten natrafiał na zdecydowany opór miejscowej ludności) i wprowadziła kraj Polan do kręgu tzw. cywilizacji zachodniej. W jego efekcie do Polski napływać zaczęła kultura łacińska, rozwijało się piśmiennictwo i powstawał stan duchowny, początkowo w pełni podporządkowany władcy (tzw. kościół państwowy). Pierwszego biskupa polskiego imieniem Jordan ordynowano w 968 roku. Prawdopodobnie był on biskupem misyjnym podlegającym bezpośrednio Stolicy Apostolskiej, choć do dziś w historiografii pojawiają się sugestie, że mógł on być sufraganem niemieckiej metropolii w Moguncji[11].
Uzyskawszy nowego sojusznika, Mieszko kontynuował walki na Pomorzu, tym razem z większym powodzeniem. W 967 odniósł zwycięstwo w bitwie z Wolinianami, podporządkowując sobie tym samym ujście Odry. W kolejnych latach książę prowadził zapewne dalsze walki na północy, co mogło doprowadzić do sporu z margrabią łużyckim Hodonem. Ten w 972zaatakował Mieszka, mimo że książę Polan wiernie płacił cesarzowi trybut. Do decydującej bitwy doszło pod Cedynią, a zwycięzcą starcia niespodziewanie okazał się Mieszko. Po tej potyczce polski władca został wezwany wraz z Hodonem przed oblicze cesarskie na zjazd w Kwedlinburgu w 973 r. Nie jest znany osąd cesarza, nie był on jednak prawdopodobnie korzystny dla Mieszka[12]. Tym między innymi tłumaczy się przystąpienie księcia Polan do opozycji niemieckiej po śmierci Ottona I w tym samym roku. Mieszko poparł pretendenta do tronu, Henryka Kłótnika, walczącego przeciw koronowanemu jeszcze za życia ojca cesarzowi Ottonowi II. Podobne stanowisko zajął sojusznik Polan, książę czeski Bolesław II Pobożny. Henryk Kłótnik przegrał walkę, a cesarz przeprowadził odwet na Czechach, zmuszając w 978 roku księcia tego kraju do uległości. W 979 Otton II miał najechać także ziemie Polan, ale ekspedycja ta prawdopodobnie zakończyła się porażką. Przypuszczalnie rok później[13] Mieszko zawarł drugie małżeństwo, tym razem z Odą, córką margrabiego Marchii Północnej Dytryka. Związek ten osłabił więzi polsko-czeskie, zapowiadając rychłą zmianę sojuszy. Jeszcze w 983 Mieszko i Bolesław wspólnie przystąpili do kolejnego buntu przeciwko nowemu władcy Niemiec Ottonowi III. Mieszko jednak szybko odstąpił od Henryka Kłótnika i pojednał się z cesarzem. Następnie uczestniczył w wyprawie przeciwko Słowianom połabskim i być może samym Czechom. Walki nie ustały w kolejnych latach – w 990 doszło do wojny polsko-czeskiej, w której Wieleci stanęli po stronie Czechów, a Niemcy wsparli Mieszka. W efekcie konfliktu Mieszko przejął prawdopodobnie Śląsk i Małopolskę.
W okresie swojego stosunkowo długiego panowania Mieszko opanował także ziemię sandomierską (prawdopodobnie w latach 70.) i być może Mazowsze (jeśli nie zrobił tego już jego ojciec). Podjął także współpracę ze Szwedami wymierzoną przeciw Duńczykom. Niewykluczone że książę zdołał również podporządkować sobie na kilka lat Grody Czerwieńskie, następnie przejęte przez Ruś Kijowską.
Mieszko zmarł w 992, dzieląc swoje patrymonium między synów – przypuszczalnie zarówno tych z drugiego małżeństwa, jak i pochodzącego ze związku z Dobrawą Bolesława Chrobrego. Terytorium państwa u schyłku rządów Mieszka znane jest dzięki zachowanemu w regeście dokumentowi, oddającemu Polskę w opiekę stolicy apostolskiej (tzw. Dagome Iudex). Nie jest jasny cel wystawienia przez władcę tego pisma – być może stanowiło ono początek starań o utworzenie w państwie Polan odrębnej organizacji kościelnej lub miało zabezpieczać prawa synów z drugiego małżeństwa do tronu (Bolesław nie został wymieniony wśród wystawców).
Państwo Bolesława Chrobrego
Władzę zwierzchnią przejął najstarszy z braci, Bolesław Chrobry. Początkowo współpracował on z królem niemieckim Ottonem III, a nawet wspomógł w 995 jego wyprawę na Słowian połabskich. Dopiero gdy Otto III wyruszył do Italii po cesarską koronę, książę Polski zdecydował się na wygnanie Ody oraz jej synów, a w rezultacie przejęcie pełni władzy w państwie[14]. Doprowadziło to do chwilowego oziębienia w stosunkach polsko-niemieckich, które jednak trwało zaledwie kilka lat. Do ponownego zbliżenia doszło w efekcie dalszych problemów na Połabiu. Cesarz walczący ze Słowianami i zagrożony wojną domową z Sasami potrzebował silnego sojusznika, jakim mógł zostać Bolesław Chrobry. Przywrócenie dobrych relacji wynikało także z forsowanego przez Ottona III projektu utworzenia uniwersalistycznego cesarstwa chrześcijańskiego, w którego skład wejść miała na równorzędnych zasadach także Polska (Sclavinia).
Projekt ten pozwolił wzmocnić pozycję Polski. Bezpośrednim przyczynkiem do tego była męczeńska śmierć biskupa Wojciecha, który zginął podczas misji chrystianizacyjnej wśród Prusów w 997. Jego rychła kanonizacja pozwoliła Chrobremu rozpocząć starania o utworzenie w Polsce niezależnej organizacji kościelnej. Przy poparciu cesarza synody rzymskie w latach 998-999 rozpatrzyły tę sprawę i wyświęciły brata św. Wojciecha, Radzima Gaudentego na arcybiskupa św. Wojciecha. W roku następnym Otton III przybył z pielgrzymką do gnieźnieńskiego grobu męczennika. Na tzw. ...
Don_Tadeo