Biuletyn_5-6_2010_Harcerstwo.pdf

Dodatek: płyta DVD

z filmem „Oni szli Szarymi Szeregami”

NR 5–6 (114–115)

maj–czerwiec

2010

BIULETYN

INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ

numer indeksu 374431

nakład 10000 egz.

cena 8 zł (w tym 0% VAT)

INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ

ODDZIAŁY IPN

ADRESY I TELEFONY

BIAŁYSTOK

ul. Warsztatowa 1a, 15-637 Białystok

tel. (0-85) 664 57 03

GDAŃSK

ul. Witomińska 19, 81-311 Gdynia

tel. (0-58) 660 67 00

KATOWICE

ul. Kilińskiego 9, 40-061 Katowice

tel. (0-32) 609 98 40

KRAKÓW

ul. Reformacka 3, 31-012 Kraków

tel. (0-12) 421 11 00

LUBLIN

ul. Szewska 2, 20-086 Lublin

tel. (0-81) 536 34 01

ŁÓDŹ

ul. Orzeszkowej 31/35, 91-479 Łódź

tel. (0-42) 616 27 45

POZNAŃ

ul. Rolna 45a, 61-487 Poznań

tel. (0-61) 835 69 00

RZESZÓW

ul. Słowackiego 18, 35-060 Rzeszów

tel. (0-17) 860 60 18

SZCZECIN

ul. K. Janickiego 30, 71-270 Szczecin

tel. (0-91) 484 98 00

WARSZAWA

ul. Chłodna 51, 00-867 Warszawa

tel. (0-22) 526 19 20

WROCŁAW

ul. Sołtysowicka 21a, 51-168 Wrocław

tel. (0-71) 326 76 00

BIULETYN INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ

Kolegium: Jan Żaryn – przewodniczący,

Marek Gałęzowski, Łukasz Kamiński, Kazimierz Krajewski, Agnieszka Łuczak

Filip Musiał, Barbara Polak, Jan M. Ruman, Andrzej Sujka, Norbert Wójtowicz, Piotr Życieński

Redaguje zespół: Jan M. Ruman – redaktor naczelny (tel. 0-22 431-83-74), jan.ruman@ipn.gov.pl

Barbara Polak – zastępca redaktora naczelnego (tel. 0-22 431-83-75), barbara.polak@ipn.gov.pl

Andrzej Sujka – sekretarz redakcji (tel. 0-22 431-83-39), andrzej.sujka@ipn.gov.pl

Piotr Życieński – fotograf (tel. 0-22 431-83-95), piotr.zycienski@ipn.gov.pl

sekretariat – Maria Wiśniewska (tel. 0-22 431-83-47), maria.wisniewska@ipn.gov.pl

Projekt graﬁ czny: Krzysztof Findziński; redakcja techniczna: Andrzej Broniak;

łamanie: Wojciech Czaplicki; korekta: Beata Stadryniak-Saracyn

Adres redakcji: ul. Hrubieszowska 6a, Warszawa

Adres do korespondencji: ul. Towarowa 28, 00-839 Warszawa

www.ipn.gov.pl

Druk: Legra Sp. z o.o., ul. Rybitwy 15, 30-716 Kraków

ODDZIAŁY IPN

ADRESY I TELEFONY

BIULETYN

N R 5–6 ( 114–115 )

MAJ–CZERWIEC

2010

SPIS TREŚCI

ROZMOWY BIULETYNU

W służbie Bogu, Ojczyźnie i bliźnim. O skautingu i harcerstwie

z Wojciechem Hausnerem rozmawia Barbara Polak .......................... 3

KOMENTARZE HISTORYCZNE

Leszek Rysak – Początki harcerstwa................................................................. 18

Sebastian Piątkowski – Harcerstwo polskie

w okresie okupacji 1939–1945 .............................................................. 29

Wojciech Hausner – Harcerstwo wobec rzeczywistości PRL ......................... 36

Jacek Wołoszyn – Tajny Związek Harcerstwa Polskiego.

Pierwsza Trawnicka Drużyna Harcerska ............................................. 43

Marcin Kapusta – Harcerski Ruch Antykomunistyczny ................................. 49

Przemysław Bartkowiak, Daniel Koteluk – Cel: „socjalistyczna mentalność”.

Indoktrynacja młodzieży w szeregach OH ZMP

na terenie województwa zielonogórskiego ........................................ 56

Marek Jedynak – Związek Wolnego Harcerstwa Polskiego

„Szare Polówki” ........................................................................................ 62

Tomasz Podkowiński – Od Ruchu Zawiszackiego do Skautów Europy ........ 72

Bogusław Wójcik – „Stajemy do walki o sprawiedliwość”.

Niepodległościowe zmagania młodzieży

na Rzeszowszczyźnie w latach 1944–1956 ......................................... 79

Dariusz Misiejuk – „Łączyła nas nienawiść do ZSRR”.

Organizacje młodzieżowe w Głubczycach (1946–1955) .................. 93

Andrzej Ropelewski – Poakowski oddział zbrojny „Trupia Czaszka” ....... 100

Filip Musiał – Wolność w obozie dla młodocianych ................................... 104

Joanna Żelazko – „Katyń” przykładem konspiracji młodzieżowej ........ 111

Artur Ossowski – „Stalinie, tyś mordował Polaków w Katyniu!”.

Retoryka antykomunistyczna konspiracji młodzieżowej na przy-

kładzie ulotek odnalezionych w aktach Wojewódzkiego Urzędu

Bezpieczeństwa Publicznego w Łodzi ................................................. 115

Paweł Skorut – Rozpracowanie dziewczęcej organizacji „Orlęta” ......... 118

INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ

Marek Wierzbicki – Niezależne ugrupowania młodzieżowe

w Polsce (1980–1989) ............................................................................ 124

SYLWETKI

Rafał Sierchuła – „Poznańska piątka” – historia wojenna ....................... 136

Andrzej W. Kaczorowski – Autor wiersza „Wszystko, co nasze…”.

Ignacy Kozielewski (1882–1964) ........................................................ 144

Wojciech Jerzy Muszyński – Harcmistrz RP

Stanisław Sedlaczek (1881–1941) ...................................................... 151

Ewa Celińska-Spodar – „Mam szczerą wolę całym życiem

pełnić służbę…”. Andrzej Romocki „Morro” (1923–1944) ........... 159

Iwona Spałek, Robert Spałek – Koszmary, które śnią się po nocach.

Rys biograﬁ czny Stefanii Szantyr-Powolnej..................................... 164

POLEMIKI

Adam Hlebowicz – Historia czy ideologia? ................................................... 172

ZMARLI

Krzysztof A. Tochman – Zdzisław Luszowicz „Szakal” (1914–2010) ......... 175

Zginęli w drodze do Katynia ..................................................................... 178

RECENZJE

Marta Kubiszyn – Świadectwa z lat 1939–1989 ........................................... 182

WYDARZENIA

Beatyﬁ kacja księdza Jerzego. Homilia abp. Angelo Amato .............. 187

Na okładce: str. I – fot. Piotr Życieński; str. IV – Deﬁ lada harcerek przed marszałkiem Edwardem

Śmigłym-Rydzem, Kraków 1938 r., fot. ze zbiorów Wojciecha Muszyńskiego.

W SŁUŻBIE BOGU,

OJCZYŹNIE I BLIŹNIM

O SKAUTINGU I HARCERSTWIE Z WOJCIECHEM HAUSNEREM

ROZMAWIA BARBARA POLAK

B.P. – Powstałe na początku XX w. harcerstwo jest pierwowzorem wszelkich póź-

niejszych organizacji młodzieżowych, których celem było wychowanie i kształtowa-

nie młodzieży – nawet jeśli ich twórcy ideowo odcinali się od niego. Ale i harcer-

stwo, a wcześniej skauting traﬁ ły na przygotowaną glebę – już w XIX w. istniały we

wszystkich zaborach organizacje, stowarzyszenia i tajne związki młodzieżowe.

W. H . – Tak, harcerstwo traﬁ ło na podatny grunt,

a jego założyciele stworzyli pewną syntezę wcześniej-

szych koncepcji. Aleksander Kamiński w swojej trzy-

tomowej pracy Polskie związki młodzieży bardzo do-

kładnie analizuje okoliczności i warunki działania

dziewiętnastowiecznych organizacji. Miały one wspól-

ny rys – wszystkie były ukierunkowane na sprawę od-

zyskania niepodległości. Najczęściej były niewielkie,

powołane na terenie jednego miasteczka, szkoły czy

środowiska. Na ogół miały charakter samokształce-

niowy, tworząc formacyjny fundament dla młodzieży,

która potem wchodziła w działalność konspiracyjną

w różnych częściach dawnej Rzeczypospolitej.

W pewnym uproszczeniu zwykło się mówić, że har-

cerstwo jest syntezą działań „Sokoła”, abstynenckiego

„Eleusis” i niepodległościowego „Zarzewia”. W Krako-

wie oprócz tych niewielkich – ograniczonych do terenu

jednej szkoły – organizacji, istniały także duże, obej-

mujące swą działalnością całe miasto. Do nich należała „Organizacja ćwiczebna mło-

dzieży szkół średnich Krakowa i Podgórza” z uznawaną przez władze nazwą, której celem

było wychowanie nie tylko ﬁ zyczne, ale i narodowe. Istniał też Związek „Młodzież” – orga-

nizacja abstynencka, którą zakładał m.in. Andrzej Małkowski – przekształcona następnie

w Związek „Nadzieja”. Miały one wiele elementów, które potem ujawniły się w metodzie

harcerskiej – praca z małymi grupami, własna obrzędowość, obyczaje, kładzenie nacisku

na sprawy moralne i wychowawcze.

B.P. – Co na to zaborcy?

W. H . – Chociaż w Galicji Polacy cieszyli się względnie największą wolnością, to władze

szkolne generalnie nie akceptowały ruchów czy stowarzyszeń, które przychodziły z zewnątrz,

a taki charakter miał skauting, kiedy powstawał na ziemiach polskich. I to był pewien kło-

pot w pierwszym roku jego istnienia. Sytuacja zmieniła się wiosną 1912 r., kiedy to Rada

Szkolna Krajowa wyraziła zgodę na działanie drużyn skautowych w szkołach.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: