Rewitalizacja przestrzeni miejskiej
mgrochow@uw.edu.pl
W1
01.10.2009
1. współczesne procesy rozwoju miast
MEGA
FUAs – Funkcjonalne Obszary Miejskie; w PL tylko w teorii
Secondary Growth Poles
EPSON – atlas, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego – www.mrr.gov.pl
à akty prawne dotyczące FOMów
prof. Jerzy Kołodziejski
2. miasto i jego przestrzeń
socjologiczne spojrzenie na miasto
Bohdan Jałowiecki – ‘Społeczne wytwarzanie przestrzeni’
3. czynniki kształtujące strukturę funkcjonalno-przestrzenną miasta
ogólne mechanizmy i czynniki wpływające na użytkowanie ziemi
4. rewitalizacja jako element strategii i planów rozwoju miasta
Markowski Tadeusz – ‘Zarządzanie miastem’, rozwój regionalny
5. rewitalizacja jako działanie na rzecz rozwoju społecznego miast
Bohdan Jałowiecki – ‘Gettoizacja przestrzeni miejskiej’
6. diagnoza stanu miasta jako podstawa programu rewitalizacji
7. partycypacja społeczna w procesach rewitalizacji
IMPACT – Fundacja ożywiająca Wisłę – obszary przybrzeżne, rewitalizacja miast z rzekami w środku
Przestrzeń miejska nadrzeczna – Festiwal Przemiany
8. programy rewitalizacji i projekty: inwestycyjne, społeczne, ekonomiczne
9. rewitalizacja śródmiejskich sfer miasta
10. rewitalizacja dzielnic mieszkaniowych
11. rewitalizacja obszarów zabytkowych
12. rewitalizacja obszarów poprzemysłowych
13. zintegrowane podejście w rewitalizacji zdegradowanych obszarów miejskich
14. zrównoważony rozwój miasta
15. studia przypadków – sytuacje problemowe
Jałowiecki B, Majer A, Szczepański, ‘Przemiany miasta. Wokół socjologii Aleksandra Wallisa’, Scholar, Warszawa, 2005
Parteka T, ‘Przestrzeń kulturowa w planowaniu przestrzennym’, Biuletyn KPZK, PAN, 1989, s. 142
Kozaczko M, ‘Zrównoważona struktura zabudowy mieszkaniowej’, zeszyty naukowe Politechniki Poznańskiej, tom 5/2005
Skalski K, ‘Programy rewitalizacji w latach 2004-2006. Studium przypadków’, Stowarzyszenie Forum Rewitalizacji, 2006
W2
08.10.2009
Syrkus, ‘Społeczne cele urbanizacji’
rewitalizacja – głębokie zmiany życia publicznego w mieście, w różnych jego częściach i na różnych płaszczyznach – społecznej, gospodarczej, przestrzennej
skąd się bierze potrzeba rewitalizacji?
po co rewitalizujemy? bo jakiś obszar został zdegradowany w wymiarze społecznym i chcemy go przywrócić miastu
potrzeba rewitalizacji:
- zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania rozwoju miast (czynniki egzo i endogeniczne) – baza rozwoju ekonomicznego miasta
o czynniki endogeniczne – wewnętrzne funkcje miasta
o czynniki egzogeniczne – zewnętrzne funkcje miasta, jego zadania poza granicami, atrakcyjność na zewnątrz
o niektóre funkcje miasta zanikają i potrzebna jest wtedy interwencja
o np. Praga obecnie – jak sama nie będzie się chciała zmienić i zmienić oblicza to niewiele da się tam zrobić (czynniki endo)
- przemiany struktur funkcjonalno-przestrzennych i zmiany w relacjach z otoczeniem
o my funkcjonujemy w mieście
o struktura – elementy rozmieszczone celowe i relacje między nimi
o rozmieszczenie elementów:
§ punktowe – konkretne rozmieszczenie firm
§ liniowe – ulice, arterie komunikacyjne, bulwary, linie kolejowe
§ powierzchniowe – dzielnice, osiedla, obszary zielone
o na skutek działania czynników endogenicznych lub egzogenicznych następują przemiany funkcjonalno-przestrzenne, np. skocznia narciarska na Mokotowie – przemiana terenu sportowo-rekreacyjnego na funkcje usługowe i głównie mieszkaniowe
o przemiany związane są np. z upadkiem przemysłu, czyli zmianą bazy rozwoju ekonomicznego miasta
o w warszawie nie ma jednego programu rewitalizacji, są różne programy lokalne, ale nie jest to systematyczny i realizowany przez wszystkich program
o miasto nie domyka się współcześnie w swoich granicach, rozszerza się na okolice, pewne miejscowości nie są administracyjnie w mieście, ale funkcjonalnie są z nim bardzo związane, np. komunikacyjnie
o utrata atrakcyjności mieszkaniowej w centrum ma wpływ na emigrację bogatszych mieszkańców na tereny bardziej atrakcyjne, podmiejskie
- zarządzanie rozwojem miasta i planowanie rozwoju miast
o skutki zarządzania
§ degradacja śródmieścia, wyprowadzanie się mieszkańców
§ tereny poprzemysłowe – drogie zagospodarowanie i modernizacja (80% postawienia nowego budynku stanowi modernizacja starego obszaru)
- hierarchiczna struktura sieci osadniczej
- miasta i ich podatność na kryzys: metropolie, centra 2. rzędu (SGPs – Secondary Growth Poles), małe miasta
o rozwój następuje w różny sposób w różnych miastach
o centra 2. rzędu – załatwiają sprawy rozwoju mniejszych miast; są one wciągane do współpracy (inwestycje, dzięki którym potrwają)
o miasto to twór niedokończony; dynamika procesów jest bardzo duża, powinno to być monitorowane aby móc zmienić ewentualnie politykę lokalną
o osiedle Syrkusów – osiedle społeczne, było bardzo atrakcyjne kiedyś, aktualnie jest coś innego, bo społeczność kształtuje się w skomplikowany sposób, nie tylko na bazie gotowej formy fizycznej
o do funkcji miasta powinny być dopasowane proponowane formy, inaczej przestrzeń miasta będzie chaotyczne (funkcja metropolitarna à monumentalne formy, reprezentacyjne)
- miasto w procesie tworzenia: miasto to ludzie i formy ich działalności, władza publiczna – organizacja przestrzeni miasta zgodnie z celami ze strategii/planów działań
rozwój zrównoważony miast:
- szczyt Ziemi – Rio de Janeiro 1992
- program Działań na Rzecz Trwałego Rozwoju – Agenda 21 - recykling
- HABITAT II – Szczyt Miasta Stambuł 1996 à rozwój miast, rozwój zrównoważony
- Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego ESDP (European Spatial Developement Perspective) à kwestie rozwoju miast, dobre rozwiązania, np. takie planowanie miejsc pracy aby redukować konieczność dojazdów
- Rozwój miast – siła sprawcza rozwoju regionów
od szczytu w Rio de Janeiro powstało wiele dokumentów mówiących o rozwoju zrównoważonym
EU nie ma dyrektyw na ten temat, ma pośredni wpływ
rozwój zrównoważony ma różne cele;
- społeczne – społeczność jest zróżnicowana
- ekonomiczne
- przestrzenne
powinna istnieć spójność między poszczególnymi celami
mega-trendy organizujące rozwój społeczeństwa i gospodarki:
- globalizacja – otwarcie na świat, konkurencyjność, innowacyjność, efektywność
o polaryzacja rozwoju – koncentracja przestrzenna w obszarach zurbanizowanych
- ekorozwój – nowa hierarchia wartości, cele strategiczne – długofalowe, metodologia podejścia do programowania i planowania rozwoju, ekologiczne kryteria przekształceń przestrzeni (kliny napowietrzające, ilość zieleni na mieszkańca, obecność przestrzeni rekreacyjnych – służących do interakcji międzyludzkich)
- demokracja – otwarte społeczeństwo obywatelskie w otwartej na świat przestrzeni – swobodna mobilność – zróżnicowanie, decentralizacja, subsydiarność (rewitalizacja to cel społeczny, niektóre obszary rewitalizacji nie mogą być przeprowadzane bez udziału społeczności)
- rewolucja techniczna: cywilizacja informacyjna – informatyka i telekomunikacja
zróżnicowanie – małe miasta à wszyscy o wszystkich wiedzą
duże miasta à zagubienie
potrzeba wyczucia
subsydiarność – kompetencje i władza powinny być ulokowane na takich poziomach, które najefektywniej będą wykorzystywać zadania; społeczność musi włączyć się w proces rewitalizacji
uwarunkowania rozwoju miast:
- korzystne położenie: geograficzne, instytucjonalne (na ile to miasto jest ważne, strategiczne położenie)
- dostępność komunikacyjna (najszybciej rozwijają się obszary dobrze skomunikowane)
- społeczne warunki kreowania innowacji: kapitał ludzki, sektor kreatywny
- sprawność funkcjonalna (w tym jakość rządzenia)
- jakość życia (środowisko przyrodnicze i kulturowe, urbanistyczne)
- modernizacja adaptacyjna: sprawność funkcjonowania w nowych warunkach systemowych
- konkurencyjność
sektor kreatywny – nisza, która pozwoli funkcjonować i przyciąga innych kreatywnych
modernizacja adaptacyjna – Jerzy Kołodziejski – przeskakujemy przez pewne etapy, przemiany, zmiany z pominięciem pewnych kroków w nowych warunkach systemowych
W3
21.10.2009
paradygmat konkurencyjności miast – miasta i regiony konkurują i starają się przyciągnąć do siebie czynniki produkcji (kapitał, ludzie) – zgodnie z nim miasta funkcjonują jako jednostki zwarte, jednorodne, prezentujące wspólny cel; kładzie mocny akcept na czynniki zewnętrzne (to, co jest nam potrzebne musi przyjść z zewnątrz; ale uzupełniane jest to czynnikami Endo); różne rodzaje konkurencyjności:
- podmiotowa – to władze miasta biorą udział w tym typie konkurencji; ok. 870 (spośród 2500) gmin to gminy miejskie – jedna wielka gmina Warszawa
- przedmiotowa – konkurujemy o coś;
paradygmat konkurencyjności
- konkurencja – dążenie do uzyskania przewagi lub panowania/dominacji
- konkurencyjność – zdolność do uzyskania przewagi lub panowania/dominacji
- przewaga konkurencyjna – competitive advantage – zapożyczenie z ekonomii; wymiar: przestrzenny (np. odległość od innych miast), psychologiczny i polityczny; chwytliwe hasło – ludziom się podoba
- założenia: obszary-kraje, regiony i miasta – konkurują o inwestorów i dobrze wykształcone kadry
- sukces miasta zależy od przyciągania podstawowych czynników produkcji – pozwala to firmom produkować dobra i usługi, które sprawdzają się na światowym, konkurencyjnym rynku
- rozwój to efekt konkurencji, której sprzyja: liberalizacja handlu, mniejsze koszty transportu, rozwój technologii informatycznych, ekspansja firm międzynarodowych, swobodny przepływ ludzi i kapitału
- popularność paradygmatu:
o względy polityczne – złożoność sytuacji kryzysowej najłatwiej wyjaśnić magiczną konkurencyjnością; uzyskanie konkurencyjności – w sytuacji kryzysu ochrona lokalnych/regionalnych branż/firm – jest to zabójstwo dla miasta bo utrzymuje się starą strukturę i nie zmienia się jej
o atrakcyjność łatwej akceptacji paradygmatu – semantyka kształtuje i uzasadnia wybory polityczne
- zagrożenia płynące z przyjętego paradygmatu konkurencyjności
o retoryka konkurencyjności stawia w dobrej pozycji duże firmy szczególnie te międzynarodowe: mocna pozycja negocjacyjna w stosunku do władz publicznych
o kluczem do rozwoju są czynniki egzogeniczne
mit konkurencyjności
- miasta nie konkurują ze sobą ponieważ:
o miasta nie mają jednego celu jak firmy, nie szukają jedynie zysku
o sukces firmy na jednym rynku – kosztem innej firmy; jeśli w Warszawie będzie gorzej to czy w Radomiu się poprawi? sukces miasta – nowe możliwości dla sąsiada
o gospodarki miast są współzależne; przewaga konkurencyjna – specjalizacja miast
o integracja ekonomiczna – nie zwycięzcy i przegrani ale rozwój wyspecjalizowanych, uzupełniających się gospodarek i racjonalna alokacja zasobów
o system finansów publicznych i redystrybucyjna funkcja budżetów + instrumenty wyrównawcze – konkurencja pozorna
o footloose business (firmy, które nie są związane z miejscem, w którym powstało) + firmy, które nie przemieszczają się wcale i się nie przemieszczą – ich żywotność zależy od bliskości odbiorców, kooperantów, znajomości rynku (np. uzdrowisko)
o SMSE (małe i średnie przedsiębiorstwa - MSP) i lokalny kapitał społeczny
o sektor publiczny w gospodarce miasta – dużo miejsc pracy;
jeśli jest konkurencja to łatwiej np. o środki finansowe (kryteria podziału: konkurencyjni czy potrzebujący?)
- miasta nie konkurują (do not compete – miasta funkcjonują w określonym kontekście przestrzennym, społecznym, ekonomicznym, politycznym
o ‘pracowanie na sukces’ – funkcjonowanie miasta – performance
o nie konkurencyjność ale performance – jakość funkcjonowania miasta
§ dylemat: wysoka produktywność vs. wysokie bezrobocie
o miasto – miejsce i jego zasoby pomagają firmom konkurować
o jakość funkcjonowania miasta zależy od atrybutów miasta jako lokalizacji oraz atrybutów firm jakie w nim zlokalizowano
terytorialne uwarunkowania polityki miejskiej (area based policy)
- zmienia się specjalizacja miast i dynamika ich rozwoju, zmienia się rynek pracy
- w sytuacji restrukturyzacji ekonomicznej praktykowana polityka rozwoju wynikająca z paradygmatu konkurencyjności nie jest skuteczna w dłuższej perspektywie – kluczem: zmiany zasobów endogenicznych
- metropol...
mdsuperstar