1. Administracja publiczna w systemie nauk
Negatywna definicja z czasów Waltera Jelinka (doktryna państwa prawnego):ADMINISTRACJA to działalność państwowa, która nie jest ani ustawodawstwem ani wymiarem sprawiedliwości.
Definicja funkcjonalna:ADMINISTRACJA PUBLICZNA – organizatorska działalność państwa.
ADMINISTRACJA – łac. „ministrare” – „służyć”, stąd A.P. traktujemy jako służbę i aparat wykonawczy władzy.
Administracja publiczna - "służba społeczeństwu" łac. "administro" - kierować, zarządzać, służyć łac. "publicus" - zbiorowy, społeczny, służący ogółowi (nie ma charakteru prywatnego)
Administracja publiczna jest to przejęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach. Stanowi całokształt struktur organizacyjnych w państwie oraz ludzi zatrudnionych w tych strukturach spełniających zadania publiczne, zbiorowe i indywidualne, reglamentacyjne i świadczące oraz organizatorskie podmiotów kierowniczych i decydenckich.
Badaniem dziejów administracji publicznej zajmuje się historia administracji.
W historii administracji znana jest również pozytywna definicja administracji publicznej używana w państwach totalitarnych (np. III Rzeszy). Mówi ona, iż administracja publiczna to kształtowanie życia wspólnoty przez specjalnie do tego powołany aparat, według planu ustalonego przez polityczne kierownictwo (czyli np. Führera). Pomija ona udział obywateli w sprawowaniu władzy, kładąc nacisk na prymat władzy nad człowiekiem, nadrzędność wspólnoty nad jednostką, pierwszeństwo obowiązków obywatelskich przed prawami i swobodami obywatelskimi. Widać zatem, iż ujęcie administracji publicznej zależy od ustroju, wobec którego jest formułowane.
Nauka administracji stanowi naukę społeczną, opierająca się na metodach empirycznych, której przedmiotem jest wiedza o istniejącym w danym ustroju administracji publicznej. Nauka społeczna gdyż przedmiotem zainteresowania są określone przejawy kultury ludzkiej Metody empiryczne – oznacza, że twierdzenia wypowiadane na jej gruncie są wówczas tylko prawdziwe, gdy znajdą potwierdzenie na określonym wycinku rzeczywistości Przedmiotem zainteresowania są, więc problemy wpływu ustroju państwa na kształt administracji, sprawy środowiska, w którym działa administracja i wzajemnego uwarunkowania tych czynników. Uznaje się, że dyscypliny, w których wyłącznym przedmiotem zainteresowań jest administracja publiczna, to nauka administracji. Inne dyscypliny tez wnoszą swój wkład w poznanie administracji, chociaż wykraczają poza zjawisko administracji:
1. Nauki polityczne,
2. Socjologia,
3. Ekonomia,
4. Teoria organizacji.
2. Treść i zakres administracji publicznej
ADMINISTRACJA PUBLICZNA – zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych prowadzonych na rzecz interesu publicznego przez różne podmioty organu i instytucje na podstawie ustawy i w określonych prawem formach.
(przedmiotowe i podmiotowe ujęcie demokracji)
Administracja publiczna stanowi zespolenie różnych administracji działających w zakresie spraw publicznych, przede wszystkim zaś administracji państwowej, administracji rządowej i administracji samorządowej. Administracja publiczna jest desygnatem na określenie struktur, działań i ludzi tych wszystkich rodzajów administracji.
3. Funkcje administracji publicznej.
FUNKCJE ADMINISTRACJI:
* Administracja porządkowo – reglamentacyjna:
-funkcje policyjne państwa związane z (cel) ochrona porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego (nakazy i zakazy policyjne, zezwolenia administracyjne do prowadzenia dzialalności)
-zadania te wykonywane są przez różne organy i słuzby wyposażone w kompetencje w poszczegolnych dziedzinach życia zbiorowego.
-admin.reglamentacyjna powinna byc wykonywana jak najbliżej obywatela. Oznacza to odpowiednią budowę aparatu admin.w terenie. Budowa ta powinna się opierać się o zasady dekoncentracji i decentralizacji.
*Administracja Świadcząca:
-funkcja organizacyjno – prestacyjne (wypełnianie zakresu usług publicznych np.usługi z zakresu oświaty, ochrony zdrowia i usługi techniczne – wodociągi, a także świadczenia społeczne – ubezpieczenia społeczne)
-rola administracji w tym zakresie jest zróżnicowana, tzn. Bezpośrednio organizuje uslugi świadczące, np. za pomocą instytucji świadczących (np.przedszkola). lub w sposób pośredni pozostawiając obywatelowi ten zakres do dyspozycji.
*Administracja Właściciela
-administracja wykonuje uprawnienia właścicielskie państwa, np.w odniesieniu do majątku publicznego
-w tym zakresie w Polsce od 1996r organy o ogólnej reprezentacji i kompetencji reprezentowania majątku publicznego to jest Skarbu Państwa jest Minister Skarbu Państwa.
Funkcje te związane są z działalnością państwa wobec społeczeństwa na rzecz społecznego ogółu wykluczając charakter prywatny.
W ten sposób realizuje się szeroko pojęty interes publiczny, który zaspokaja podstawowe potrzeby społeczne.
Ważny element administracji publicznej to działanie na podstawie prawa i w jego granicach. (legalne działanie). Jest to działanie w imieniu i na rachunek państwa.
Musi być związane z powszechną zgodą społeczeństwa
Funkcje te są zespolone ze soba – nie występują jako samodzielne elementy.
4. Podmioty, organy i instytucje administracji publicznej.
Admin.publiczna w ujęciu podmiotowym oznacza aparat admin oraz organy i instytucje.
APARAT ADMIN. – uporządkowany wew układ, którego elementy odpowiadają za określone zadania i które ze sobą współgrają. Jest to system nieprzypadkowo dobranych podmiotów, na który wpływa system prawa i od którego jest zależny. (tzn. siła powiązań pomiędzy poszczególnymi podmiotami i sposób ich podporządkowania w hierarchizacji).
Celem podziału zadań jest dbałość o dokładne wykonywanie zadań administracyjnych, a niepoprawne działanie podmiotów może być spowodowane czynnikami zew. Np..sytuacja w kraju.
(trzon aparatu admin.i najważniejszym elementami administracji publicznej)
ORGAN - osoba lub osoby odgrywające centralną rolę w admin.publ. Jeżeli organ działa w imieniu całego organizmu państwowego, tzn.że działa w imenu woli społecznej.
Jednostki pomocnicze organów to urzędy wykonujące często zadania zlecone przez organy.
Działają według ściśle określonych struktur.
Organ administracji publicznej – według obowiązującego Kodeksu postępowania administracyjnego jest to organ administracji rządowej, samorządowej, inny organ państwowy lub inny podmiot - jeżeli na podstawie przepisów prawa jest upoważniony do załatwiania indywidualnych spraw w drodze decyzji administracyjnej. Upoważnienie może wynikać, prócz powszechnie obowiązujących aktów normatywnych, także z porozumień pomiędzy tymi podmiotami, dopuszczalnych przez prawo (np. w związku jednostek samorządu terytorialnego). Inaczej organ administracji publicznej to człowiek lub grupa ludzi działająca w strukturze organizacyjnej państwa lub samorządu terytorialnego powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego w sposób właściwy temu prawu i w granicach kompetencji.
KOMPETENCJA ADMINISTRACYJNA – uporządkowany wew układ którego elementy odpowiadają za określone zadania. Jest to system nieprzypadkowo dobranych podmiotów, na których wpływa system prawa i od którego jest zależny.
K.A.to właściwości prawem przypisane organom administracyjnym. To uprawnienia /pełnomocnictwa do załatwiania określonych spraw admin.
Nie istnieją organy bez kompetencji.
Zakres kompetencji admin organów mogą mogą wchodzić zarówno w zadania obligatoryjne, jak i nie obligatoryjne.
Obligatoryjność zadań wynika bezpośrednio z prawa administracyjnego. Dotyczy to też zadań nieobligatoryjnych.
Organ posiada w potocznym znaczeniu wielorakie znaczenie. W nauce prawa publicznego mowa jest o organie w znaczeniu prawniczym. Organ administracji publicznej:
1. Stanowi wyodrębnioną część aparatu administracji państwowej-polega na tym, że organ posiada określoną przez prawo formę organizacyjną, która czyni z niego pewna organizacyjną całość,
2. Działa w imieniu i na rachunek państwa,
3. Uprawniony jest do korzystania ze środków władczych-możliwość stanowienia aktów prawnych posiadających moc obowiązującą, zagwarantowaną możliwością zastosowania środków przymusu państwowego w celu doprowadzenia do ich wykonania,
4. Działa w zakresie przyznanych mu kompetencji-zakres kompetencji wyróżniający go od innych organów i jednostek organizacyjnych, oraz o to, aby ten zakres został określony przez przepisy prawa.
Aparat, organ administracji publicznej stanowi jeden z przykładów działania zespołowego, zorganizowanego. Przy jego kształtowaniu trzeba brać pod uwagę zalecenia teorii organizacji, która daje wskazania dotyczące działań zorganizowanych.
Ministerstwo jest zespołem pracowników państwowych, kierowanych przez ministra i powołanym do pomocy ministrowi w wykonywaniu przez niego zadań.
Na strukturę, budowę aparatu administracji publicznej posiada wpływ wiele czynników do najważniejszych należą:
1. Polityczne - sprowadzają się do konsekwencji płynących z zasad ustroju państwa
2. Techniczne - odnoszą się do kwestii specjalizacji, racjonalizacji działań, budowy aparatu.
Sprawność (sprężystość i elastyczność działania a zarazem wydajność pracy), efektywność (stosunek zużytych nakładów materialnych do osiągniętego efektu działania). Postęp techniczny, jego wdrażanie na poszczególnych szczeblach
5. Organizacja administracji terytorialnej.
Administracja terytorialna :
1. Wojewoda – podstawowy organ
2. Szefowie zespolonych służb i inspekcji
3. Organy administracji niezespolonej(adm. skarbowa)
4. Organy samorządu terytorialnego( administracja zlecona przez administrację rządową)
Wojewoda to:
· Przedstawiciel rządu w województwie
· Jest zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej
· Jest organem nadzoru nad jednostkami podziału administracyjnego(gminy, powiaty, rada wojewódzka)
· Reprezentant Skarbu Państwa
Powoływani i odwoływani przez Prezesa Rady Ministrów. Zmiana rządu powoduje zmianę na stanowiskach wojewodów. Premier ma nadzorować działalność wojewodów(wg zgodności z polityką rządu, z przepisami prawnymi, rzetelności i gospodarności)
Zadania wojewody:
1. Ponosi odpowiedzialność za prowadzenie polityki rządu
2. Kontroluje działalność organów administracji zespolonej
3. Zapewnia współdziałanie jednostek administracji rządowej i niezespolonej
4. Reprezentant rządu w czasie w czasie wizyt osób z państw obcych
5. Wykonuje zadania zlecone przez premiera.
Wojewoda wydaje decyzje przygotowane przez komórki administracji publicznej. Decyzje te są z upoważnienia wojewody lub w imieniu własnym.
Wojewoda stanowi prawo miejscowe:
1. na podstawie upoważnień ustawowych wydaje rozporządzenia wykonawcze
2. rozporządzenia porządkowe dotyczące materii nie uregulowanej prawnie ( w celu ochrony życia, zdrowia, bezpieczeństwa, publicznego, mienia)
Wszystkie akty wojewody obowiązują na terenie województwa. Każdy może zaskarżyć akt wojewody – w ciągu roku od jego wydania.
Podział terytorialny ma 3 szczeble głównie. Poza tym podziałem może być także podział specjalny dla różnych dziedzin administracji. Są także podziały pomocnicze wobec podziału głównego(np. sołectwa, dzielnice, osiedla)
Art. 15 Konstytucji – ustrój zapewnia decentralizację władzy publicznej
Organizacja terytorialna :
- musi umożliwiać przekazywanie władzy na niższe szczeble
- musi stwarzać warunki do realizacji zadań i kompetencji na wszystkich szczeblach
- musi uniemożliwiać centralizację władzy publicznej
Podział terytorialny musi spełniać warunki artykułu 15 Konstytucji a także uwzględniać ukształtowanie terenu, więzy komunikacyjne, kulturę. Musi być „stolicą” każdego obszaru.
Zdolność do wykonywania zadań publicznych wiąże się z tworzeniem dużych jednostek terytorialnych. Zachowywanie więzi kulturowych wymaga tworzenia jednostek mniejszych. Ustawodawca musi zatem wyważyć wielkość jednostek.
Ustawa z 1998 roku o wprowadzeniu 3-stopniowego podziału terytorialnego:
v województwa
v powiaty
v gminy
Ustawa o samorządzie gminnym z 1990 roku
Gmina – nią zajmuje się Konstytucja. Reguluje ona byt prawny gminy jako podstawowej jednostki samorządu terytorialnego. Jako podmiot samorządu terytorialnego to terytorium i ludzie mieszkający na jego terytorium(tworzą oni wspólnotę). Mieszkańcy gminy są z mocy prawa członkami wspólnoty samorządowej(nie można się z niej wyłączyć).
Wszystkim, którzy mieszkają w gminy przysługują te same prawa i mają te same obowiązki( wyjątek jest w zakresie prawa wyborczego – prawa tego nie mają ludzie nie mający obywatelstwa RP). Samorząd gminny bierze udział w obrocie prawnym i wykonuje zadania publiczne(w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność).
Ustrój gminy jest określony przez statut(akt normatywny o charakterze wewnętrznym). Określa on strukturę gminy i zadania jej poszczególnych elementów. W dużych gminach statut musi być uzgodniony z Premierem.
Zadania gminy :
· zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty(oświata, kultura, ochrona zdrowia...) Są to zadania własne gminy – nie ma przymusu ich realizowania. Oświata jest zadaniem obowiązkowym. Zadania własne mogą być zwiększane ustawowo.
· Zadania zlecone/ administracja rządowa zleca gminie. Zlecenie to może być ustawowe(np. pobór do wojska) albo w drodze porozumień między(głównie) wojewodą a gminą.
Gmina może prowadzić działalność o użyteczności publicznej. Gmina może wykraczać gospodarczo poza użyteczność publiczną tylko na podstawie ustawy
Mieszkańcy gminy mogą w drodze głosowania powszechnego (wybory lub referendum) decydować o różnych sprawach gminy(poza tym wszystkim o czym decyduje rada gminy np. plan zagospodarowania przestrzennego). Mieszkańcy decydują o odwołaniu rady gminy i samoopodatkowaniu się mieszkańców.
Regulowane jest to przez ustawę o referendum gminnym. Żeby referendum było ważne, wziąć w nim udział musi przynajmniej 30% uprawnionych do głosowania. Referendum gminne ma charakter stanowiący.
Decyzje podejmowane w gminie są przez przewodniczącego rady gminy(wójt, burmistrz, prezydent)
Rada gminy pochodzi z wyboru powszechnego na 4 lata. Ona wybiera komisję rady gminy, sekretarza itd. Ona uchwala budżet, udziela absolutorium zarządowi. Uchwala miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Podejmuje uchwały o podatkach(stawki i zwolnienia) lokalnych. Może emitować obligację. Uchwala uchwały co do wchodzenia w związki z różnymi gminami. Nadaje honorowe obywatelstwo, nadaje nazwy ulic...
Rada gminy jest organem kolegialnym, więc działa(tylko) prawnie na sesji(posiedzeniu). Przewodniczący rady gminy prowadzi sesje rady. Muszą one odbywać się minimum raz na kwartał. Na wniosek ¼ radnych przewodniczący musi zwołać posiedzenie w ciągu tygodnia.
Uchwały rady gminy są podejmowane w głosowaniu przez zwykłą większość.(przy 50%+1 obecności). Obrady są otwarte dla publiczności. Tajne mogą być tylko, gdy jest stosowny przepis. Głosowanie jest jawne(tajne w przypadku wybierania zarządu). Powoływanie komisji i ich rodzaje zależą od rady gminy. Obowiązek istnienia ma tylko komisja rewizyjna. Inne komisje mają funkcje doradcze, opiniodawcze w stosunku do rady gminy.
Skład rady gminy to radni, osoby reprezentujące wyborców. Mają oni obowiązek zachowywania więzi z mieszkańcami gminy. Radny ma obowiązek brania udziału w pracach rady gminy i realizować inne powierzone mu funkcje. Radny może zrzec się swojego mandatu, lecz radnego nie można odwołać. Cała rada gminy może zostać odwołana w drodze referendum lub rozwiązana przez sejm.
Zarząd gminy to organ wykonawczy gminy i wykonawca uchwał rady gminy. Czyli ma własne kompetencje kontrolowane przez radę gminy. W skład zarządu wchodzi jego przewodniczący(wójt, burmistrz lub prezydent w miastach powyżej 100 000 mieszkańców) i od 3 do 7 członków wybranych przez radę z rady lub z osób będących poza radą gminy. Członkostwa w zarządzie gminy nie można łączyć z zatrudnieniem w organie administracji rządowej.
Rada gminy ma obowiązek w 6 miesięcy po wyborach wybrać zarząd. Gdy tego nie zrobi, to z mocy prawa rada gminy jest rozwiązywana i są nowe wybory.
Zarząd gminy może być odwołany przez nie udzielone absolutorium zarządowi. Rada może odwołać zarząd na wniosek ¼ rady.
Poszczególny członek może być odwołany. A gdy odwołany zostanie wójt, to „leci” cały zarząd. Do tego trzeba 2/3 głosów rady gminy.
Zadania zarządu to:
· Przygotowanie uchwał rady gminy
· Wykonywanie budżetu
· Zwalnianie i umocowywanie pracowników komunalnych (c.d. vide książka)
Wójt i zarząd swoje zadania wykonują za pomocą urzędników gminy
(Zarząd gminy Centrum jest jednoosobowy – Prezydent)
Organy gminne stanowią prawo miejscowe. Rada gminy może wydawać:
· Uchwały na podstawie ustawy(charakter wykonawczy)
· Uchwały porządkowe – aby zapewnić spokój publiczny lub ochrania życie obywateli
Zarząd gminy wydaje:
· Zarządzenia – tylko dla przepisów porządkowych
Musi zatwierdzone na sesji.
Przepisy gminne muszą być opublikowane i podane do wiadomości publicznej.
Gmina jako osoba prawna ma swój majątek, czyli mienie komunalne. Gospodarowanie tym majątkiem odbywa się bezpośrednio poprzez funkcjonowanie zakładu budżetowego lub zarząd gospodaruje majątkiem.
Dochody gminy: podatki lokalne, rolne, leśne; subwencje; spadki mieszkańców
Organy nadzoru nad gminą:
...
Hermes12