Socjologia ogólna
- skrypt -
48
Spis treści
Bibliografia 4
I. SOCJOLOGIA – NAUKĄ SPOŁECZNĄ 5
1. Przedmiot socjologii 5
2. Początki i rozwój socjologii 7
3. Orientacje socjologiczne w aspekcie historycznym 9
a. Konserwytyzm 9
b. Liberalizm 9
c. Socjalizm utopijny 9
d. Marksizm 9
e. Pozytywizm 10
f. Neopozytywizm 11
g. Ewolucjonizm w socjologii 11
h. Koncepcje socjologiczne marksizmu. Szkoła frankfurcka 12
i. Kierunki psychologistyczne w socjologii 13
j. Socjologia E. Durkheima 13
k. Socjologia humanistyczna 14
4. Współczesne perspektywy socjologiczne 16
a. Funkcjonalizm 16
b. Teoria konfliktu 16
c. Teorie interakcji 16
d. Teoria wymiany społecznej 17
e. Teoria działania społecznego 17
f. Teoria interakcjonizmu symbolicznego 18
5. Zakres i sposób pojmowania problemów socjologii 18
6. Socjologia a inne nauki społeczne 19
7. Działy socjologii 19
8. Metody badań społecznych (Turner) 20
a. Eksperyment 21
b. Badania ankietowe 21
c. Obserwacja 21
d. Badania historyczne 21
9. Podsumowanie 22
II. CZŁOWIEK JAKO ISTOTA SPOŁECZNA 23
1. Społeczne komunikowanie 23
2. Społeczne oddziaływanie na jednostki ludzkie 23
3. Wzory społeczne i socjalizacja jednostki 24
4. Podmiotowość społeczna, pozycja społeczna jednostki 25
III. WIĘŹ SPOŁECZNA. STRUKTURY SPOŁECZNE. ŚWIADOMOŚĆ SPOŁECZNA. KULTURA 27
1. Stosunki społeczne 27
2. Zbiory ludzi – sposoby pojmowania 28
3. Zbiorowość, społeczność 29
4. Grupa społeczna 30
5. Tworzenie się grup 31
6. Rozmiary i struktura wewnętrzna grupy 32
7. Typy grup ze względu na ich zadania 34
8. Związek grupy z terytorium 34
9. Typy pośrednie: tłum, publiczność, krąg społeczny 35
10. Instytucja społeczna 36
ŚWIADOMOŚĆ I KULTURA W SPOŁECZEŃSTWIE 37
1. Pojęcie świadomości społecznej 37
2. Rola tradycji w kształtowaniu świadomości społecznej 37
3. Utopie w życiu społecznym 38
4. Opinia publiczna 39
5. Pojęcie kultury w socjologii 40
6. Dziedziczenie i dyfuzja kultury 42
7. Kultura masowa 42
IV STRATYFIKACJA SPOŁECZNA 43
1. Pojęcie stratyfikacji 43
2. Sposoby pojmowania klasy społecznej 44
V. KONCEPCJE ROZWOJU SPOŁECZNEGO 46
1. Czynniki rozwoju 46
2. Rozwój przez współdziałanie 47
3. Rozwój przez walkę 47
Berger P. L., Zaproszenie do socjologii, Warszawa 2003.
Bolesta-Kukułka K., Socjologia ogólna, Warszawa 2003.
Giddens A., Socjologia, Warszawa 2004.
Goldman N., Wstęp do socjologii, Poznań 1992.
Januszek H., Sikora J., Podstawy socjologii, Poznań 2993.
Ossowski St., O osobliwościach nauk społecznych, Warszawa 1983.
Polakowska-Kujawa J. (red.), Socjologia ogólna. Wybrane problemy, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 1999.
Szacka B., Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003.
Szacki J., Historia myśli socjologicznej. Wydanie nowe, Warszawa 2003.
Szczepański J., Elementarne pojęcia socjologii, Warszawa 1970.
Sztompka P., Współczesne orientacje socjologiczne, w: T. Krawczyk, W. Morawski, Socjologia. Problemy podstawowe, Warszawa 1991.
Turner J. H., Socjologia. Koncepcje i ich zastosowania, Poznań 1998.
Turner J. H., Struktura teorii socjologicznej. Wydanie nowe, Warszawa 2004.
Turowski J., Socjologia. Małe struktury społeczne, Lublin 2001.
Turowski J., Socjologia. Wielkie struktury społeczne, Lublin 2000.
Ziembińska Z., Elementy socjologii, Poznań 1993.
Pojęcie „socjologia” pochodzi z łacińskiego słowa societas – społeczeństwo oraz greckiego słowa logos – nauka (nauka o społeczeństwie). Jej autorem jest August Comte (1798-1857) – Cours de philosophie positive (1837).
Społeczeństwo jako przedmiotu socjologii:
Ø Definicja najogólniejsza: „pewna liczba ludzi, którzy w określonych czasach i pod pewnymi względami utrzymują ściślejsze i częstsze stosunki wzajemne niż z innymi osobami” (Ph. Bagdby).
Ø Definicja Jana Szczepańskiego: „najszerszy rodzaj zbiorowości społecznej, obejmującej swoimi ramami całość wielostopniowych struktur, grup, kręgów i wszelkich postaci zbiorowości, ale stanowiących pewien układ zamknięty, mający swoją zasadę odrębności”.
Ø Jolanta Kulpińska: „zespół instytucji, zbiorowości, więzi i stosunków społecznych”.
Ø Jan Turowski: „historycznie ukształtowana wielość zbiorowości, grup społecznych oraz ich instytucji wzajemnie od siebie uzależnionych posiadających wspólne obiektywne warunki bytu i pewne wspólne kompleksy kultury”.
We wszystkich powyższych definicjach – cechy społeczeństwa:
Ø Wewnętrzna spójność
Ø Zasada odrębności
Ø Wewnętrzna złożoność
Ø Historyczność
Przedmiotem badań socjologicznych są jednak nie tylko całościowo rozumiane społeczeństwa, ale także różne dające się w ich ramach wyodrębniać „podsystemy”, czyli grupy społeczne.
Przedmiotem badań socjologii są zjawiska i procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi, struktury tych zbiorowości, zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach, wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie, siły skupiające i siły rozbijające te zbiorowości, zmiany i przekształcenia w nich zachodzące (J. Szczepański).
Turner stwierdza: „Socjologia bada społeczne zachowania się człowieka, organizację społeczeństw oraz zachodzące w nich interakcje. Celem socjologii jest usystematyzowanie i ściślejsze określenie owych codziennych społecznych doświadczeń poprzez poszerzenie i pogłębienie naszego indywidualnego oglądu społecznego świata, wyjście poza doświadczenie jednostkowe.
Socjologia rozwija dwie teorie o powszechnym zasięgu:
· teorię struktur społecznych, zwaną teorią grup społecznych, społeczeństwa lub teorię makrostruktur i mikrostruktur społecznych;
· teorię zmian, procesów przemian zachodzących w różnych grupach i zbiorowościach.
Do dzisiaj jednak toczy się spór na temat sposobu definiowania socjologii jako określonego rodzaju nauki społecznej. Stąd definicja określająca przedmiot socjologii ma przede wszystkim znaczenie praktyczne, wskazujące ramy przedmiotu oraz perspektywę ułatwiającą zbliżenie do przedmiotu i zadań danej nauki. W tym kontekście pełniejsza od definicja Szczepańskiego wydaje się definicja T. Szczurkiewicza (za Januszkiem i Sikorą):
Socjologia jest nauką zajmującą się badaniem rozwoju współżycia społecznego i jego materialnych i niematerialnych wytworów, zasadniczych form, czyli struktur tego współżycia oraz czynników warunkujących zmienność czyli względną niezmienność tych form i wytworów, a wreszcie badaniem osobników ludzkich, o ile przez to współżycie są wyznaczone, czyli zdeterminowane
Dynamikę, intensywność oraz skutki współżycia społecznego wyznacza zespół różnorodnych czynników, które dzielimy na:
· przyrodnicze
· ekonomiczne
· kulturowe
Czynniki przyrodnicze:
1° warunki biologiczne (cechy i budowa organizmu, procesy fizjologiczne, mechanizm dziedziczenia, odruchy, skłonności);
2° geograficzne (klimat, ukształtowanie terenu, gleby, świat roślinny, zwierzęcy, bogactwa naturalne);
3° demograficzne (gęstość zaludnienia, wiek, płeć, przyrost naturalny, przeciętne trwanie życia ludzkiego).
Czynniki ekonomiczne:
1° praca,
2° jej warunki,
3° organizacja,
4° środki i narzędzia pracy,
5° poziom zaspokojenia potrzeb.
Czynniki kulturowe
1° głównie kultura materialna, jak np. wszelkie wytwory zaspokajające „materialne” potrzeby człowieka i społeczeństwa (budowle, środki komunikacji, mieszkania, ubrania),
2° kultura duchowa, obejmująca wytwory symbolizujące dążenie ludzi do takich wartości, jak: piękno, dobro, sprawiedliwość, prawda, wolność, równość, a także obyczaje, zwyczaje, tradycje społeczeństw.
Socjologia jako naukowy system twierdzeń o społecznej rzeczywistości pełni dwie podstawowe funkcje:
...
Czarrna69