Metoda Tomatisa.pdf

TERAPIA METODĄ TOMATISA – OPIS METODY

Celem niniejszej publikacji jest bliższe zapoznanie koleżanek i kolegów nauczycieli z terapią

metodą Tomatisa, którą zajmuję się od przeszło roku. W związku z projektem Ministerstwa

Edukacji i Nauki, współfinansowanym ze środków Unii Europejskiej, do dwustu placówek w

całej Polsce - głównie szkół specjalnych i z oddziałami integracyjnymi - trafił kosztowny

(wartości ponad 200 tys. zł) sprzęt do terapii metodą Tomatisa. Znalazł się on także w

Zespole Szkół Specjalnych Nr 28 w Częstochowie, gdzie do niedawna prowadziłam terapię

logopedyczną. Jest to jedyna placówka w Częstochowie posiadająca tę aparaturę.

Warunkiem otrzymania sprzętu przez wybrane szkoły było odbycie szkolenia. Prowadzone

ono było przez Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie, który wespół z firmą

Young Digital Poland oraz Ogólnopolską Fundacją Edukacji Komputerowej wdraża metodę

Tomatisa w ramach umowy z Ministerstwem Edukacji i Nauki.

Szkolenie odbyłam na przełomie listopada i grudnia 2005r. Instalacja sprzętu miała miejsce w

styczniu 2006r., a od lutego zajęłam się terapią. Zgromadziłam już nieco doświadczeń i

całkiem sporą dokumentację w postaci ok. 130 badań diagnostycznych i kontrolnych u 26

dzieci.

Informacje o efektach terapii chciałabym jednak poprzedzić uwagami teoretycznymi o

metodzie Tomatisa, bo choć wzmianek na temat metody pojawia się w Internecie coraz

więcej, to wiele z nich jest zbyt pobieżnych, wyrywkowych lub niejasnych.

1. Na czym polega metoda Tomatisa

Profesor Alfred Tomatis {1920-2001) był francuskim otolaryngologiem. Od lat 40-tych

XXw. prowadził badania nad funkcją narządu słuchu. Szczególnie interesowała go zależność

między sposobem słyszenia a jakością głosu. Na podstawie swych badań sformułował trzy

zasady, znane dziś jako trzy prawa Tomatisa, o następującej treści.

1. W głosie nie pojawiają się te częstotliwości, których nie słyszy ucho.

2. Jeśli stworzymy narządowi słuchu możliwość usłyszenia brakujących częstotliwości, to w

głosie pojawią się one automatycznie.

3. Systematyczny trening słuchowy pozwala na trwałą modyfikację głosu.

Efekt zmiany jakości głosu pod wpływem zmiany sposobu słyszenia nazwany został efektem

Tomatisa.

Prowadząc dalsze badania, Tomatis odkrył, że przy pomocy odpowiedniego treningu

słuchowego można skutecznie eliminować

nie tylko zaburzenia głosu, ale szereg innych zaburzeń, zarówno w sferze somatycznej, jak

emocjonalnej i językowej, jeśli zaburzenia te

są spowodowane zaburzeniami słuchania (czyli tzw. uwagi słuchowej) oraz zaburzeniami

lateralizacji słuchowej. Mowa tu o „słuchaniu”,

a nie „słyszeniu”, więc warto, być może, przypomnieć różnice:

· słyszenie - to proces fizjologiczny, bierny, zależny od stanu obwodowej części narządu

słuchu,

· słuchanie - to proces psychiczny, aktywny, to umiejętność świadomego odbierania bodźców

słuchowych (umiejętność ich analizowania, selekcji) zależna w głównej mierze od

funkcjonowania ośrodkowych struktur układu słuchowego oraz przepływu informacji między

różnymi ośrodkami w mózgu.

Tak więc zaburzenia uwagi słuchowej (słuchania) to przede wszystkim zaburzenia analizy i

percepcji dźwięku przy zachowanej jego recepcji, czyli odbiorze fizjologicznym, a więc przy

zachowanym jego słyszeniu.

Uwaga słuchowa - owo „słuchanie” - kształtuje się przez całe życie i może podlegać

treningowi. Metoda Tomatisa jest właśnie metodą takiego treningu słuchowego, przy pomocy

którego eliminujemy zaburzenia uwagi słuchowej i lateralizacji słuchowej. W metodzie tej

osiągamy stymulację pewnych ośrodków mózgu na drodze stymulacji słuchowej, do której

wykorzystuje się „elektroniczne ucho” - urządzenie dające możliwość wielorakiego

przetwarzania dźwięku, stosownie do potrzeb programu naprawczego zaplanowanego w

oparciu

o diagnozę.

Metoda Tomatisa stosowana jest na świecie od czterdziestu lat. W Polsce wdrażana jest od

1998r. przez dwa współpracujące ośrodki: Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie

oraz Zakład Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego przy UMCS w Lublinie.

2. Komu może pomóc terapia metodą Tomatisa

Metoda Tomatisa stosowana jest w pracy z dziećmi wykazującymi:

- zaburzenia mowy,

- zaburzenia głosu,

- dysleksję,

- autyzm,

- zespół ADHD,

- problemy szkolne.

Metodę wykorzystuje się również m.in. w walce ze stresem i w nauce języków obcych.

Z badań Tomatisa wynika, że przyczyną wielu spośród wymienionych zaburzeń (przyczyną

współwystępującą, a czasami jedyną) mogą być zaburzenia uwagi słuchowej i lateralizacji

słuchowej. Te zaś - przy pomocy opracowanej przez niego metody - można skutecznie

usuwać, a przynajmniej minimalizować.

Przeciwwskazaniem do stosowania terapii metodą Tomatisa jest epilepsja, intensywna

farmakoterapia (zwłaszcza lekami psychotropowymi), choroby psychiczne, depresja, czy

uporczywe, niezdiagnozowane bóle głowy. W tych i innych wątpliwych przypadkach decyzja

należy do lekarza prowadzącego dziecko i do rodziców.

Podstawą do zakwalifikowania dziecka na terapię metodą Tomatisa jest występowanie u

niego objawów zaburzenia uwagi słuchowej potwierdzonych wynikami badania. Warto więc

wiedzieć, jakie są przyczyny i objawy zaburzenia uwagi słuchowej.

Przyczynami zaburzeń uwagi słuchowej mogą być:

· powikłania w okresie ciąży i w okresie okołoporodowym,

· opóźnienie rozwoju psychoruchowego,

· opóźnienie rozwoju mowy,

· nawracające zapalenia uszu,

· adopcja, wczesne oddzielenie od matki, rozłąka z rodzicami,

· wszelkie traumatyczne przeżycia, wszelkie urazy emocjonalne na każdym etapie rozwoju.

Objawy zaburzeń uwagi słuchowej podzielić można na kilka grup:

1. objawy związane ze słuchaniem receptywnym, czyli ze słuchaniem tego, co dociera z

zewnątrz:

- nadwrażliwość na dźwięki,

- zaburzenia koncentracji,

- mylenie podobnie brzmiących słów,

- błędna interpretacja pytań i poleceń,

- konieczność częstego powtarzania poleceń i nieumiejętność spełniania poleceń

wieloczłonowych;

2. objawy związane ze słuchaniem ekspresyjnym, dotyczącym w głównej mierze słuchowej

kontroli własnych wypowiedzi:

- monotonne wypowiedzi,

- problemy z płynnością i wyrazistością wypowiedzi,

- ubogie słownictwo, nadużywanie stereotypów,

- mylenie liter lub odwracanie ich kolejności,

- słabe rozumienie tekstu czytanego,

- problemy z czytaniem na głos,

- problemy z głoskowaniem,

- nieumiejętność czystego śpiewania;

3. objawy zaburzeń uwagi słuchowej i lateralizacji słuchowej w obrębie funkcji

motorycznych:

- brak poczucia rytmu,

- niewyraźne pismo,

- mylenie strony prawej i lewej,

- problemy z organizacją i struktura ruchu,

- mieszana dominacja;

4. objawy w zakresie poziomu energii:

- trudności z porannym wstawaniem,

- męczliwość,

- poczucie przytłoczenia,

- uleganie przygnębieniu,

- bierność lub nadaktywność;

5. objawy w zakresie postaw społecznych:

- mała tolerancja na frustrację,

- brak wiary w siebie, nieśmiałość,

- tendencja do wycofywania się,

- drażliwość,

- niedojrzałość,

- brak motywacji do nauki i pracy,

- negatywne nastawienie do nauki i pracy.

Jak widać, obszar zależny od tego, jak słyszymy - jest bardzo rozległy. Ale też zakres funkcji

narządu słuchu jest bardzo szeroki. Jego funkcje to:

- odbiór i percepcja bodźców akustycznych,

- regulacja równowagi ciała przez ocenę siły ciężkości,

- dynamizacja aktywności mózgu.

Z tej ostatniej, niespecyficznej funkcji narządu słuchu, rzadko zdajemy sobie sprawę, a jest to

funkcja niezwykle ważna, gdyż układ słuchowy jest najpoważniejszym dostarczycielem

energii do mózgu i powoduje znacznie większą stymulację kory mózgowej niż którykolwiek

z pozostałych zmysłów. Szczególnie energetyzujące są dźwięki o wysokich

częstotliwościach. Energia, jaką ze sobą niosą,

jest znacznie wyższa niż energia zużywana na ich przewodzenie i przetwarzanie. Jest ona

pokarmem dla mózgu - utrzymuje go w stanie pobudzenia, w stanie aktywności.

Wracając do metody Tomatisa - w terapii tą metodą możemy eliminować zaburzenia w

zakresie wszystkich funkcji narządu słuchu,

o których była wcześniej mowa, oczywiście pod warunkiem, że nie występują ograniczenia w

postaci organicznych uszkodzeń mózgu

lub narządu słuchu. Jednak nawet w przypadku poważnego niedosłuchu, mimo że nie

podniesiemy progów słyszenia, mamy możliwość poprawy choćby jakości słuchania, co jest

niezwykle ważne w kształtowaniu się głosu, mowy, komunikacji językowej, w przyswajaniu

sobie umiejętności czytania i pisania, a ma też niebagatelny wpływ na postawę ciała,

koordynację ruchów, stany emocjonalne i poziom aktywności życiowej.

3. Badania diagnostyczne kwalifikujące do terapii

Objawy zaburzeń uwagi słuchowej są tak różnorodne, jest ich tak wiele i dotyczą tak

rozległego obszaru, że samo stwierdzenie ich występowania u dziecka wyłącznie na

podstawie obserwacji nie wystarcza do tego, by podjąć terapię. Przyczyny niektórych

objawów

mogą być zupełnie inne. Weryfikujemy to przy pomocy badania. Jeśli u dziecka stwierdzamy

objawy (omówione w p. 2.) i badanie potwierdzi występowanie u niego zaburzeń uwagi

słuchowej bądź zaburzeń lateralizacji słuchowej, wówczas zastosowanie terapii metodą

Tomatisa będzie zasadne i pożądane.

Badania diagnostyczne obejmują: wywiad, test uwagi słuchowej, test lateralizacji słuchowej

oraz inne testy i diagnozy zależnie

od potrzeb (testy lateralizacji ręki, nogi, oka; badanie audiometryczne słuchu, badanie

foniatryczne, opinia logopedyczna, ocena pedagogiczna, ocena psychologiczna i inne).

Terapię stosować można wyłącznie za zgodą rodziców.

Do przeprowadzenia testu uwagi słuchowej służy odpowiednio skalibrowany w tym celu

audiometr. Przy jego pomocy bada się:

- uwagę słuchową zewnętrzną (drogą powietrzną; osobno ucho lewe i prawe),

- uwagę słuchową wewnętrzną (drogą kostną; osobno ucho lewe i prawe),

- umiejętność lokalizacji dźwięku (zarówno drogą powietrzną jak i kostną; za każdym razem

osobno dla ucha prawego i lewego),

- umiejętność dyskryminacji wysokości dźwięków (drogą powietrzną; osobno dla ucha

prawego i lewego).

Przy pomocy audiometru badamy również lateralizację słuchową.

Wyniki badań nanosi się na siatkę diagramu pokazującego zależności między natężeniem i

częstotliwością (tj. wysokością) dźwięku.

W ten sposób wykreśla się krzywe powietrzne i kostne dla ucha lewego i prawego,

zaznaczając częstotliwości, w których wystąpiły błędy lokalizacji i dyskryminacji , czyli

różnicowania wysokości dźwięku.

Diagnoza i programowanie terapii oparte są na interpretacji otrzymanych diagramów.

Wynikają one z analizy:

- przebiegu krzywych (ich kształtu i dynamiki oraz tego, w których strefach i jak odbiegają od

normy),

- wzajemnego układu krzywych: powietrznej i kostnej w każdym uchu,

- relacji w przebiegu tych krzywych między uchem prawym i lewym (tzn. stopnia harmonii

ich przebiegów),

- obszaru zaburzonej dyskryminacji i błędów w lokalizacji dźwięków.

4. Jak działa „elektroniczne ucho” w terapii metodą Tomatisa

Terapia metodą Tomatisa to trening słuchowy, w którym poprzez specjalne oddziaływanie na

narząd słuchu modyfikujemy trwale

sposób słyszenia, a tym samym działamy pobudzająco na różne obszary kory mózgowej,

przygotowując mózg do nowego, pożądanego rodzaju aktywności.

Trening słuchowy w tej terapii polega na systematycznym odsłuchiwaniu zaplanowanego

stosownie do diagnozy programu muzycznego. Do dyspozycji mamy 50 płyt CD z

odpowiednim materiałem dźwiękowym, wykorzystującym głównie muzykę instrumentalną

aczerpniętą

z utworów Mozarta i muzykę wokalną z chorałów gregoriańskich; jest też trochę walców i

muzyki hymnowej. W większości jest to materiał wstępnie przetworzony; tzn. np. wstępnie

przefiltrowany, wzbogacony w pewne pasma częstotliwości lub skondensowany. Dalszej

obróbki materiału muzycznego dokonujemy - zgodnie z potrzebami zaplanowanej terapii -

przy pomocy tzw. „elektronicznego ucha”. Jest ono połączone ze wzmacniaczem,

odtwarzaczem CD i rozgałęziaczem posiadającym 3 listwy, do których można podłączyć 12

par słuchawek.

Są to słuchawki, przez które sygnał dźwiękowy można podawać wyłącznie drogą powietrzną

lub wyłącznie drogą kostną albo obiema jednocześnie, zmieniając przy tym dowolnie

natężenie dźwięku na którejś z tych dróg lub w dowolnym uchu.

„Elektroniczne ucho” sprzężone jest z komputerem. Program komputerowy pozwala ustawić

parametry stosownie do potrzeb wynikających z diagnozy. Można tu manipulować takimi

funkcjami, jak: bramkowanie, wyprzedzenie, opóźnienie, balans i filtrowanie

górnoprzepustowe.

„Elektroniczne ucho” umożliwia ćwiczenie mechanizmów akomodacyjnych ucha

środkowego, co pozwala narządowi słuchu „otworzyć się” na pewne, dotąd niedostępne

zakresy częstotliwości. Mikrogimnastyce mięśni ucha środkowego (napinacza błony

bębenkowej i mięśnia strzemiączkowego) służy funkcja opóźniania i wyprzedzania - obie

możliwe są dzięki tzw. bramkowaniu. Wzmacniacz wyposażony jest w bramkę elektroniczną

z jednym wejściem elektronicznym dla dźwięku i dwoma obiegami elektronicznymi na

wyjściu, co daje możliwość niejako rozdzielenia dźwięku na składowe ciemne (niskie

częstotliwości) i jasne (wysokie częstotliwości) i przepuszczania ich osobno jednym i drugim

kanałem. Przy niskich częstotliwościach błona bębenkowa osiąga stan relaksacji (jest

minimalnie napięta), zaś wysokie częstotliwości powodują jej napinanie. Czas otwierania się

bramki, umożliwiającej przejście sygnału z jednego do drugiego kanału, można wydłużać.

Wydłużając ten czas, czyli opóźniając przejście sygnału z kanału pierwszego do drugiego,

wydłużamy tym samym okres naturalnej latencji, tj. czas niezbędny na przygotowanie się

ucha do słuchania. Maksymalne opóźnienie, możliwe tu do uzyskania, wynosi 250

milisekund.

Inną, ważną funkcją urządzenia – służącą również mikrogimnastyce mięśni ucha środkowego

- jest funkcja wyprzedzenia. Wyprzedzenie to wcześniejsze dojście dźwięku do ucha

wewnętrznego drogą kostną, zanim dotrze on tam drogą powietrzną. Dźwięk, odebrany

wcześniej drogą kostną, zostaje w uchu wewnętrznym poddany wstępnej analizie, co

powoduje lepszą adaptację napięcia błony bębenkowej, co z kolei ma wpływ na lepsze

przewodzenie dźwięków drogą powietrzną. Maksymalny czas wyprzedzenia wynosi 2,5 sek.

(minimalny 250 milisekund). Czas ten w „elektronicznym uchu” praktycznie uzyskuje się

przez opóźnienie podawania dźwięku drogą powietrzną w stosunku do drogi kostnej przy

przechodzeniu dźwięku z kanału do kanału przez wspomnianą wcześniej elektroniczną

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: