Wrzód trawieńca typu III i IV u krów mlecznych.pdf

Medycyna Wet. 2007, 63 (12)

1587

Praca oryginalna

Original paper

Wrzód trawieñca typu III i IV u krów mlecznych

£UKASZ KUREK, ADAM STEC, JACEK MOCHOL, WOJCIECH £OPUSZYÑSKI*

Katedra i Klinika Chorób Wewnêtrznych Zwierz¹t, *Katedra Anatomii Patologicznej Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej AR,

ul. G³êboka 30, 20-612 Lublin

Kurek £., Stec A., Mochol J., £opuszyñski W.

Type III and IV abomasal ulcer in dairy cattle

Summary

Three cases of perforating abomasum ulcerations, confirmed post-mortem, were described in HF dairy cows.

The animals came from the free-standing maintenance system farms of high productivity. The diagnosis

was based on specific clinical, laboratory and post-mortem tests. Chosen hematological parameters, the activity

of liver enzymes, bilirubin, total protein and urea concentration as well as the level of Ca, Mg, Pi, K and Na

macroelements, were evaluated in the blood of the examined animals. The changes noted in hematological and

biochemical blood indexes do not explicitly determine the intensity of pathological (disease) processes within the

wall of the abomasums. On the basis of the received results, the conclusion was drawn that an intravital reliable

diagnosis (clinical and laboratory) of abomasums ulceration is not possible, especially at the initial stage of the

disease, and most cases are identified post-mortem or posts slaughter.

Keywords: cattle, abomasal, ulcer

Trawieniec, czyli ¿o³¹dek w³aciwy prze¿uwaczy,

odpowiada jednokomorowemu ¿o³¹dkowi innych zwie-

rz¹t. Zachodz¹ce w nim procesy, a szczególnie du¿e

wahania w odczynowoci jego rodowiska, mog¹ byæ

przyczyn¹ nieodwracalnych zmian w strukturze b³ony

luzowej. Zmiany te maj¹ wiele cech podobieñstwa do

tych, jakie notowane s¹ u zwierz¹t monogastrycznych,

a sam trawieniec spe³nia podobne funkcje, co wskazuje

na mo¿liwoæ wystêpowania zbie¿nych schorzeñ. Pod-

krela siê to jednak przede wszystkim w odniesieniu do

m³odych prze¿uwaczy, u których szczegó³owo opisy-

wane s¹ przyczyny oraz objawy owrzodzenia trawieñca

(5, 8-10, 17, 18). U doros³ych osobników patogeneza,

diagnostyka i zmiany kliniczne nie s¹ tak dok³adnie

i szczegó³owo poznane (1, 6, 7, 11-16). Wynikaæ to mo¿e

z braku konkretnych objawów w pocz¹tkowym okresie

choroby (najczêciej tylko okresowo pojawia siê zespó³

symptomów nazywany niestrawnoci¹), czêsto b³êdne-

go rozpoznania innych schorzeñ przewodu pokarmo-

wego, szczególnie dotycz¹cych przed¿o³¹dków oraz

du¿ych trudnoci w diagnostyce tego schorzenia u zwie-

rz¹t doros³ych (brak mo¿liwoci przeprowadzenia ba-

dania endoskopowego). Zmieniaj¹ca siê specyfika utrzy-

mania i ¿ywienia byd³a mlecznego w Polsce, jak i w

innych krajach (¿ywienie granulatami, stres, czêsto brak

okresu pastwiskowego, du¿a konkurencja zwierz¹t

w oborach wolnostanowiskowych) oraz coraz lepsze

metody ró¿nicowania schorzeñ przed¿o³¹dków uwidacz-

niaj¹ poziom zagro¿enia t¹ chorob¹ i wielkoæ strat, ja-

kie mo¿e powodowaæ (2, 3, 11, 12, 16, 19).

Wrzód trawieñca, w pocz¹tkowym okresie, jest spo-

wodowany uszkodzeniem powierzchownych warstw

b³ony luzowej, a nastêpnie g³êbszych struktur ciany

trawieñca. Zmiany te s¹ najczêciej wynikiem obni¿e-

nia pH treci trawieñca i w konsekwencji prowadz¹ do

rozwoju objawów klinicznych choroby. W zale¿noci

od wystêpuj¹cych zmian wrzody trawieñca mo¿na po-

dzieliæ na cztery typy (2, 3, 12, 14, 17). Pierwszy typ,

który z regu³y nie jest diagnozowany (wyj¹tkiem s¹ ob-

serwacje poubojowe), charakteryzuje siê obecnoci¹

nad¿erek na b³onie luzowej, obejmuj¹cych jedynie tê

warstwê powierzchown¹ ciany ¿o³¹dka w³aciwego.

Objawy, a co za tym idzie mo¿liwoæ przy¿yciowej

klinicznej diagnozy, wystêpuj¹ najczêciej przy drugim

typie zaawansowania tego schorzenia, czyli przy krwa-

wi¹cych nieperforuj¹cych wrzodach trawieñca. Dwa

pozosta³e rodzaje to wrzody perforuj¹ce z miejscowym

(typ III) lub uogólnionym (typ IV) stanem zapalnym

otrzewnej. Zmiany wrzodziej¹ce mog¹ wystêpowaæ

pojedynczo, ale zdarzaj¹ siê przypadki z du¿¹ liczb¹

wrzodów o ró¿nych rozmiarach (2, 3, 14). Zmiany lo-

kalizuj¹ siê najczêciej w czêci gruczo³owej i odwier-

niku trawieñca (1, 3, 12). W zale¿noci od zaistnia³ego

uszkodzenia ciany trawieñca wystêpuje du¿a zmien-

noæ objawów klinicznych, poczynaj¹c od nietypowych

objawów w postaci zaburzeñ apetytu i pracy przed¿o-

³¹dków, niestrawnoci, a koñcz¹c na anemii, czarnym

zabarwieniu ka³u i bardzo silnych objawach bólowych.

Przy obecnej intensyfikacji rolnictwa i systemie ¿y-

wienia problem wrzodów trawieñca u doros³ego byd³a

mlecznego narasta. Wczesne diagnozowanie przypad-

ków i rodzaj koniecznych do wykonania badañ labora-

toryjnych mo¿e umo¿liwiæ podjêcie w³aciwego lecze-

nia lub eliminacji zwierz¹t z produkcji mlecznej.

1588

Medycyna Wet. 2007, 63 (12)

Celem pracy, ze wzglêdu na powy¿sze powody sta³o

siê okrelenie zmian zachodz¹cych w podstawowych

parametrach krwi w przebiegu typu III i IV wrzodów

trawieñca oraz mo¿liwoci diagnozowania na ich pod-

stawie omawianego schorzenia. Ponadto w pracy pod-

jêto próbê porównania zaawansowania zmian sekcyj-

nych z nasileniem zaburzeñ w parametrach krwi.

jednak, ¿e nad¿erki i drobne owrzodzenia (typ I), mo-

g¹ce w konsekwencji prowadziæ do wyst¹pienia perfo-

ruj¹cych wrzodów, pojawiaj¹ siê w kilku, a nawet kil-

kudziesiêciu procentach badanych trawieñców (3). Kro-

wy dotkniête owrzodzeniami trawieñca mog¹ zapadaæ

na tê chorobê, co prawda w ró¿nym wieku i okresie fiz-

jologicznym, ale najczêciej stwierdza siê przypadki

w wieku 2-6 lat i w okresie wczesnej laktacji (4, 13,

16), co odnotowano równie¿ w badaniach w³asnych. Nie

ma natomiast konkretnych informacji, czy przypadki opi-

sywane przez innych autorów dotyczy³y najlepszych

krów w stadzie i wydatnie zwiêkszy³y straty ekonomicz-

ne w³acicieli zwierz¹t, tak jak to by³o w przypadku ob-

serwacji w³asnych, co wydatnie zwiêksza straty ekono-

miczne w³acicieli zwierz¹t.

Krowy dotkniête t¹ chorob¹ we wszystkich przypad-

kach od kilku tygodni wykazywa³y objawy okresowego

zaburzenia apetytu, biegunki oraz stopniowy spadek

mlecznoci i postêpuj¹ce wychudzenie. Objawy te na-

sila³y siê mimo podjêtego kilkudniowego leczenia.

W momencie badania wszystkie sztuki mia³y nieznacz-

nie podwy¿szon¹ ciep³otê (39,2°C; 39,5°C; 39,7°C),

która w trakcie prowadzonej terapii ulega³a znacznym

wahaniom (38,4-40°C), têtno powy¿ej 80/min. i odde-

chy powy¿ej 30/min. Wystêpowa³y okresowe objawy

nieznacznego niepokoju, po których nastêpowa³a z re-

gu³y apatia. B³ony luzowe naturalnych otworów cia³a

by³y blade. W dwóch przypadkach u badanych zwierz¹t

stwierdzono bardzo os³abiony apetyt i zwolnion¹ pe-

rystaltykê ¿wacza. U trzeciej krowy motoryka przed-

¿o³¹dków by³a nies³yszalna. W jednym przypadku

stwierdzono biegunkê, u dwóch pozosta³ych krów ka³

by³ papkowaty, ale u wszystkich kolor ka³u by³ bardziej

lub mniej ciemny. Podczas omacywania prawej okolicy

pod¿ebrowej u dwóch zwierz¹t stwierdzono ró¿nego

stopnia bolesnoæ i silne napiêcie pow³ok brzusznych,

a ciep³ota ciany jamy brzusznej nie odbiega³a od nor-

my. U jednej krowy rozpoznano lewostronne przemiesz-

czenie trawieñca niewielkiego stopnia i jego bolesnoæ

przy omacywaniu po lewej stronie dolnej czêci pow³ok

brzusznych.

Najczêstszymi stwierdzanymi objawami wrzodów

trawieñca s¹: tachykardia, niepokój zwierzêcia, ból

w okolicy jamy brzusznej, ciemne zabarwienie ka³u,

obecnoæ luzu w prostnicy i podwy¿szenie wewnêtrz-

nej ciep³oty cia³a (2, 6, 16). Jednak zauwa¿yæ nale¿y, ¿e

objawy te nie musz¹ zawsze wystêpowaæ w komplecie,

mog¹ mieæ ró¿ne nasilenie i zmieniaæ siê w zale¿noci

od stopnia uszkodzenia b³ony luzowej trawieñca oraz

od czasu trwania procesu (16), co uwidoczni³o siê

w omawianych przypadkach w³asnych. Na objawy

kliniczne i ich natê¿enie wp³yw maj¹ tak¿e schorzenia

towarzysz¹ce, czêsto rozpoznawane w badaniu przez

innych autorów (2-4, 6, 13), np.: lewostronne przemiesz-

czenie trawieñca, schorzenia macicy i wymienia. Po-

twierdzono to równie¿ w badaniach w³asnych (lewo-

stronne przemieszczenie trawieñca u jednej krowy).

W przeprowadzonym badaniu krwi zanotowano

u wszystkich krów obni¿ony hematokryt (< 30%) oraz

ogóln¹ liczbê krwinek czerwonych na poziomie od 4,9

Materia³ i metody

Trzy krowy mleczne z rozpoznanym sekcyjnie perforu-

j¹cym wrzodem trawieñca pochodzi³y z gospodarstw wol-

nostanowiskowych, posiadaj¹cych ka¿de po oko³o 30-50

zwierz¹t rasy holsztyñsko-fryzyjskiej i mieszañców tej rasy

z ras¹ ncb. Krowy by³y w wieku od 3 do 6 lat, w okresie

pocz¹tkowym laktacji (oko³o 4-8 tygodni po porodzie).

W poprzednim roku ich produkcja mleczna wynios³a od

8,5 do 10 tysiêcy litrów, a w momencie zachorowania wy-

dajnoæ dzienna wynosi³a 20-40 litrów mleka. W gospo-

darstwach, z których pochodzi³y zwierzêta, stosowano sys-

tem ¿ywienia TMR, oparty na bazie paszowej i wozie pa-

szowym. W sk³ad dawki pokarmowej wchodzi³y: kukury-

dza lub kiszonka z kukurydzy, sianokiszonka z traw, siano,

pasza pe³noporcjowa o zawartoci bia³ka od 20% do 24%,

jak równie¿ pasza treciwa w³asnej produkcji (na bazie psze-

nicy, pszen¿yta, jêczmienia i dobranego premiksu), s³oma

oraz dodatki mineralno-witaminowe. Dawki paszowe by³y

zbilansowane na podstawie wielkoci produkcji mlecznej.

Wszystkie poddane badaniom zwierzêta zosta³y zg³oszo-

ne do leczenia w Klinice po wczeniejszej kilkudniowej

terapii stosowanej przez lekarzy terenowych, która nie przy-

nios³a pozytywnych efektów. W trakcie podjêtej diagnos-

tyki przeprowadzono wywiad ze szczególnym uwzglêd-

nieniem sposobu zadawania pasz i systemu utrzymania

zwierz¹t, wydajnoci mlecznej, pielêgnacji i przebiegu za-

chorowania. Wykonano równie¿ szczegó³owe badanie kli-

niczne, laboratoryjne oraz po padniêciu zwierz¹t badanie

sekcyjne. Do badañ laboratoryjnych pobierano od ka¿dego

zwierzêcia krew z ¿y³y szyjnej zewnêtrznej oraz ka³ z prost-

nicy. W krwi oznaczano parametry hematologiczne, aktyw-

noæ enzymów w¹trobowych, stê¿enie bilirubiny, bia³ka

ca³kowitego i mocznika oraz poziom makroelementów: Ca,

Mg, P, K i Na. Ka³ pos³u¿y³ do przeprowadzenia testu na

obecnoæ krwi utajonej. Ze zmienionych obszarów ciany

trawieñca pobrano wycinki do badania histopatologiczne-

go, z których po utrwaleniu w 10% zbuforowanej formali-

nie wykonano preparaty mikroskopowe metod¹ parafino-

w¹, a nastêpnie zabarwiono hematoksylin¹ i eozyn¹.

Wyniki i omówienie

Perforuj¹ce wrzody trawieñca (typ III i IV) nie s¹ czês-

to odnotowywan¹ jednostk¹ chorobow¹. W wiêkszoci

przypadków, po ró¿nie d³ugim okresie przebiegu cho-

roby prowadz¹ one do zejcia miertelnego. Dodatko-

wo, przy pojawieniu siê objawów krwawienia z prze-

wodu pokarmowego lub obecnoci krwi w kale (typ II

wrzodów) podejmowane jest czêsto niew³aciwe lecze-

nie lub decyzja o skierowaniu zwierz¹t do uboju z ko-

niecznoci, co tak¿e zmniejsza mo¿liwoæ dok³adnego

zbadania zwierz¹t z owrzodzeniami typu III i IV. Z oce-

ny poubojowej zwierz¹t klinicznie zdrowych wynika

Medycyna Wet. 2007, 63 (12)

1589

Tab. 1. Wybrane wyniki badañ laboratoryjnych

Sekcyjnie wykazano u badanych krów obecnoæ

owrzodzenia trawieñca. Zmiany lokalizowa³y siê w czê-

ci odwiernikowej i gruczo³owej trawieñca w obrêbie

krzywizny wiêkszej. We wszystkich badanych przypad-

kach stwierdzono wrzody trawienne perforuj¹ce do b³o-

ny surowiczej z jednoczesnym w³óknikowym zapale-

niem otrzewnej W dwóch przypadkach zapalenie to

mia³o charakter ograniczony i spowodowa³o powstanie

w³óknikowych zlepów oraz zrostów ciany trawieñca

z sieci¹ oraz cian¹ jamy brzusznej. U jednej krowy

stwierdzono rozlane zapalenie otrzewnej z obecnoci¹

du¿ej iloci pokrywaj¹cego j¹ w³óknika oraz krwistego

p³yny w jamie otrzewnowej. W tym przypadku stwier-

dzono tak¿e lewostronne przemieszczenie trawieñca.

U pierwszej z sekcjonowanych krów odnotowano obec-

noæ dwóch owalnych nisz wrzodowych o rednicy 4,5

i 3 cm. Dno ubytków pokryte by³o brunatn¹ bezposta-

ciow¹ mas¹ martwicow¹, a brzegi by³y nieznacznie wy-

niesione ponad powierzchniê b³ony luzowej (ryc. 1).

U pozosta³ych krów stwierdzono obecnoæ pojedyncze-

go wrzodu. U krowy z lewostronnym przemieszcze-

niem trawieñca nisza wrzodowa zlokalizowana w oko-

licy odwiernikowej by³a wyranie widoczna na tle roz-

ci¹gniêtej b³ony luzowej (ryc. 2). U jednej krowy b³o-

do 6,7 mln/mm 3 (tab. 1). Liczba krwinek bia³ych

w dwóch przypadkach mieci³a siê w granicach przyjê-

tych norm, przy braku istotnych zmian w obrazie krwi.

U jednej krowy stwierdzono natomiast zaawansowan¹

leukopeniê (3,2 tys./mm 3 ). Poziom mocznika zawarty

by³ w granicach uznawanych norm. Stê¿enie bilirubiny

ca³kowitej we wszystkich przypadkach przekracza³o gór-

n¹ granicê normy, a u krowy nr 3 znacznie (2,19 mg%).

Aktywnoæ aminotransferazy asparaginianowej (AST)

we wszystkich analizowanych próbkach by³a znacznie

podwy¿szona i przekracza³a wyranie wartoæ 130 ui/l.

Poziom makroelementów, z wyj¹tkiem potasu, utrzy-

mywa³ siê w normie, co mog³o byæ spowodowane wcze-

niejszym intensywnym leczeniem i podawaniem od-

powiednich iloci preparatów mineralnych. Poziom

potasu u wszystkich trzech krów by³ wyranie ni¿szy

od wartoci prawid³owych i wynosi³ ok. 2,5 mmol/l.

Przeprowadzone dwukrotnie badanie ka³u na obecnoæ

krwi utajonej we wszystkich przypadkach da³o wynik

pozytywny.

Obni¿enie wskaników czerwonokrwinkowych (ane-

mia) czêciej zauwa¿a siê w przypadku krwawi¹cych

wrzodów trawieñca czyli w typie II (1, 3). W badaniach

w³asnych przy perforuj¹cych zmianach (typ III i IV)

w dwóch przypadkach odnotowano anemiê. Nie stwier-

dzono natomiast znacznego podwy¿szenia liczby leu-

kocytów, a nawet u jednej sztuki odnotowano leukope-

niê. Ogólnie twierdzi siê, ¿e leukocytoza jest objawem

perforuj¹cych wrzodów trawieñca (13). W przeciwieñ-

stwie do tego stanu w badaniach w³asnych nie stwier-

dzono znacznego podwy¿szenia liczby leukocytów,

a nawet u jednej sztuki odnotowano leukopeniê. Z wy-

nikami w³asnymi s¹ w du¿ej mierze zgodne wyniki ba-

dañ Smitha i wsp. (15), którzy odnotowali leukocytozê

w przypadku typu II, notuj¹c normatywn¹ liczbê krwi-

nek bia³ych w perforuj¹cych wrzodach (typ III i IV).

Wymienieni autorzy nie wykazali, jak stwierdzono w ba-

daniach w³asnych, znacznego obni¿enia poziomu pota-

su, stwierdzaj¹c natomiast znaczne obni¿enie poziomu

wapnia. Braun i wsp. (2, 3), badaj¹c krowy z wrzodem

trawieñca, notowali krañcowo ró¿ne wartoci potasu

w badanych p³ynach ustrojowych. Opisywane przypad-

ki w³asne, jak i analiza niektórych badañ innych auto-

rów, odnonie do zmian we wskanikach biochemicz-

nych, nie daj¹ odpowiedzi, co do wybranych parame-

trów krwi, które jednoznacznie wskazywa³yby na nasi-

lenie procesu zmian w cianie trawieñca.

Ryc. 1. Wrzody trawienne ¿o³¹dka gruczo³owego krowy

Ryc. 2. Owalna nisza wrzodowa w okolicy krzywizny wiêk-

szej trawieñca

1590

Medycyna Wet. 2007, 63 (12)

na luzowa trawieñca wy-

kazywa³a cechy ostrego

zapalenia nie¿ytowego

z obecnoci¹ smugowa-

tych pasm przekrwienia

przebiegaj¹cych wzd³u¿

fa³dów b³ony luzowej

oraz niewielkich wybro-

czyn i krwawi¹cych nad¿e-

rek zlokalizowanych na ich

szczycie. U dwóch krów

dodatkowo odnotowano

odcinkowe nie¿ytowe za-

palenie jelit cienkich, a u

jednej obecnoæ ognisk

martwicowych w w¹trobie.

U wszystkich zwierz¹t

obserwowano ciemne za-

barwienie mas ka³owych.

W obrazie mikroskopo-

wym wie¿ych nad¿erek

stwierdzono obecnoæ lu-

zowo-w³óknikowego wy-

siêku pokrywaj¹cego for-

muj¹cy siê martwicowy

ubytek b³ony luzowej

z obfitym naciekiem leukocytarnym. W bezporednim

otoczeniu ogniska martwicowego obserwowano inten-

sywne przekrwienie b³ony luzowej i podluzowej.

W preparatach pochodz¹cych z wrzodów perforuj¹cych

stwierdzono g³êboki ubytek ciany trawieñca, obejmu-

j¹cy swym zasiêgiem ca³¹ gruboæ warstwy miêniowej,

wype³niony w czêci dennej tkank¹ ziarninow¹ siêgaj¹-

c¹ a¿ do b³ony surowiczej i pokryty warstw¹ martwicy

(ryc. 3 i 4). W badaniach w³asnych nie stwierdzono jed-

noznacznych zale¿noci pomiêdzy nasileniem zmian

wykazanych podczas badania sekcyjnego a zaburzenia-

mi w parametrach krwi.

Najnowsze metody diagnostyki wrzodów trawieñca

oparte o badanie aktywnoci osoczowej gastryny (wy-

rane dwukrotne podwy¿szenie poziomu) zastosowa-

ne przez Oka i wsp. (12) oraz analizy Mesarica (11)

stwierdzaj¹ce podwy¿szenie poziomu surowiczego pep-

synogenu w przypadkach krów z wrzodami trawieñca,

wskazuj¹ na nowe mo¿liwoci diagnostyczne tej jed-

nostki chorobowej. Wyznaczaj¹ one nowe kierunki

w rozwoju badañ nad wrzodami ¿o³¹dka w³aciwego

prze¿uwaczy, daj¹c mo¿liwoæ wczeniejszego i znacz-

nie pewniejszego rozpoznania oraz podjêcie skutecz-

nego leczenia.

Na podstawie uzyskanych obserwacji i wyników ba-

dañ w³asnych oraz innych autorów mo¿na wyci¹gn¹æ

wniosek, ¿e przy¿yciowe kliniczne postawienie pewne-

go rozpoznania, szczególnie w pocz¹tkowych stadiach

owrzodzeñ jest prawie niemo¿liwe, a najwiêcej przy-

padków rozpoznawanych jest pomiertnie lub poubo-

jowo.

Ryc. 3. Lejkowatego kszta³tu ubytek ciany

¿o³¹dka perforuj¹cy w kierunku b³ony suro-

wiczej, pokryty bezpostaciow¹ mas¹ obumar-

³ych tkanek. Barw. HE. Pow. ok. 40 ×

Ryc. 4. Barw. HE. Pow. ok. 120 ×. Dno siêga-

j¹cego do b³ony miêniowej owrzodzenia ¿o-

³¹dka. Widoczny naciek komórkowy pod war-

stw¹ martwicy. Barw. HE. Pow. ok. 120 ×

2. Braun U., Bretscher R., Gerber D.: Bleeding abomasal ulcers in dairy cows.

Vet. Rec. 1991, 129, 279-284.

3. Braun U., Eicher R., Ehrensperger F.: Type 1 abomasal ulcers in dairy cattle.

J. Vet. Med. A 1991, 38, 357-366.

4. Cable C. S., Rebhun W. C., Fubini S. L., Erb H. N., Ducharme N. G.: Con-

current abomasal displacement and perforating ulceration in cattle: 21 cases

(1985-1996). JAVMA 1998, 212, 1442-1445.

5. Costa L. R. R., Gill M. S., Williams J., Johnson A. J., Kenneth L. A.,

Mirza M. H.: Abomasal ulceration and abomaso-pleural fistula in an

11-month-old befmaster bull. Can. Vet. J. 2002, 43, 217-219.

6. Hemmingsen J.: Ulcus perforans abomasi bovis. Nord. Vet. Med. 1967, 19,

17-30.

7. Ide P. R., Henry J. H.: Abomasal abnormalities in dairy cattle: a review of

90 clinical cases. Can. Vet. J. 1964, 5, 46-55.

8. Jelinski M. D., Janzen E. D., Hoar B., Ribble C. S.: A field investigation of

fatal abomasal ulcers in western Canadian beef calves. Agri-Practice 1995,

16, 16-18.

9. Jelinski M. D., Ribble C. S.: Investigating the relationship between abomasal

hairballs and perforating abomasal ulcers in unweaned beef calves. Can. Vet.

J. 1996, 37, 23-26.

10. Katchiik R.: Abomasal disease in young beef calve. Can. Vet. J. 1992, 33,

459-461.

11. Mesaric M.: Role of serum pepsinogen in detecting cows with abomasal ulcer.

Vet. Archiv. 2005, 75, 111-118.

12. Ok M., Sen I., Turgut K., Irmak K.: Plasma gastrin activity and the diagnosis

of bleeding abomasal ulcers in cattle. J. Vet. Med. A, 2001, 48, 563-568.

13. Palmer J. E., Whitlock H.: Perforated abomasal ulcers in adult dairy cows.

JVMA 1984, 184, 171-174.

14. Sanford S. E., Josephson G. K. A.: Perforated abomasal ulcers in post-partu-

rient Jersey cows. Can. Vet. J. 1988, 29, 392.

15. Smith D. F., Munson L., Erb H. N.: Abomasal ulcer disease in adult dairy

cattle. Cornell Vet. 1983, 73, 213-224.

16. Smith D. F., Munson L., Erb H. N.: Predictive values for clinical signs of

abomasal ulcer disease in adult dairy cattle. Prev. Vet. Med. 1986, 3, 573-

-580.

17. Tulleners E. P., Hamilton G. F.: Surgical resection of perforated abomasal

ulcers in calves. Can. Vet. J. 1980, 21, 262-264.

18. Vatn S., Ulvund M. J.: Abomasal bloat, haemorrhage and ulcers in young

Norwegian lambs. Vet. Rec. 2000, 146, 35-39.

19. Withlock R. H.: Bovine stomach disease, [w:] Anderson N.V.: Veterinary

Gastroenterology. Ed. By, Lea and Febiger, Philadelphia 1980, 425-428.

Pimiennictwo

1. Aukema J. J., Breukink H. J.: Abomasal ulcer in adult cattle with fatal

haemorrhage. Cornell Vet. 1974, 64, 303-317.

Adres autora: dr £ukasz Kurek, ul. G³êboka 30, 20-612 Lublin; e-mail:

lukaskurek@poczta.onet.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: