1. & 3.KOMUNIKACJA – GENEZA, ROLA, ROZWÓJ
comunico – mieć coś wspólnego
comunio – umacniać, upewniać
comunis – wspólny, powszechny, zwykły
comunicatio: udzielić, warunek wspólności, czynność udzielania czegoś przez kogoś, ktoś udziela wspólnocie swojego dobra, jednokierunkowość
Potocznie pojęcie rozumie się jako formę ludzkiej aktywności, dialog, rozpowszechnienie informacji, środki masowego przekazu, środki masowej komunikacji
Jako dyscyplina naukowa narodziło się w latach 20 XX wieku
jest nauką interdyscyplinarną stąd jej wielo znaczeniowość,
wiąże się z takimi naukami jak: socjologia, psychologia, lingwistyka
O komunikacji można mówić od początków dziejów rodzaju ludzkiego. Od narodzin do śmierci ludzie komunikują się ze sobą, wraz z rozwojem techniki doskonalą metody komunikacji. Badacze dowodzą że nie tylko ludzie ale też rośliny i zwierzęta porozumiewają się ze sobą , a nawet maszyny wysyłające i odbierające komunikaty.
Wzajemne komunikowanie się ludzi sprawia że jesteśmy podmiotami a nie przedmiotami
Komunikacja to proces i leżące u jego podstaw mechanizmy umożliwiające sądowanie, wytyczanie, rewidowanie i konfrontowanie socjalnie kulturowo uwarunkowanych interesów obiektywnie wytwarzanych przez jednostkę społeczną.
komunikacja jako nauka interdyscyplinarna rozpatruje:
1). Transmisje komunikatów
2). Porozumiewanie się
3). Proces rozumienia
4). Społeczne interakcje
5). Wymianę znaczeń
6). Sposoby oddziaływania
7). Przekazywanie informacji
8). Rodzaj działalności społecznej
Sieć nadawców i adresatów (oraz potencjalnych odbiorców) tworzy komunikowanie.
Dla oznaczenia przepływu informacji i przekazów między ludźmi posługuje się pojęciem komunikacji społecznej,. Posiada ona wiele różnych odmian:
1). Komunikacja horyzontalna (pozioma) – ma miejsce gdy przepływ informacji odbywa się między jednostkami lub grupami zajmującymi w danej hierarchii społecznej przy strukturze organizacyjnej takie samo lub podobne miejsce, taką samą pozycje.
2). Komunikowanie wertykalne (PIONOWE) – ma miejsce gdy przepływ informacji innych przekazów odbywa się między osobami lub grupami zajmującymi różne pozycje i miejsca w hierarchii społecznej lub strukturze organizacyjnej
3). Komunikacja językowa – dokonująca się za pośrednictwem języka – werbalna, też za pomocą gestów i innych funkcji ekspresji – nie werbalna. Przepływ informacji dokonuje się przez zistytucjonowane kanały informacji Nazywamy komunikacją formalną, lub nie formalną gdy informacja przepływa przez kanały nie oficjalne
4).komunikacja symboliczna – gdy w trakcie przepływu informacji i przekazów wykorzystujemy określone symbole
5). Komunikacja intencjonalna – gdy przepływ informacji i innych przekazów wywołany został w sposób zamierzony
6). Nieintencjonalna – odwrotność tej wyżej
7). Scentralizowana – za pośrednictwem koordynatora to znaczy jednostki lub jednostek zajmujących centralną pozycje w grupie i mogących kontrolować dzięki temu przebieg komunikowania innych osób
8). Zdecentralizowana – wszyscy członkowie grupy, maja możność swobodnej komunikacji między sobą. Przepływ informacji odbywa się swobodnie bez cenzury bez żadnych formalnych ograniczeń
9). Osobowa - zarówno nadawca informacji lub innego przekazu jak i adresat pozostają w bezpośredniej fizycznej bliskości – twarzą w twarz. Jest technicznie uzbrojona – Internet, telefon komórkowy
10). Nieosobowa – brak bliskości fizycznej kontaktu bezpośredniego w trakcie przepływu informacji między nadawcą a adresatem
11). Masowa – zorganizowana nie osobowa, zapośredniczona, która dzięki pośrednictwu technicznych środków masowego przekazu informacji umożliwia prawie że w jednym czasie dotarcie do dużej liczby osób na określonym terytorium
2. Główne podejścia do komunikacji
Podejścia do komunikologji zawierają się w dwóch nurtach w mediach masowych komunikacji:
amerykański – posiada własne drogi rozwoju, posługuje się badaniami empirycznymi, statystycznymi, operuje faktami. Obecne są tu krótkie komentarze, oraz praktyka. Jako nazwę traktuje socjologie komunikowania masowego, przedmiotem badań są poglądy, opinie, wierzenia, wyobrażenia masowe. Zajmuję się informacją, analizuje zjawiska współczesnych w odniesieniu do kategorii społeczno – demograficznych odbiorców. Bada fakty obecnie występujące. Jest bardziej osadzony w rzeczywistości. Ma przewagę nad nurtem europejskim. Metodami badawczymi są źródła wypracowane przez samego badacza, w trakcie badań empirycznych dokonuje się doboru metod, technik i procedur badawczych. Warsztatem jest tu duży zespół badawczy, komisje badawcze. Występuje sprawny system badania i pozyskiwania danych. Badacz jest bardzo dobrze nastawiony do warunków gry rynkowej, umie wtopić się w otoczenie. Efekty badań: to co mówimy nie wiemy czy jest ważne ale jest prawdziwe.
europejski – również posiada własne drogi rozwoju, jest nurtem krytycznym, posługuje się badaniami literackimi, jest bardzo złożony. Sięga do ekonomii i filozofii niemieckiej. Publikacje humanistyczne zazwyczaj pozbawione są badań empirycznych. Jako nazwę przyjmuje socjologię wiedzy. Myśl uwarunkowana: filozoficznie, moralnie, religijnie , naukowo. Zajmuje się wiedzą posługuje się analizą przeszłości , w powiązaniu z ideologią, przekonaniami politycznymi, poglądami naukowymi w powiązaniu z globalną strukturą społeczną , a w szczególności ze strukturą globalną i klasowo – warstwową. Bada i spekuluje na podstawie materiałów: zasada cytatów w Polsce jako obowiązująca. Szuka przyczyn a nie tylko skupia się na badaniach. Metody badawcze to: wszystkie rodzaje materiałów historycznych, krytyka źródeł historycznych, w mniejszym stopniu badania empiryczne. Co wynika z braku środków . Warsztatem jest tu praca indywidualnego badacza + studenci lub asystenci (zasada mistrz + uczeń). Dostęp do danych utrudniony – tajemnica handlowa danych o charakterze naukowym, kulturowym, społecznym i politycznym. Efekty badań: to co mówimy nie wiemy czy jest ważne ale jest prawdziwe.
PODSTAWOWE NURTY TEORETYCZNE:
1. Szkoła empiryczna:
FUNKCJONALIZM- studia prowadzone przez Lasswela i Lazarswelda dały podwaliny funkcjonalizmowi. Do grona najwybitniejszych przedstawicieli funkcjonalizmu socjologicznego zalicza się R. Merona( twórca socjologii kom. Masowego).B. Berelson zapoczątkował badania treści komunikowania tj. przekazu .J.Klapper ( autor zaprezentował teorię wieloetapowego przepływu która zakłada , że media są jednym z wielu czynników wywierających wpływ na ludzkie zachowanie i ,że wpływ ten nie ma charakteru zasadniczego).
TEORIA UŻYTKOWANIA I KORZYŚCI-na bazie wczesnego funkcjonalizmu Amerykańskiego prowadzono badania zmierzające do opisu oddziaływania środków masowego przekazu na odbiorców. Badania te doprowadziły w konsekwencji do powstania nowej orientacji poznawczej nazwanej podejściem, hipotezą a następnie t.u.i.k. Najlepsze warunki do badań powstały gdy w systemie kom. Masowego TV stała się medium dominującym. Rozwój dynamiczny środków masowego przekazu dawał bogaty materiał empiryczny , który pozwolił wyjść z etapu opisu do etapu operacjonalizacji zmiennych społecznych i psychologicznych, determinujących pewne modele konsumpcji mediów. Lata 70 = rozkwit. Podstawowym założeniem było stwierdzenie Katza , że mniej uwagi należy zwracać na to co media robią z ludźmi a więcej na to co ludzie robią z mediami. Podejście to koncentruje się na problematyce motywacji odbiorców , których traktuje jako aktywne podmioty procesu komunikowania.
INTERAKCJONIZM-zaliczany do orientacji psychologicznych w komunikowaniu związany z Goffmanem. Fundament teorii stanowią interakcje życia codziennego , które z powodu swojej prozaiczności mogły się wydawać bez znaczenia. Teoria przedstawia dramaturgiczną koncepcję życia społecznego. Zgodnie z jej założeniem proces kom. jest przedstawieniem dramaturgicznym a jego uczestnicy to aktorzy, którzy w obecności innych w sposób świadomy lub nie odgrywają role chcąc osiągnąć „ dramaturgiczny efekt”. Goffman koncentrował się na informacjach II rzędu tj. wiek, płeć, cechy rasowe , postawa , akcent, gesty , ubiór- fasada człowieka. Wygląd informuje świat zewnętrzny o swoich atrybutach: pozycji , zawodzie, sposobie spędzania wolnego czasu. Publika ogląda przedstawienie które jest efektem długotrwałego procesu przygotowań poza kulisami, za które widzowie nie są wpuszczani, gdyż mogłoby to negatywnie wpłynąć na całość spektaklu.
TEORIA PORZADKU DZIENNEGO- Według Cohena środki masowego przekazu rzadko decydują o tym co odbiorcy myślą ale maja olbrzymi wpływ na to o czym myślą. Teorię porządku dziennego sprecyzowali McCombs i Show. Autorzy stworzyli model procesu Agenda setting. Założenia teorii: media wpływają w bardzo poważny sposób na formowanie opinii publicznej, ukierunkowują one uwagę odbiorców na pewne wydarzenia ignorując inne; nadawcy medialni promują hierarchiczną listę najważniejszych tematów dnia które się najlepiej sprzedają: wypadki, wojny, rewolucje, wielkie osobistości, taki stan rzeczy wynika z faktu, ze informacji jest b. dużo i media nie są w stanie każdej z nich poświęcić takiej samej uwagi co zmusza do selekcji
Media określają kalendarz wydarzeń i hierarchię tematów.
2. Szkoły krytyczne
SZKOŁA FRANKFURDZKA
Popularna nazwa grupy niemieckich uczonych, pod przewodnictwem M. Horkheimera, uznawanego za twórcę teorii krytycznej. Do reprezentantów szkoły należeli Mn. E. From, F. Neuman. Zespół zajmował się różnymi działami humanistyki. Nie stworzył wyspecjalizowanej orientacji socjologicznej. Przedstawicieli szczegółowych nauk społecznych krytykowano za wyobrażanie sobie że możliwe jest poznanie rzeczywistości społecznej na drodze prostego gromadzenia danych. W szkole pojawiły się dwa wątki badawcze: - krytyka rozumu instrumentalnego, którego istotą było zastąpienie krytyki społeczeństwa przez krytykę jego świadomości, psych; - psychoanaliza polegająca na wyjaśnieniu zachowania ludzkiego, nie tylko uwzględniając czynniki ideologiczne ale także i psychologiczne. Badacze stworzyli koncepcje przemysłu kulturalnego – analizowali produkcje dóbr kulturalnych jako towar – filmy programy radiowe, magazyny, gazety stały się wytworem instytucji – fabryk zajmujących się produkcją artykułów konsumpcyjnych. Kultura masowa jako dział przemysłu kulturalnego doprowadziła do degradacji roli kultury. Badacze wprowadzili koncepcje racjonalności technicznej – koncentracji na krytyce kultury cywilizacji burżuazyjnej. Usiłowali w ten sposób zdemaskować nowe formy dominacji politycznej, przejawiające się w podporządkowaniu świata przez technologię i naukę. Racjonalność techniczna redukuje dyskurs i myślenie do jednego wymiaru.
TEORIA DZIAŁANIA KOMUNIKACYJNEGO HABERMASA
Teoria odnosi się do sytuacji w ramach której dochodzi do współpracy przynajmniej dwóch podmiotów (aktorów) Ego i Alter, które koordynują swoją akcje w celu przeprowadzenia wspólnego planu. Badacz usiłuje odpowiedzieć na pytanie jak możliwa jest owa współpraca i wskazuje warunki, w których alter może dołączać swe działania do akcji podmiotu ego. Teoria opisuje mechanizmy koordynacji działania komunikacyjnego, buduje modele działania strategicznego – nastawionego na cel i nie strategicznego – nastawionego na porozumienie
inne teorie komunikacyjne:
DETERMINIZM TECHNOLOGICZNY
Twórcami byli H. Innis, M. McLuhan, D. deKerckhove. Opiera się na założeniu że wszelkie zjawiska społeczne – też komunikowanie uwarunkowane jest przez czynniki technologiczne. Uprzywilejowaną pozycję zajmowała technologia stosowana przez media dominujące w zależności od konkretnej epoki. Znaczącą rolę przypisywali mediom masowym w procesie komunikowania w organizacji całego społeczeństwa. Uważano że wraz z rozpowszechnieniem się mediów elektronicznych, a przede wszystkim telewizji świat stanie się globalną wioską. Media podzielono na zimne i gorące. Kryterium klasyfikacji stanowiła liczba zmysłów zaangażowanych w przekaz (im więcej tym gorętszy). Media gorące: radio, druk, .media zimne: telewizja
TEORIA SPIRALI MILCZENIA
Teoria E. Noelle-Neumann zogniskowana w obrębie kształtowania opinii publicznej. Bazuje na założeniu że większość ludzi odczuwając lęk przed izolacją wyraża opinie zgodne z tymi które uważa się za opinie większości. Taki stan rzeczy powoduje nakręcenie spirali milczenia. W procesie tym niebagatelna role odgrywają środki masowego przekazu, które preferują opinie większości ją nagłaśniają. W ten sposób opinia uznawana za dominującą staje się jeszcze bardziej widoczna i powszechna. Osoby których poglądy się różnią zamykają się jeszcze bardziej w swoim milczeniu. I nie wyrażają swoich opinii na zewnątrz. Środki przekazu w ukryciu zmieniają u odbiorcy opinię.. Podkreśla się konieczność zrozumienia opinii publicznej w całości procesu komunikowania w relacji z systemem politycznym a nie zawężenie procesu badawczego jedynie do odczytywania danych statystycznych i empirycznych. Cel teorii stanowi ustalenie kompleksowych stosunków między jednostką, mediami masowymi i opinią publiczną.
4. Definicje komunikowania
Komunikowanie jako transmisja:
Komunikowanie to przekazywanie informacji w bardzo szerokim znaczeniu tego terminu; przekazywanie informacji, idei, emocji, umiejętności.
...
Kalietis