ASERTYWNOŚĆ NAUCZYCIELA – STANOWCZO, SKUTECZNIE, BEZ OBAW
Asertywność kojarzy się zazwyczaj ze sztuką mówienia „nie”. Czy w szkole oznaczać by to miało skuteczne odmawianie uczniom, ich rodzicom czy członkom rady pedagogicznej, próbującym wywierać presję na nauczyciela lub manipulować nim? Nie, asertywność jest czymś więcej. I nie chodzi tu jedynie o to, że jest zbiorem większej liczby technik w komunikacji interpersonalnej niż samo odmawianie. Asertywność jest pewną postawą przyjmowaną wobec innych.
Jak każdą postawę wobec innych, asertywność scharakteryzować można jako system trzech współzależnych elementów:
· elementu poznawczego: sądów, przekonań, założeń, opinii na temat osób, których dotyczy postawa (np. uczniów, ich rodziców, koleżanek i kolegów z pracy, zwierzchnika) i relacji łączącej z nią nauczyciela/nauczycielkę
· elementu afektywnego: emocjonalnego ustosunkowania do tych osób
· elementu behawioralnego: przejawianych wobec nich form zachowania związanych z ekspresją lub ochroną „Ja”
Asertywny nauczyciel nie musi uciekać się do złośliwości, siły, słownej agresji czy manipulacji. Postawa asertywna jest wyjściem poza postawę agresywną, manipulacyjną czy uległą. Nauczyciel asertywny przejawia ogólną życzliwość wobec swoich uczniów, ale jeśli poczuje, że ktoś naruszania jego granice, nie reaguje impulsywnie ani biernie, lecz traktuje to jako sygnał i używa asertywnej „techniki” obrony.
Zachowania asertywne wiążą się z szeregiem umiejętności, takich jak:
· wyrażania własnych opinii i ocen z uznaniem prawa innych (np. uczniów) do odmiennego zdania
· wyrażanie własnych emocji jasno i wprost
· wytyczania swoich granic psychologicznych (informowanie, na co nauczyciel wyraża zgodę w pracy i w kontaktach z uczniami, a na co nie)
· obrona tych granic (stanowcze reagowanie w przypadku łamania ustalonych zasad);
· demaskowanie aluzji (czyli radzenie sobie z komunikatami nie wprost)
· umiejętność radzenia sobie w przypadku częściowo uzasadnionych pretensji ze strony innych
· przyjmowanie informacji zwrotnych lub odmowa ich przyjęcia
· wyrażanie zgody na przyjmowanie pochwał bez zakłopotania
Osoba, która ma opanowane asertywne „techniki” (element behawioralny), ale nie są one zharmonizowane z jej przekonaniami (element poznawczy) i emocjami (element afektywny), jest odbierana jako niespójna lub skłonna do manipulacji.
Rozwijaniu postawy asertywnej służy:
· poddawanie refleksji kwestii praw osoby w szkole – praw ucznia i praw nauczyciela – oraz własnych sądów na temat uczniów i uczennic
· zmiana nastawień, które uruchamiają zachowania impulsywne lub manipulacyjne · rozwijanie umiejętności rozpoznawania swoich uczuć w różnych sytuacjach i traktowania ich jako ważnego sygnału w podejmowaniu decyzji o własnych działaniach, zamiast prostego ulegania im
· uświadamianie sobie, jaki wpływ na uczniów mają stosowane przez nauczyciela „techniki” asertywnego zachowania
Rozwijaniu postawy asertywnej najlepiej służą szkolenia grupowe. Ocenia się, że samo wykładanie teorii na temat pożądanej zmiany zachowania, a nawet obserwacja wzoru takiego zachowania jest dwa-trzy razy mniej efektywna niż trening takiego zachowania w symulowanych sytuacjach, w komfortowych i bezpiecznych warunkach w grupie szkoleniowej.
Udział w szkoleniu dotyczącym asertywności w pracy nauczyciela, gwarantować będzie również i to, że zachowania asertywne nie będą miały mechanicznego charakteru wykonywania przeczytanej instrukcji i oczekiwania, że zadziała to jak złoty środek.
Autor: Tomasz Garstka – psycholog. Szkolił się w Specjalistycznej Poradni OPTA, Instytucie Psychoanalizy i Psychoterapii oraz Studium Psychoterapii Analitycznej. Prowadzi szkolenia dla kadry oświatowej i biznesowej.
yacol_