HISTORIA POSTĘPOWANIA SĄDOWEGO
PROCES CYWILNY
Kodyfikacja procesu cywilnego w Austrii.
- 1781 r. (Józef II) – Powszechna Ordynacja Sądowa – postępowanie przed sądami cywilnymi w sprawach spornych → jej większą wersją była Powszechna ordynacja sądowa dla Galicji Zachodniej z 1796 r. (razem z procedurą józefińską)
→ wymiana pism procesowych;
→ formalizm;
→ sporności (kontradyktoryjności);
→ przezorności (ewentualności);
→ teoria dowodów formalnych (dowody: przyznanie, dokumenty, świadkowie, opinia znawców, przysięga)
→ drobiazgowość przepisów proceduralnych;
* Tryb postępowania: Wniesienie pisemnej skargi Ú sąd przesyłał ją pozwanemu wraz z terminem na ekscepcje Ú na ekscepcję powód miał replikę Ú duplika pozwanego Ú sąd wyznaczał termin do złożenia akt Ú składnia pism w porządku chronologicznym i na ich podstawie sędzia wydawał wyrok (niepubliczny, bez motywów) Ú stanowczy lub przedstawnowczy (jako postanowienie o dopuszczeniu dowodów i określeniu kwestii do udowodnienia).
→ sprawy drobne – postępowanie ustne, uproszczone, gdzie sąd dbał o zachowanie formalności przez strony.
* odrębne przepisy – postępowanie posesoryjne, w sprawach małżeńskich, w sprawach ze stosunków poddańczych, a także przed sądami szczególnymi: wekslowymi, górniczymi i wojskowymi.
- Ostra krytyka → reforma częściowa w ustawie o postępowaniu w sprawach drobiazgowych z 1873 r. → odejście od założeń powszechnego procesu cywilnego → wprowadzenie jawności i ustności przed sędzią wyrokującym (zasada bezpośredniości) oraz zasady swobodnej oceny dowodów.
- 1895 r. (autor: Franz Klein) – całkowita reforma postępowania (zwana kleinowską) → przekonanie, że proces ma funkcję społeczną
→ obok zasady pisemności, zasada ustności, jawności i bezpośredniości
→ uzupełniała zasadę kontradyktoryjności zasadą instrukcyjną (sąd z własnej inicjatywy dążył do tego, by strony złożyły potrzebne wyjaśnienia, mógł żądać osobistego stawiennictwa, ekspertyz, przesłuchania świadków, przedłożenia dokumentów itp., chyba że obie strony sobie tego nie życzyły)
→ zasada swobodnej oceny dowodów
* Tryb postępowania: Wniesienie skargi → bezzwłoczne działania sędziego (doręczenie pozwu pozwanemu i wyznaczenie terminu pierwszej rozprawy) Ú próba pojednania stron, rozstrzygnięcie ekscepcji, wyrok w razie zgody pozwanego lub powoda lub termin złożenia pisemnej odpowiedzi na skargę → rozprawa główna → sąd mógł w celu koncentracji materiału procesowego (skupienie materiału faktycznego na podstawie, którego sąd ustalał faktyczne okoliczności sprawy) odrzucać twierdzenia i dowody przytaczane dla przewlekania procesu i nakładać grzywny za pieniactwo.
* Procedura ta bardzo dobrze oceniana ze względu na tendencje do socjalizacji prawa. Wprowadzona wraz z odrębną ustawą o nowej organizacji sadów.
Kodyfikacja procesu cywilnego w Prusach i II Rzeszy.
Prusy:
- Powszechna Ordynacja Sądowa dla Państw Pruskich z 1793 r.
→ skasowała instytucję adwokatury → urzędnicy sądowi jako asystenci
→ zasada śledcza zamiast kontradyktoryjności
→ nakaz mówienia prawdy przez strony
→ podział na 2 stadia: stadium „instrukcji” – razem ze stronami i sędzią przesłuchania stron, wyjaśnienia luk i sprzeczności. Stadium wyrokowania – skład sędziowski wydawał wyrok na podstawie instrukcji przygotowanej przez sędziego prowadzącego instrukcję.
* praktyka wadliwa → lata 30’te – zmiany w kierunku ograniczenia zasady śledczej i wprowadzenia 3 stadiów: postępowanie przygotowawcze, dowodowe i orzekające toczone przed tym samym składem sędziowskim.
Niemcy
- 1877 r. – ogólnoniemiecki kodeks postępowania cywilnego (z odrębną ustawą o nowej organizacji sadów)
→ zasada ustności – zbyt rygorystyczna – sąd orzeka tylko i wyłącznie na podstawie ustnych wypowiedzi stron
→ kontradyktoryjność – sędzia dopuszczał dowody tylko i wyłącznie przedstawione przez strony
→ zniesienie stadiów procesu – na pierwszej rozprawie ekscepcje, w sprawach zawiłych sąd zarządzał postępowanie przygotowawcze, natomiast rozprawa główna była jawna (z możliwością wyłączenia).
→ nakaz zastępstwa przed sądami kolegialnymi
→ odwołanie od wyroku (kwestie formalne i materialne), rewizja (kwestie formalne)
* 1898 r. – nowelizacja (w związku z BGB). Kolejne nowelizacje po 1-wszej wojnie światowej → dotyczące ograniczenia zasady kontradyktoryjności i ustności.
Francuski kodeks procedury cywilnej z 1806 r.
- Code de procedur z 1806 r. – wzorowany na ordonansie z 1667 r. (początki ustności, jawności i swobodnej oceny dowodów) – brak sformułowania zasad procedury → wywodzono je z postanowień szczególnych – m.in. zasada równości stron, kontradyktoryjności, dyspozycyjności, koncentracja materiału procesowego, ustność, swobodna ocena dowodów, formalizm.
* najpierw próba pojednania
* wytoczenie powództwa przez urzędnika sądowego (pozwany musiał wybrać sobie pełnomocnika) → ustne lub pisemne pertraktacje, aż „pilniejszy” złoży wniosek o wpis sprawy na wokandę Ú pierwsze posiedzenie – zgłaszanie przez strony konkluzji (ściśle sformułowanych wniosków i zarzutów) Ú następne posiedzenie – ustna debata z udziałem stron lub ich adwokatów, przy czym sąd mógł w pewnym zakresie domagać się uzupełnienia materiału dowodowego Ú postępowanie dowodowe (przesłuchania świadków, oględziny) dokonywane przez sędziego delegowanego Ú wyrok bezpośrednio po rozprawie w formie krótkiej sentencji (motywy później) z możliwością wydania wyroku zaocznego (opozycja jako odwołanie) Ú apelacja – zwyczajny środek odwoławczy (procedura jak wyżej)
* Nadzwyczajne środki:
→ opozycja trzeciego – zaskarżenie wyroku przez osobę, która brała udział w postępowaniu, o ile wyrok ten naruszał jej prawa,
→ restytucja – zaskarżenie wyroku ostatecznego i żądanie wznowienia postępowania przez sąd, który wydał wyrok z powodów błędów proceduralnych lub błędnego ustalenia faktów.
→ kasacja – uregulowana poza kodeksem procedury cywilnej.
* wprowadzona w Księstwie Warszawskim (krytyka – formalizm, przewlekłość, kosztowność, drobiazgowość postępowania egzekucyjnego bardzo rygorystyczna względem dłużnika)
- Nowy k.p.c. z 1975 r. → likwidacja archaizmów i ułatwienie dochodzenia sprawiedliwości (m.in. uprosz...
lilinka971