A.Kobos_TERROR-UB.pdf

ęTekst poniższy jest z niewielkimi uzupełnieniami tekstem odczytu wygłoszonego

przez autora w Towarzystwie Kultury Polskiej w Edmonton w dniu 13 grudnia 1996

roku. Postanowiłem przytoczyć go w Zwojach (mimo specyficznego stylu mówionego

i bez bibliografii) jako pewne, chociaż dalekie od kompletności, kompedium

informacji na ten temat. Fotografie, których w ogólności zachowało się niewiele,

pochodzą z różnych książek. (AMK)

STALINOWSKI TERROR KOMUNISTYCZNY

W POLSCE

ANDRZEJ M. KOBOS

Henrykowi Kozłowskiemu - "Kmicie"

Tematyka terroru komunistycznego w Polsce jest ogromna, wielopłaszczyznowa.

Mimo wszystkich ograniczeń i upływu czasu, istnieje na ten temat spora literatura

dokumentalna i wspomnieniowa. Nie podaję tutaj obszernej bibliografii. Spróbuję

krótko opowiedzieć o wielu, chociaż oczywiście nie wszystkich, tragicznych

sprawach i wydarzeniach, prawie wyłącznie do roku 1956. Wybór omawianych

spraw jest moim wyborem osobistym i odbija może bardziej moje zainteresowania,

niż skale ważności wydarzeń. Trudno jest je nawet ułożyć chronologicznie. Nie

będzie to historia tego terroru, a raczej zasygnalizowanie zagadnień, oparte o

materiały źródłowe, wspomnienia przeczytane, jak i opowiedziane mi przez kilkoro

ludzi, którzy przeszli przez ten terror, śledztwa, tortury, więzienia. Wyrażam im

tutaj bezimiennie mój szacunek i podziękowanie.

1919-1920

Utarło się mniemanie, iż terror komunistyczny na ziemiach polskich rozpoczął

się w roku 1944. To nie jest prawdą. Terror komunistyczny na ziemiach polskich

rozpoczął się w latach 1919-20. Trzeba tutaj wspomnieć o masowych

morderstwach, a nawet rzeziach, dokonanych przez armię bolszewicka,

postępującą na Warszawę w roku 1920. Bolszewicy wyrzynali całe wsie i

miasteczka, szczególnie na wschodzie, Polaków i Żydów. Mordowano polskich

jeńców. Już wtedy były "Katynie," tyle że na mniejszą skalę. Wystarczy

chociażby przeczytać Dziennik 1920 Izaaka Babla, który był w Konarmii

Budionnego.

Ziemie Białorusi i Ukrainy

W latach 1936-1940 bolszewicy wymordowali tysiące Polaków na terenach

Białorusi i Ukrainy włączonych do Związku Sowieckiego. Odkryte w roku 1988

masowe groby rozstrzelanych w Kuropatach niedaleko Mińska, zawierały

przedmioty polskie, np. szczoteczki do zębów z polskimi napisami na trzonkach.

Ponad milion Polaków z tamtych terenów zesłano do Azji Środkowej i do

obozów Gułagu. Polacy byli na ziemiach sowieckich pierwszym "narodem

ukaranym." Stąd wzięli się Polacy w Kazachstanie, którzy teraz dobijają się, na

ogół bezskutecznie, o repatriację do Polski.

1939 -1941

17 września 1939 r. armia sowiecka wkroczyła do Polski, wówczas rozpaczliwie

broniącej się przed Niemcami. Nie tylko uniemożliwili Sowieci dalszą obronę

Polski, ale natychmiast rozpoczęli aresztowania i rozstrzeliwania ludzi, a jeńców,

jeżeli ich nie zastrzelono po drodze, umieszczono w obozach. W zimie 1940

rozpoczęły się na zajętych terenach masowe zsyłki, które trwały falami do

czerwca 1941 roku. Wywieziono wówczas około dwa miliony Polaków, głównie

na Syberię. Wielu z nich, szczególnie dzieci i starszych ludzi, zmarło po drodze w

zamarzniętych wagonach. Liczniejsi zginęli później w obozach pracy Gułagu

albo pomarli na miejscu zsyłki z wycieńczenia i chorób, przede wszystkim

tyfusu. 15,000 polskich jeńców z obozów w Kozielsku, Starobielsku i

Ostaszkowie rozstrzelali Sowieci wiosną 1940 roku w Katyniu, Charkowie i

Miednoje. Rozstrzelali wtedy również co najmniej 6,000 urzędników i osadników

polskich z Kresów. W czerwcu 1941, tuż po inwazji niemieckiej, wycofujący się

Sowieci zdążyli jeszcze rozstrzelać tysiące więźniów we Lwowie w więzieniu na

Brygidkach, jak również i w wielu innych miastach.

1944 - 1945

W początkach 1944 roku armia sowiecka wkroczyła na przedwojenne

terytorium Polski. Na tych terenach operowały oddziały Armii Krajowej, która

na terytorium Polski była armią podziemną, lojalną wobec legalnego rządu

polskiego na uchodźstwie w Londynie. Zaczął tragicznie wypełniać się zapis

Andrzeja Bobkowskiego z 26 września 1943 r. w jego Szkicach piórkiem:

"Niedługo zaczną nas 'uwalniać.' I uwolnią nas na pięćdziesiąt lat."

Rozpoczął się tam następny akt komunistycznego terroru. Sowieci, początkowo

deklarując współpracę z oddziałami Armii Krajowej, która na rozkaz Komendy

Głównej AK ujawniała się jako legalna polska siła zbrojna i pomagała

operacyjnie Armii Czerwonej, rozbrajali te oddziały, a żołnierzy zsyłali do

łagrów Gułagu albo rozstrzeliwali na miejscu.

Rozbrojono i w większości zesłano oddziały AK, które pod dowództwem płk.

Aleksandra Krzyżanowskiego-"Wilka," w luźnej współpracy z armią sowiecką,

wyzwolily Wilno w dniach 7-13 lipca 1944. Płk. Krzyżanowskiego

(awansowanego w międzyczasie do stopnia generała) wywieziono na Ural.

Wrócił do Polski w roku 1948, ale wkrótce potem został aresztowany przez UB.

Zmarł w roku 1951 w potwornych warunkach w więzieniu mokotowskim w

Warszawie. Ppłk. Maciej Kalenkiewicz-"Kotwicz," cichociemny, zginął w

sierpniu 1944 pod Surkontami w starciu obronnym z oddziałami sowieckimi.

W podobny sposób dokonała się hekatomba 27 Wołyńskiej Dywizji AK,

dowodzonej wówczas przez płk. Jana Kiwerskiego, który zginął w zasadzce

sowieckiej. Resztki 27 Dywizji Wołyńskiej AK zamknięto w dawnym

hitlerowskim obozie koncentracyjnym w Majdanku (gdzie już w sierpniu 1944

otwarto nowy obóz koncentracyjny NKWD/UB), jak również w obozie w

Skrobowie, koło Lubartowa (skąd 27 marca 1945 grupa ich podjęła udaną

ucieczkę), a później wywieziono do obozów Gułagu. Część rozproszonych

żołnierzy wcielono do armii gen. Berlinga.

W "ludowym" wojsku polskim wprowadzono Kodeks Karny Wojska Polskiego,

opracowany przez Wiktora Grosza. W Polsce obowiązywał dekret PKWN o

zdrajcach narodu polskiego, pod który podciągano kogo wola. Niedługo potem

wprowadzono drakoński "Mały Kodeks Karny," z kategorią tzw. "przestępstw

szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa polskiego." Kodeks

ten obowiązywał do lat 60-tych.

Armia sowiecka posuwała się na zachód. 22 lipca 1944 r. powstała tzw. "Polska

Lubelska," formalnie rządzona przez komunistyczny Polski Komitet

Wyzwolenia Narodowego (PKWN). Wśród pierwszych posunięć PKWN było

utworzenie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) ze Stanisławem

Radkiewiczem jako ministrem oraz Urzędów Bezpieczeństwa (UB), czyli

"bezpieki," w każdym województwie i powiecie. PKWN i Polska Partia

Robotnicza, ustami Władysława Gomułki, zapowiedziały bezwzględną walkę o

utrzymanie władzy. Na terenach na wschód od Wisły rozszalał się terror NKWD

i UB.

Terror był wielowymiarowy. W tzw. Ludowym Wojsku Polskim (LWP), do

którego wcielano ludzi z przymusowego poboru, wśród nich żołnierzy AK,

rozpoczęło się polowanie na AKowców. Setki żołnierzy stanęło przed sądami

wojennymi, oskarżonych o zdradę lub dezercję, niekiedy zresztą prawdziwą

dezercję. Zamek w Lublinie stał się znowu katownią, jaką był za okupacji

niemieckiej. Posypały się wyroki śmierci. Zatwierdzali je polscy generałowie -

Rola-Żymirski, Berling, Świerczewski, Bukojemski. Zamek w Lublinie stał się

katownią, taką jaką był pod okupacją niemiecką. Tracono żołnierzy LWP i

AKowców z lasów. Jednym z nich był np. cichociemny Rossiecki, oskarżony o

próbę zamachu na Edwarda Osóbkę-Morawskiego. Tylko od połowy listopada

do połowy grudnia stracono w Lublinie 35 żołnierzy, byłych AKowców a od

stycznia do lipca 1945 - 38.

Wymordowano setki AKowców w Rzeszowskiem, Lubelskiem, Białostockiem.

Jeszcze niedawno, w ostatnich latach, odkryto na tych terenach masowe groby.

Aresztowano, stracono lub zesłano szereg oficerów AK i przedstawicieli

Delegatury Rządu, którzy ujawniali się wobec wkraczającej armii sowieckiej i

LWP. W sumie ponad 60 tysięcy Akowców zesłano w głąb Rosji do obozów

Gułagu, głównie w okolice Uralu, ale także i na daleką Syberię. Zesłano gen.

Kazimierza Tumidajskiego (dowódcę Okręgu Lubelskiego AK), który potem

zmarł w obozie w Diagilewie koło Riazania w Rosji. Niektórzy z wywiezionych

AKowców, wrócili w roku 1947, inni w 1956, a inni nie wrócili nigdy, zostając na,

a właściwie w nieludzkiej ziemi.

Jeszcze w trakcie działań wojennych, nieudolne dowodzenie operacjami

Ludowego Wojska Polskiego celowo spowodowało ogromne straty w ludziach

(np. bitwa pod Lenino w 1943 r. i operacja drezdeńska w 1945 roku)

Powstanie Warszawskie

Armia Sowiecka doszła nad Wisłę i pod Warszawę. 29 lipca na peryferiach

Pragi, na prawym brzegu Wisły, widziano czołgi sowieckie. We wtorek 1 sierpnia

1944 o 5 po południu wybuchło Powstanie Warszawskie. Armia sowiecka i I

armia LWP (gen. Zygmunta Berlinga) stanęły nad Wisłą. Stalin zatrzymał front.

Sowieci zlikwidowali nawet swoje przyczółki na zachodnim brzegu Wisły na

południe od Warszawy. Nikły desant na Czerniakowie niewyszkolonych do walk

w mieście oddziałów z armii Berlinga, mimo ogromnych ofiar wśród tych

żołnierzy, był raczej obliczony na przedłużenie agonii powstania.

Powstanie było rozpaczliwą próbą uratowania polskiej suwerenności, próbą

zainstalowania w Warszawie legalnej polskiej władzy i stworzenia pewnego

faktu dokonanego. Zakończyło się klęską, całkowitym zniszczeniem miasta,

zasobów kulturalnych narodu, śmiercią 17 000 żołnierzy AK i około 180 tysięcy

ludności cywilnej. Zniszczony został trzon Armii Krajowej, jej ośrodek

dowódczy, infrastruktura, kontakty i łączność. Można jednak przypuszczać, że

większość tych Akowców, gdyby nie zginęła była w Powstaniu, zostałaby przez

Sowietów aresztowana, zesłana, wymordowana, albo uwięziona i po części

stracona w Polsce komunistycznej.

W lecie roku 1944, Polska nie miała żadnego dobrego wyjścia, każda droga była

skazana na klęskę. Nie mniej jednak, Powstanie uratowało ducha narodu

polskiego i być może zmusiło Stalina do zmiany zaborczych planów wobec

Polski. Wielu poważnych historyków podziela zdanie, iż korzenie obecnej

polskiej suwerenności tkwią w Powstaniu Warszawskim. Ironią historii jest, że

gdyby Stalin nie zatrzymał się był pod Warszawą i pomógł Powstaniu, to mógł

być w Berlinie i w zachodnich Niemczech w grudniu 1944. A wówczas historia

powojennej Europy nie ograniczyłaby się w swojej tragedii do krajów Europy

Środkowej i Wschodniej.

"NIE"

Już w roku 1942/43 stało się jasne, że Rosjanie wkroczą na terytorium Polski.

Wszystkie rozkazy i instrukcje KG AK nakazywały przyjazne stanowisko

Podziemia wobec Sowietów. Nie mniej jednak, już gen. Stefan Rowecki-"Grot,"

Komendant AK, zdawał sobie sprawę z niebezpieczeństwa okupacji sowieckiej.

Powstała koncepcja jakiejś organizacji polityczno-zbrojnej. Gen. "Grot"

rozważał nawet koncentrację oddziałów AK na Pomorzu, blisko wybrzeża i

stworzenie pewnej reduty z oparciem o morze, dla zaopatrzenia. Gen. Stefan

Rowecki-"Grot" został aresztowany przez Gestapo w Warszawie 30 czerwca

1943 i został zamordowany w Sachsenhausen w sierpniu 1944. Po aresztowaniu

gen. "Grota", Komendantem Armii Krajowej został gen. Tadeusz "Bór"-

Komorowski.

1 lutego 1944 płk Emil Fieldorf - "Nil" został odwołany z funkcji dowódcy

Kierownictwa Dywersji KG AK. Kedyw przejął po nim płk Jan Mazurkiewicz-

"Radosław." Płk "Nil" rozpoczął tworzenie supertajnej organizacji "NIE" (od

"Niepodległość"). Była to szkieletowa organizacja kadrowa, która początkowo

miała liczyć tylko kilkaset osób (około 400). Miała to być przede wszystkim

organizacja polityczna, obliczona na podtrzymanie ducha sprzeciwu wobec

władzy komunistycznej. Płk "Nil" został wycofany z prac dowódczych AK, nie

wziął udziału w Powstaniu, chociaż przebywał w Warszawie. 28 września 1944

został mianowany generałem brygady. Po Powstaniu, chory na czerwonkę,

wyszedł z ludnością cywilną.

Późną jesienią 1944, do NIE weszła grupa oficerów - niedobitków z Powstania.

Wszedł wówczas do NIE również płk Jan Mazurkiewicz-"Radosław," jako

dowódca Obszaru Centralnego. Jednakże, wywiad sowiecki dowiedział się o

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: