1. .Biografia:
Aleksander Fredro urodził się w 1793 roku w Suchowie, był jednym z dziewięciorga dzieci Jacka i Marianny Fredrów. Całe swe dzieciństwo spędził w Beńkowej Wiszni. Po śmierci matki przeniósł się do Lwowa. Gdy Fredro miał 16 lat, zaciągnął się do wojska i wziął udział w kampanii moskiewskiej wraz z wojskiem Napoleona, za co później otrzymał order Virtuti Militari. Potem wziął również udział w kampanii pruskiej i francuskiej. Oznaczono go Legią Honorową. W 1822 roku Fredro otrzymał tytuł hrabiowski. W 1828 roku umarł jego ojciec, zaś Aleksander wziął ślub z Zofią hrabiną Skarbkową. Ich syn był również komediopisarzem. W czasie powstania listopadowego, uciekając przed epidemią cholery, państwo Fredrowie wyjechali do Wiednia. W latach 1832 – 1835 wydał najbardziej znane komedie: Zemstę, Pana Jowialskiego, Dożywocie i Śluby panieńskie. Również w 1935 roku ukazał się w prasie artykuł napisany przez Goszczyńskiego, który krytykował Fredrę i sprawił, iż ten na jakiś czas zniknął z życia towarzyskiego i literackiego. Fredrze zarzucano m.in. „nienarodowość” jego komedii, brak w nich patosu i wyniosłości, która winna – zdaniem adwersarzy – charakteryzować twórczość doby romantycznej. W 1837 roku Fredrom urodziła się córka – Zofia, późniejsza malarka i literatka. Dwa lata później Fredro zapisał w swych notatkach, iż kończy tworzyć. W tym samym czasie ataki na jego osobę zaczęły się nasilać. W 1848 roku brał udział we Wiośnie Ludów we Lwowie. W 1849 roku do Francji wyemigrował syn Fredry, a Aleksander dołączył do niego wraz z żoną rok później. W 1851 roku twórca wyjechał z Francji do Brukseli, jednak już w następnym roku powrócił do Paryża. Tam też zaczął ponownie pisać. W 1857 roku osiadł we Lwowie. W 1861 roku został posłem do pierwszego w Galicji autonomicznego sejmu. W 1865 roku ogłoszony został honorowym obywatelem miasta Lwowa.Dwa lata później napisał swoja ostatnią komedię – Ostatnią wolę. Zmarł 15 lipca 1876 roku we Lwowie, pochowano go w rodzinnym grobie w Rutkach.
2.Utwory:
2.1 „Odludki i poeta”( sorry niegdzie tego nie dostałam)
2.2 „Śluby panieńskie czyli Magnetyzm serca”
Praca nad dziełem rozpoczęła się w roku 1826.W pierwszej redakcji wydane zostało pt. „Nienawiść mężczyzn”, składał się z czterech aktów, napisany izosylabicznym trzynastozgłoskowcem. Ale nigdy w tej wersji autor sztuki nie wystawił. Dopiero w roku1832 powstała ostateczna wersja i 15 lutego 1833 r w teatrze lwowskim odbyła się premiera komedii pod nowym tytułem „Śluby panieńskie czyli Magnetyzm serca”.
Pierwsze wydanie komedii ukazało się 1834 roku
Bohaterowie przedstawiają wyobrażenia o sposobach życia i zachowaniach mieszkańców dworku szlacheckiego, o ich obyczajach i moralności. Ważnym elementem jest skontrastowanie postaci: młodzi – starzy; słaba płeć – silna płeć(zapowiedziany przez motto)...
Kreśląc postacie autor nie ukrywał sympatii i antypatii do nich. Polenizował on z konwencją obowiązującą w jego epoce. Przedstawia on szeroko społeczne i psychologiczne uwarunkowania, określających kształt osobowości bohaterów. Z objaśnień scenicznych dowiadujemy się o bogactwie stanu uczuciowego bohaterów
satyra ma „złotego młodzieńca”
lekkomyślny
z poczuciem humoru
sprytny i pomysłowy
przystojny tylko w I akcie
pewny siebie
cieszy się powodzeniem wśród pań
fircyk à tylko w akcie I
w dalszych aktach postać przechodzi ewolucję
przemiana ukazana jest w psychice bohatera
miłość do Anieli à Gucio zaczyna się kierować rozumiem i rozsądkiem
pozbywa się wad i zaczyna odnajdywać zalety
jego teorię szczęścia stanowi apoteozę miłości pojmowanej jako realizacja okraślonego obowiązki społecznego.
miłość wg Gucia:
à „stała i prawna” miłość ludzi szlachetnych
à za zgodą rodziców
à jej celem było małżeństwo i potomstwo
à miłość religijna, trwała
rola Gucia à sprowadzenie Anieli z „ciemnej drogi” na szlak wytyczony przez prawa społeczne
uczucie jest dla niego źródłem inspiracji wszystkich poczynań
parodią bohatera romantycznego.
został sprowadzony przez stryja Radosta na wieś, by starać się o rękę Anieli; żyje beztrosko, bawi się, wieczory spędza na hulankach; nie ubiega szczególnie o względy dziewczyny, bo wie, że i tak będzie musiał zaakceptować decyzję stryja; odkłada oświadczyny, ponieważ chce opóźnić małżeństwo – transakcję, kiedy dowiedział się o ślubach dziewcząt, obudziło się w nim uczucie przekory, więc przystąpił natychmiast do działania i zaczął starać się o rękę dziewczyny. - napotyka na przeszkody, zostaje podrażniona jego męska ambicja, to powoduje, że zaczyna inaczej patrzeć na Anielę - dostrzega, że jest piękna i mądra; odczuwa pierwsze drgnienie miłości.- widząc, że dotychczasowy sposób działania nie przynosi rezultatu, snuje intrygę, w którą miesza wszystkich bohaterów komedii,- prowadzi walkę zdecydowanie i energicznie, ukazuje swą inteligencję, odczuwa prawdziwą miłość, sprawia, że poznają ją inni bohaterowie.
łzawy kochanek
uległy wobec ukochanej kobiety
zatopiony w swoim uczuciu
nawiązanie do kochanka z powieści sentymentalnej
dramatyzuje swoją sytuację
parodia bohatera werterowskiego.
Zasad flirtu uczył się z romantycznych dramatów i romansów. Młodzieniec niezwykle egzaltowany, każdym słowem podkreślający swą miłość do Klary.
Uosobienie odepchniętego kochanka.Odgrywa rolę osoby obojętnej tylko na polecenie Gustawa; jest sztuczny, nienaturalny;
naiwna, dobra, łagodna, uległa wobec przyjaciółki a potem wobec Gustawa
Boy nazwał ją „polskim cielęciem”
monotonna w swej pozytywnej jednoznaczności
pokazana przez Fredrę w chwili przekształcającego ją uczucia i budzących się zmysłów
wzmaga się w niej skromność i podejrzliwość z narastającym, wszechwładnym uczuciem
wzór idealnej kobiety
miłość znała tylko z książek;
wrażliwa, dostrzega cierpienie Albina i współczuje Gustawowi, chętnie mu pomaga, gdy dowiaduje się, że on kocha inną;
dojrzewa do prawdziwego uczucia;
postać żywa, energiczna, złośliwa i ironiczna
wierna powziętym zamiarom
pokonana przez Gustawa; jedna z pierwszych emancypantek polskich
młodziutka dziewczyna, igrająca z miłością Albina.
Niezwykle błyskotliwa i inteligentna. Uszczypliwa, zbuntowana przeciwko starym obyczajom. Często korzysta ze swej najlepszej broni – ciętego języka.
Samodzielna, niezależna, sprytna.
inteligentna, błyskotliwa, sprytna, aktywna;
zbuntowana i niepokorna, sama chce decydować o swym losie; gdy dowiaduje się o zamiarach Radosta, opisuje, jak będzie wyglądać małżeństwo wbrew jej woli;
ignoruje i kpi ze swego adoratora, bo jest przekonana o jego wielkiej miłości; intryga Gustawa sprawia, że dziewczyna zmienia swe postępowanie;
kochany stryjaszek Gucia
postać znana z komedii przełomu XVIII i XIX wieku
jest współtwórcą matrymonialnych planów Gucia
zdradza swoje zamiłowanie do wesołych uczt i zabaw w męskim gronie
stary kawaler
sprzeciwia się „kawalerskiemu życiu” bratanka
troskliwy, wyrozumiały
gościnna pani domu
matka i opiekunka panien na wydaniu
stara się dobrą radą wpłynąć na kawalerów jak i na panny
dąży do zachowania idei „złotego środka”
służący
jego rola w stosunku do XVII/ XVIII wiecznej komedii została sporo okrojona
służy uwypukleniu cech panicza
idealny służący na ówczesnym dworze ziemiańskim
Główny akcent kompozycji autor kładzie na rozwój wydarzeń. Stanowią one oś, wokół której krąży świat charakterów .
Źródła konflikt:
starcie pokoleń
starcie charakterów
starcie płuć
konflikt z obyczajami (Gucio buntuje się przeciwko porzuceniu stanu kawalerskiego, a panny buntują się przed wyjściem za mąż-śluby, niechęć do męszczyzn ) .Autor utrwalił moment narodzin nowej świadomości. U źródeł protestu panien leżała nieufność i duma urażona przez lekceważące odnoszenie się Gucia. Leżały przykre doświadczenia źle układającego się pożycia małżeńskiego rodziców Klary. Tęskniły one do prawdziwej miłości, ale ideał umiejscawiały w czasach odległych od współczesności, w której, ich zdaniem, rządziła zdrada i egoizm. Autor ośmiesza protest dziewczyn. Głównym powodem złożenia ślubów było „kilka złych książek”(romanse i powieści sentymentalne).Autor wyśmiewa „szkołę romansową” pokazując Gucia, który uważa, że każdy wybryk można przedstawić jako wyraz hołdowania zasadom romansowej edukacji.W ten sposób ukazywał pisarz rolę, jaką nowa literatura pełniła w kształtowaniu się nowego wzoru zachowań osobowych.
różnica poglądów na miłość:
àpierwszy opiera się na „moralności rozwoju gatunkowego” i sankcjonuje ją dodatkowo tradycja ziemiańskiego obyczaju. Jest to pogląd stawiający małżeństwo przed miłością. Gucio jest przekonany, że umowa rodzinna raz na zawsze określi jego przyszłość małżonka niekochanej żony. Zdaje sobie sprawę z ważności elementu uczucia, ale wie, że w istniejących warunkach o miłości można mówić po ślubie. Tak samo myśli Radost, który chce zachować pozory do chwili zawarcia małżeństwa.
à drugi patronuje moralność namiętnego uczucia, moralność romansu, bez którego nie może być mowy o autentyczności małżeńskich związków
Ważną rolę w pozyskaniu serca Anieli pełnił magnetyzm . Była to popularna na przełomie XVIII i XIX wieku teoria, sformułowana przez Franciszka Mesmera, głosiła wiarę w istnienie duchowej siły, fluidu zdolnej oddziaływać w mistyczny sposób na otoczenie. Apoteoza siły ludzkiej woli, teoria duchowej wspólnoty powstającej między osobowościami obdarzonymi przez naturę darem „sympatii” sprawiły, iż tę teorię, propagowaną przez „Pamiętnik Magnetyczny Wileński” na terenie Polski, cechowało duże podobieństwo do ideologii i estetyki romantyków. Opiera się ona na russowskiej teorii o duchowej „komunii serc”. Została wykpiona przez pisarzy Oświecenia jak i przez Fredrę.
Jej założenia dostarczyły, bowiem uwodzicielowi uzasadnień dla wprowadzenia akcentów nie tylko duchowych, lecz także fizycznego oddziaływania na osobowość Anieli. Gucio ściskając Anielę za rękę był przykładem rasowego magnetyzera.
Magnetyzm współtworzy istotny dla komedii układ wartości pozornych.. Autor budował ten układ z materiału literackiego, ze stereotypów nowej literatury, przenikającej do codziennego obyczaju. Kpina z owych wartości została przez pisarza zaakceptowana przez układ intrygi. Romansowe idee panien zostaną przelicytowane dzięki równie romansowej, wspomaganej przez magnetyzm intrydze Gucia. Gdy śluby okażą się fikcją, Gucio ściągnie z twarzy maskę powieściowego bohatera.
Autor nie zapomina też o podstawowej idei utworu i koncepcji postaci. Romansowa intryga, skutecznie otwierając serce Anieli, tworzyła jednocześnie uczucie Gucia.W obrąbie igraszki zaczęła kiełkować prawdziwa miłość.
„Śluby ...” są napisana zgodnie z zasadami komedii miłości. Miłość stałą się centralnym tematem utworu, a akcją tworzyła historia jej narodzin. Przeszkody tkwiły w psychice amantów, w ich krytycyzmie wobec instytucji małżeństwa, w nieufności i dumie. Innowacją jaką wprowadził Fredro był odmienny układ wartości. Posłużył się on stylizacją, sięgając po głęboko zakorzenione stereotypy literackie ( satyra sowizdrzalska, legenda o Amazonkach, żartobliwy obraz walki płuci- została ona ukształtowana wg konwencji romansowej literatury, współtworzącej w czasach współczesnych Fredrze obyczajowy klimat epoki. Posłużył się stylizacją w wyrażnie paradystycznej intencji. Nowa literatura stała się natchnieniem dla dwu przeciwstawnych postaw:
à sprzyjającej uczuciu („romans” Gucia i magnetyzm)
à wykluczająca uczucie (złe księgi „Męża Kloryndy życie wiarołomne”)
Tytuł komedii to żartobliwa kopia tytułów licznych wówczas sentymentalnych romansów. To wizytówka wprowadzająca w literacko-aluzyjną atmosferę przekornej komedii, w której pisarz mocą swego talentu pogodził w imię własnego ideału miłości antynomie parodiowanych postaw
Gra iluzji i deziluzji nabrała w komedii charakteru gry między miłością konwencjonalną a uczuciem prawdziwym. Przedstawia kolejne fazy wzrastania napięcia między konwencja a autentyzmem. Bohaterowie stopniowo dojrzewają do stanu, w którym przyjęte przez nich zasady, uznane za wartościowe, bądź też racjonalnie skuteczne przekształciły się w ciążące na nich okowy. Z powodu jednolitego charakteru uczucia, leżącego zarówno u podstaw konwencji, jak i prawdy owo przekształcenie przybrało postać konfliktu do końca niemal trzymającego odbiorcę w niepewności co do intencji osób „skazanych” przez pisarza na odgrywanie ról nie tylko wobec siebie, ale i przed sobą. Dzięki nierozstrzygniętej do końca akcji grze iluzji i prawdy watek komediowy oscylował na granicy parodii. W ten sposób Autor uniknął moralizatorstwa.
Unowocześnił Fredro także swoją komedię przez rozbudowanie postaci drugorzędnych (Radost, pani Dobrójska)
Czas nie przekracza 12 godzin. Akcja rozpoczyna się rankiem, a w piątym akcie dowiadujemy się o przebiegu rozmowy przy obiedzie.
Miejscem akcji jest dworek szlachecki pod Lublinem.
język współczesny Fredrze
język potoczny galicyjskiego ziemaństwa
w miarę poprawny, nie wolny od prowincjonalizmów w słownictwie i frazeologii oraz usterek składni
jasny, bogaty, urozmaicony, poetycki
indywidualizacja języka poszczególnych postaci, co wzbogaca ich charakterystykę
sposób mówienia bohatera zależy od osoby, sytuacji, adresata do którego się zwraca i stanu uczuciowego w jakim się znajduje(składnie: zadnie wykrzyknikowe, pytające, pytania retoryczne, niedomówienia, wypowiedziami niepełnymi, urywanymi pod wpływem jakiegoś afektu)
wprowadzenie aforyzmów i sentencji są ściśle powiązanie z sytuacją, wynikające z niej logicznie.
wprowadza poetyzację języka swoistą dla każdej z osób
stosuje „słowa klucze”: trzpiot àokreśla Gucia; mężczyzna à w ustach kobiet ma wydźwięk ujemny, a w ustach panów odwrotny
podstawową miarą wierszowej komedii jest jedenastozgłoskowiec
trzynastozgłoskowiec à przedstawienie świata wartości i sytuacji pozornych (opiekunowie: Radost i pani Dobrójska)
ośmiozgłoskowiec à zbliżenie do mowy potocznej, oddaje uczucie gniewu i pełni funkcje parodystyczną.
jedenastozgłoskowiec à przedstawia nim tok autentycznych w jego intencji stanów i normalnych przeżyć np. Albin porzuca tok trzynastozgłoskowy gdy zostaje nawrócony na sposób postępowania Gustawa, i wypowiada się jedenastozgłoskowcem.
rytmiczne zróżnicowanie poprzez podział wersu na kwestę wypowiedziane przez różne osoby (z reguły na 4/5 kwestii
synchronia ruchów postaci z tempem jego wypowiedzi (Albin)
w objaśnieniach scenicznych znajdują się uwagi co do tempa wypowiedzi i nasilenia głosu
rymy głównie żeńskie (aa), wyjątkowo męskie(rozmowa między Radostem a Gustawem)
komizm słowny- zestawiał ze sobą słowa kontrastowe lub całkowicie przeciwstawne, co miało służyć zaakcentowaniu komizmu. Jest on używany przez autora najczęściej, pojawia się bowiem w niemal każdym zdaniu i wypowiedzi bohatera.
komizm sytuacyjny - jest wszechobecny – widać go w zaskakujących, dowcipnie poprowadzonych scenach.
komizm postaci- autor stara się rysować przez cały czas, w każdym akcie i w każdym czynie bohatera. Postacie są komiczne nie tylko przez to, co mówią, ale z samej swej istoty (taki jest np. Albin – nie sposób się na jego widok nie uśmiechnąć). Użyty przez Fredrę komizm służy przede wszystkim zabawie, a użyta przez niego ironia nie jest złośliwa czy krytykancka. Wszystkie one się wzajemnie wzmacniają i uzupełniają.
Akt 1Scena 1-Jan oczekiwał rano pod drzwiami swego pana, Gustawa, na jego powrót do domu z nocnych hulanek....
aaggussiiaa