KOSZTY WYCHOWANIA DZIECI W POLSCE.pdf

Raport

Koszty wychowania dzieci w Polsce a

podnoszenie podatków pośrednich

Pod kierunkiem

Prof. Dr hab. Aleksandra Surdeja

Centrum im. Adama Smitha

Pierwszy niezależny instytut w Polsce

Warszawa 2008

Streszczenie

Sytuacja rodzin

Û Analitycy Centrum im. Adama Smitha szacujĢ koszt wychowania jednego

dziecka w Polsce (do osiĢgniħcia dwudziestego roku Ňycia) na 160 tys. zþ, a

dwjki dzieci na 280 tys. zþ

Û Obawy potencjalnych rodzicw o bezpieczeıstwo ekonomiczne rodziny i jej

poziom Ňycia negatywnie wpþywajĢ na ich decyzje o liczbie dzieci

Û Stopieı ubstwa polskich rodzin jest wysoki. Wedþug danych Komisji

Europejskiej Polska przoduje w tym niechlubnym rankingu: poĻrd wszystkich

paıstw czþonkowskich UE w Polsce najwiħcej (29%) dzieci Ňyje w biedzie, a w

sumie co piaty Polak, Ňyje poniŇej progu ubstwa

Û Rozwj programw socjalnych nie jest dobrĢ odpowiedziĢ problem ubstwa,

gdyŇ skutecznoĻę tych programw jest niska. Ze 100 zþotych zabranych przez

paıstwo podatnikom na pomoc potrzebujĢcym trafia nie wiħcej niŇ 30-40 proc.

Resztħ pochþaniajĢ koszty transakcyjne i administracyjne.

Polityka podatkowa

Û Zdecydowana wiħkszoĻę polskich rodzin jest w stanie zapracowaę na swoje

utrzymanie w warunkach paıstwa, ktre nie jest nadmiernie fiskalne.

Û Dla 95% polskich podatnikw 22% stawka VAT jest wiħkszym obciĢŇeniem niŇ

19% stawka od dochodw osobistych

Û Stawka VAT w Polsce jest wyŇsza niŇ w wiħkszoĻci paıstw europejskich.

WyŇsza stawka obowiĢzuje jedynie w Szwecji i Danii (25%)

Skutki podniesienia VAT na ubranka i buciki dzieciħce

Û Planowane podniesienie VAT z 7% do 22% zwiħkszy koszty utrzymania

rodziny z trjkĢ dzieci do momentu uzyskania przez nie dwudziestego roku

Ňycia o 7890 zþ (rocznie o 394 zþ).

Û Dla prawie 10 mln rodzin zmiana ta bħdzie oznaczaę dodatkowy koszt rzħdu

2,42 mld zþ rocznie

Û Zmiana ta byþaby szczeglnie niekorzystna dla rodzin polskich rolnikw,

ktrym wzrostu cen artykuþw dla dzieci nie zrekompensuje Ňadna ulga w

podatku dochodowym.

Û Polski system podatkowy nie powinien traktowaę posiadania dzieci jako

luksusowej konsumpcji, na ktrĢ staę niewielu.

Wniosek

Dla polskich rodzin niŇszy VAT na artykuþy dla dzieci, w tym obuwie dzieciħce,

to najbardziej efektywny sposb zmniejszania kosztw wychowania dzieci.

Koszty wychowania dzieci w Polsce a podnoszenie podatkw poĻrednich, Centrum im. Adama Smitha, maj 2008 r. str. 2

Analiza

I. Wstħp

Wedþug niedawnego raportu Rady Unii Europejskiej [Wsplne sprawozdanie w

sprawie ochrony socjalnej i integracji spoþecznej] z 4 marca 2008 roku] wĻrd 78 milionw

Europejczykw zagroŇonych ubstwem w 2005 roku 19 milionw to dzieci. W wielu

paıstwach czþonkowskich dzieci sĢ bardziej zagroŇone ubstwem niŇ reszta ludnoĻci, a

wskaŅnik ten jest szczeglnie wysoki w Grecji (20%), Rumunii 25%, na Litwie 27 procent i

niestety w Polsce. Rwnie niepokojĢca jest intensywnoĻę ubstwa wĻrd polskich dzieci

mierzona jako áluka ubstwaÑ, czyli procentowy dystans pomiħdzy progiem ubstwa a

dochodami rodzin z dzieęmi, gdyŇ i pod tym wzglħdem nasz kraj znajduje siħ w grupie

paıstw (wraz z BuþgariĢ, LitwĢ i EstoniĢ), w ktrej ubstwo dzieci przybiera najwiħksze

rozmiary.

Ubstwo dzieci jest w znacznej mierze pochodnĢ oglnego poziomu ubstwa oraz

struktury i stanu rodziny. Na caþym Ļwiecie na ubstwo czħĻciej naraŇone sĢ dzieci

utrzymywane i wychowywane przez osoby samotne oraz dzieci z rodzin wielodzietnych (w

skali UE przeciħtnie 13 procent dzieci jest pod opiekĢ jednego z rodzicw, a 21% w

rodzinach z co najmniej trjkĢ dzieci). Osoby samotnie wychowujĢce dzieci muszĢ

podejmowaę trudne wybory pomiħdzy dþugoĻciĢ i intensywnoĻciĢ pracy a czasem dla

dziecka, rodziny wielodzietne muszĢ natomiast rozwiĢzywaę problem wysokich kosztw

dbr i usþug, ktre sĢ niezbħdne dla dzieci.

ChociaŇ radoĻci i troski rodzicielstwa nie sprowadzajĢ siħ do ciĢgþej utylitarnej

kalkulacji kosztw i korzyĻci z posiadania dziecka, to nie sposb nie zauwaŇyę, Ňe

wychowanie i utrzymanie dzieci jest niezwykle kosztowne. Co wiħcej naleŇy

podkreĻlię, Ňe o ile dla rodzicw posiadanie dzieci nieuchronnie wiĢŇe siħ z

materialnym wyrzeczeniem, to dla spoþeczeıstwa jako caþoĻci dzieci (ich iloĻę i

ájakoĻęÑ) sĢ jednoznacznie pozytywnĢ wartoĻciĢ Î zasobem bez ktrego zagroŇony

jest dobrobyt i funkcjonowanie spoþeczeıstwa. To zbiorowoĻci, i jej politycznej

organizacji, czyli paıstwu powinno wiħc zaleŇeę na zapewnieniu odpowiednio

wysokiej dzietnoĻci i ájakoĻciÑ polskich rodzin.

II. Koszty dzieci

Zanim zarysujemy kierunek dziaþaı sþuŇĢcych zmniejszaniu kosztw

wychowania dzieci, sprbujmy odpowiedzieę na pytanie, jakie sĢ rzeczywiste koszty

Koszty wychowania dzieci w Polsce a podnoszenie podatkw poĻrednich, Centrum im. Adama Smitha, maj 2008 r. str. 3

utrzymania dzieci? Najpeþniejsze dane dotyczĢce kosztw wychowania dzieci

gromadzone sĢ i udostħpniane opinii publicznej w Stanach Zjednoczonych (zob.

tabela 1). Z danych tych wynika, Ňe wychowanie dwjki dzieci do osiĢgniħcia przez

nich peþnoletnioĻci kosztuje 250,000 dolarw, a ukoıczenie przez nie prywatnych

uczelni zwiħksza te koszty dodatkowo o 100,000 dolarw. 1

Tabela 1

Koszty wychowania dzieci w Stanach Zjednoczonych (w dolarach, 2001)

Wiek

dziecka

Inne ýĢcznie

0-2 2500 910

780 370 460 840 630 6490

3-5 2470 1010 750 360 440 820 680 6630

6-8 2380 1300 880 400 510 560 680 6710

9-11 2150 1560 950 450 560 340 720 6730

12-14 2400 1640 1070 750 560 240 900 7560

15-17 1940 1780 1440 660 600 400 660 7480

ýĢcznie 41520 24600 17610 8970 9390 9990

12720 124800

ńrdþo: The Consumer Expenditure Survey by the U.S. Department of Labor

Uwaga: Obliczenia dla peþnych rodzin z dwjkĢ dzieci przy zaþoŇeniu, Ňe roczny dochd rodziny

wynosi pomiħdzy 39,100 a 65,800 dolarw. Te oszacowania kosztw mogĢ byę uzupeþnione o dane,

wedþug ktrych roczne koszty studenta uczelni prywatnej wynoszĢ w Stanach Zjednoczonych 23,578

dolarw, a w uczelni publicznej 9,008 dolarw.

Z kolei analizy prowadzone w Australii wskazujĢ, Ňe przeciħtne koszty

utrzymania i wychowania jednego dziecka wynoszĢ 20,1 procent dochodu w

dyspozycji gospodarstwa domowego, gdy koszty te liczone sĢ bez kosztw opieki

nad dzieęmi oraz 24,6%, gdy koszty te uwzglħdniajĢ wydatki na zewnħtrznĢ opiekħ

nad dzieęmi [Paul Henman(2005)Updated Costs of Children Using Australian Budget

Standards, Queensland].

Niestety w Polsce nie istniejĢ wieloletnie dane pozwalajĢce na wyliczenie

peþnych kosztw wychowania dziecka. Gromadzenie oficjalnych danych i

przedstawianie ich opinii publicznej w celu uĻwiadomienia, jak kosztowne jest

utrzymywanie dzieci (belgijskie powiedzenie gþosi: áJedno dziecko Î jeden domÑ)

1 Anglicy obliczyli, Ňe wychowanie dziecka od urodzenia do ekonomicznego usamodzielnienia kosztuje

przeciħtnie 160 tysiħcy funtw.

Koszty wychowania dzieci w Polsce a podnoszenie podatkw poĻrednich, Centrum im. Adama Smitha, maj 2008 r. str. 4

Mieszkanie WyŇywienie Transport OdzieŇ Zdrowie Edukacja/

opieka nad

dzieęmi

staje siħ niezbħdne, gdyŇ sprzyjaę bħdzie zrozumieniu sytuacji ekonomicznej rodzin

z dzieęmi.

Koszty wychowania dzieci to suma kosztw bezpoĻrednich (wydatkw na

wyŇywienie, odzieŇ, obuwie, leczenie etc.) oraz kosztw poĻrednich i alternatywnych

(rodziny z wiħkszĢ liczbĢ dzieci niejako ápoĻwiħcajĢÑ zarobki jednego z rodzicw,

ktry w peþnym zakresie opiekuje siħ dzieęmi).

ChociaŇ oczywistym jest, Ňe koszty wychowania dzieci mogĢ siħ ksztaþtowaę

na rŇnym poziomie (w zaleŇnoĻci od aspiracji i moŇliwoĻci finansowych rodzicw),

to z punktu widzenia polityki paıstwa istotne jest okreĻlenie przybliŇonych kosztw

minimalnych (kosztw odpowiadajĢcych standardom Ňycia w danym

spoþeczeıstwie).

Na jakim poziomie ksztaþtujĢ siħ te koszty minimalne w 2008 roku?

WykorzystujĢc dane przedstawione w tabeli 2 oszacowaliĻmy, Ňe koszt wychowania

jednego dziecka do okresu osiĢgniħcia przezeı 20 roku Ňycia wynosi w Polsce okoþo

160 tyĻ. zþotych, a koszt wychowania dwjki dzieci wynosi okoþo 280 tyĻ. zþotych

(przyjmujemy, Ňe koszt drugiego dziecka wynosi 80 procent kosztw pierwszego ze

wzglħdu na moŇliwe oszczħdnoĻci). W przypadku rodzin z trjkĢ dzieci koszty te

(przyjmujemy, Ňe koszt trzeciego dziecka wynosi 60 procent kosztw pierwszego)

wynoszĢ okoþo 376 tyĻ. zþotych. JeĻli pamiħtamy, Ňe kalkulacja ta nie bierze pod

uwagħ kosztw poĻrednich i alternatywnych oraz, Ňe jest kalkulacjĢ kosztw

minimalnych, to oczywiste jest, Ňe þĢczne koszty rzeczywiste sĢ prawdopodobnie

jeszcze wyŇsze.

Tabela 2

Przeciħtne miesiħczne wydatki na 1 osobħ w gospodarstwach domowych

wedþug typu gospodarstwa domowego w 2006 roku

Wyszczeglnienie

MaþŇeıstwa z dzieęmi na utrzymaniu Ojciec lub

matka z

dzieęmi na

utrzymaniu

w zþotych

Wydatki ogþem

848,97 658,27 454,78

657,95

w tym

ŇywnoĻę i napoje bezalkoholowe 207,53 173,20 146,99

180,39

odzieŇ i obuwie

56,76 44,52

28,50

43,07

zdrowie

31,44 22,16

13,12

21,32

edukacja

18,20 15,06

7,58

13,62

ńrdþo: materiaþy GUS

Koszty wychowania dzieci w Polsce a podnoszenie podatkw poĻrednich, Centrum im. Adama Smitha, maj 2008 r. str. 5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: