Źródło: http://www.winnica.golesz.pl/czy-polska-moze-byc-krajem-winnic.html

http://www.winnica.golesz.pl/zakladanie-prowadzenie-winnicy.html

http://www.winnica.golesz.pl/ABC-zakladania-winnicy.html

http://www.winnica.golesz.pl/stanowisko-pod-winnice.html

http://www.winnica.golesz.pl/warunki-siedliska-winnicy.html

http://www.winnica.golesz.pl/sadzenie-winorosli.html

http://www.winnica.golesz.pl/nawozenie-winorosli.html

http://www.winnica.golesz.pl/choroby-szkodniki-winorosli.html

http://www.winnica.golesz.pl/winorosl-i-ekologia.html

http://www.winnica.golesz.pl/wino-i-turystyka.html

http://www.winnica.golesz.pl/uprawa-winorosli-w-gospodarstwach-agroturystycznych.html

http://www.winnica.golesz.pl/wino-z-wlasnej-winnicy.html

Czy Polska może być krajem winnic?

Gdyby wierzyć opiniom wielu naukowców, powtarzanym, a ściślej - przepisywanym uparcie w publikacjach o tematyce sadowniczej, odpowiedź na to pytanie byłaby bardzo prosta. Nie ma sobie co głowy zawracać uprawą winorośli w Polsce, gdyż klimat jest za chłodny, słońca jest za mało, a zimy zbyt ostre. Historia zna jednak badaczy winorośli, którzy tym tematem zainteresowali się bardziej szczegółowo i byli odmiennego zdania. Takim był na przykład prof. Bolesław Sękowski.


 

Mieszańce złożone

Polska ma zbyt chłodny klimat dla znacznej części odmian winorośli wywodzących się od europejskiego gatunku Vitis vinifera. Są to odmiany wymagające więcej ciepła podczas wegetacji, są wrażliwe na choroby grzybowe i silniejsze mrozy. Odmianami, które "przesuwają" umowną granicę rentownej uprawy winorośli wyraźnie dalej na północ, są tak zwane mieszańce złożone, uzyskane w wyniku hodowli odpornościowej, w zagranicznych placówkach badawczych. Mieszańce złożone są wyraźnie odporniejsze na choroby i mrozy oraz plenniejsze od odmian dotychczas sadzonych, jednocześnie nie odbiegają od nich jakością owoców. Nowe mieszańce złożone są w ostatnio chętnie sadzone w krajach o chłodniejszym, zbliżonym do polskiego klimacie - Danii, Holandii, Anglii, Irlandii, a nawet Szwecji. Nie jest oczywiście prawdą, że uprawa tych odmian jest sprzeczna z prawem unijnym, a produkowane z nich wino, jak niektórzy twierdzą, nie może być określane tym mianem. Przecież w Niemczech kilka z nowych mieszańców złożonych jest wpisanych do oficjalnego rejestru odmian (Rondo, Sibera, Hibernal, Phoenix, Orion, Regent, Merzling).
Mniej korzystne warunki klimatyczne w Polsce, można rekompensować staranną lokalizacją winnicy, doborem najbardziej przydatnych odmian oraz staranną agrotechniką. Jednym słowem - na końcowy sukces w postaci dobrego wina może liczyć tylko ten winiarz, który wszystkie czynności związane z założeniem, prowadzeniem winnicy i produkcją wina wykona poprawnie.
Winnice powinny być w Polsce zakładane w najcieplejszych rejonach i tylko na odpowiednich stanowiskach. Najlepsze są stoki o ekspozycji południowo-zachodniej, osłonięte od północno-wschodnich wiatrów. Typ i zasobność gleby ma dla wyników uprawy znaczenie drugorzędne. Najlepsze dla jakości wina są jednak średnio zwięzłe gleby gliniasto-piaszczyste, o odczynie zbliżonym do obojętnego.
Dla bardziej leniwych plantatorów lub do chłodniejszych rejonów Polski, o krótkim okresie wegetacji, można polecić starsze, bardzo odporne mieszańce francuskie typu: Aurora, Cascade. Wino z owoców tych odmian nie spełnia jednak podstawowych kryteriów jakości handlowej - reprezentuje poziom typowych produktów z dolnych półek sklepowych. Niewiele niższą odporność, ale już całkiem przyzwoitą jakość wina - dobry poziom w kategorii win

stołowych - prezentują równie stare: Seyval Blanc i Leon Millot. Górną granicę w kategorii win stołowych można osiągnąć uprawiając nowe mieszańce złożone: Bianca, Muskat odeski, Sibera, Merzling oraz Rondo i Wiszniowyj Rannij. Dobry poziom w kategorii win jakościowych jest możliwy do osiągnięcia z owoców odmian (to także mieszańce): Hibernal i Regent.Wina z nich starannie ukształtowane osiągają poziom win z najszlachetniejszych szczepów winorośli właściwej.

 

Odmiany dla

ambitnych

W Polsce możliwy jest również wariant odmianowy dla najbardziej ambitnych winiarzy, wybierając nowe, plenniejsze krzyżówki w obrębie gatunku Vitis vinifera. Są one plenniejsze od swoich rodziców, a wina z ich owoców zaspokoją wymagania najbardziej wybrednych koneserów. Na białe wina warto do polskich warunków polecić odmiany Kernling, Ortega, Siegerrebe, Optima, Cserszegi Füszeres, Zenit, Gyöngyrizling, a na czerwone: Domina, Dunaj, Turan.
Można oczywiście w najcieplejszych rejonach Polski próbować uprawy legendarnych odmian winorośli właściwej ("staruszków - arystokratów"), koniecznie nieco wcześniejszych, na przykład Traminer i Pinot Noir Precoce. Warto jednak postarać się o nieco plenniejsze klony tych odmian. Po starannej produkcji wina można wtedy w dobrym roku zaskoczyć przyjaciół

wspaniałym winem, a nagrody na światowych festiwalach winiarskich wcale nie są wykluczone.
Oczywiście jest prawie pewne, że nigdy nie dorównamy w powierzchni upraw takim winiarskim potęgom, jak Francja czy Włochy, i to nie tylko z powodów klimatycznych, ale raczej ekonomicznych. Tam uprawa jest łatwiejsza, a tradycje winiarskie kształtowały się od setek lat. W Polskim rolnictwie winiarstwo może mieć znaczenie alternatywne, uzupełniające. Wymaga sporo wiedzy, więc będzie to zawód dla najlepszych.
W ostatnich kilku latach w Polsce winnice powstają, jak grzyby po deszczu. Tylko przy mojej pomocy powstaje ich w każdym roku kilkanaście. Są to na razie raczej niewielkie plantacje, od 300 do 2000 krzewów i zakładają je nie rolnicy, lecz pasjonaci: artyści, lekarze, biznesmeni.
Moja dwudziestoletnia praca z winoroślą i winem udowodniła, że z polskich winogron można zrobić całkiem dobre wino. Czy Polska będzie krajem winnic, nie zależy jednak jedynie od nas, pasjonatów. Jak zwykle, najwięcej mają do powiedzenia urzędnicy. Najpierw Instytut Sadownictwa w Skierniewicach zlikwidował oficjalny rejestr odmian winorośli, uniemożliwiając tą decyzją produkcję kwalifikowanych sadzonek winorośli. Przyłączyła się do niego Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa nie przyjmując Dyrektywy Rady Wspólnot Europejskich nr 68/193/EEC, regulującej między innymi normy jakościowe produkowanych sadzonek winorośli. Decyzje te nie sprzyjają rozwojowi uprawy winorośli w Polsce.

Roman Myśliwiec
Hasło Ogrodnicze 9/2003r.

Zakładanie i prowadzenie winnicy

Jakość wyprodukowanego wina w decydującym stopniu zależy od wartości przerobowej winogron. W naszym chłodniejszym klimacie problem ten nabiera szczególnej wagi. Nie wszystkie odmiany winorośli można z powodzeniem uprawiać, a różnice w wartości przerobowej winogron w poszczególnych latach, są niekiedy bardzo duże. W tych warunkach prawidłowe prowadzenie winnicy, począwszy na sadzeniu krzewów, poprzez cięcie, formowanie, ochronę przed szkodliwymi czynnikami, pielęgnację i nawożenie gleby, ma dla jakości użytkowej owoców bardzo duże znaczenie.

Z punktu widzenia ekologii uprawę winorośli można prowadzić według trzech różnych technologii: konwencjonalnej (tradycyjnej), integrowanej i organicznej (biologicznej). Filozofia uprawy konwencjonalnej zakłada absolutną dominację człowieka nad przyrodą i traktuje środowisko naturalne głównie jako źródło zaspokajania potrzeb człowieka. W rozumieniu konwencjonalnej uprawy, winnica była dla człowieka jedynie źródłem surowca (winogron) i warsztatem pracy. Jest to pogląd, który ukształtował się w stosunkowo niedalekiej przeszłości, wraz z rozwojem techniki i współczesnych technologii. Nie należy go oczywiście mylić ze wcześniejszą tradycją uprawy klasycznej, opierającej się na wręcz odmiennych założeniach - respektu i podporządkowania się przyrodzie. W uprawie konwencjonalnej celem człowieka było osiągnięcie maksymalnych plonów przy posuniętej bardzo daleko chemizacji (nawozy mineralne, herbicydy, środki ochrony).

Efektem takiego podejścia do przyrody była degradacja ekosystemu, przejawiająca się między innymi obniżeniem aktywności glebowych mikroorganizmów, zmniejszeniem zawartości humusu, pogorszeniem fizycznych i chemicznych właściwości i struktury gleby. Długotrwała chemizacja doprowadzała wcześniej czy później do nadmiernego nagromadzania się w roślinach i glebie azotanów, pozostałości pestycydów i metali ciężkich. Stosowanie insektycydów o zbyt szerokim spektrum działania wyniszczało faunę pożyteczną, co doprowadzało do zaniku naturalnej odporności roślin. Na szczęście taki sposób traktowania przyrody jest w odwrocie, przynajmniej w oficjalnych deklaracjach oraz naukowych programach.
Na zupełnie odmiennych zasadach opierają się główne założenia uprawy integrowanej. Jak sama nazwa wskazuje działalność człowieka w tym systemie odbywa się w zgodzie i w pełnej harmonii z naturą. Nawożenie mineralne w integrowanej uprawie winorośli może być stosowane, ale musi się opierać na zaleceniach wynikających ze szczegółowej analizy gleby. W ochronie krzewów warunkiem zastosowania interwencyjnego zabiegu jest ścisłe prognozowanie i sygnalizacja pojawienia się szkodliwego patogenu. W ochronie chemicznej nie mogą być stosowane preparaty o wysokiej toksyczności, a większość metod chemicznych zastępuje się biologicznymi. Stosowane preparaty powinny być wystarczająco skuteczne, a jednocześnie nie mogą szkodzić pożytecznym organizmom. Dopuszcza się stosowanie mało toksyczne herbicydy, ale w ograniczonym zakresie i w sposób kombinowany z innymi sposobami pielęgnacji gleby. Polecane jest okresowe ściółkowanie i wysiewanie roślin okrywowych. Większość polecanych do uprawy w Polsce mieszańców międzygatunkowych jest wystarczająco odporna na choroby, dlatego spełnienie wymogów uprawy integrowanej jest ułatwione i powinno być traktowane jako rozwiązanie standardowe.


Interesującą przyszłością dla zakładanych w Polsce winnic i produkowanego wina może stać się technologia uprawy organicznej (biologicznej) winorośli. Założenia tej alternatywnej technologii opierają się na oczywistym założeniu, że częścią przyrody jest sam człowiek. Uprawa organiczna opiera się na maksymalnym wykorzystaniu naturalnych metod produkcji i stworzeniu takich warunków aby interwencyjna działalność człowieka została ograniczona do minimum. W ochronie krzewów niedozwolone jest stosowanie syntetycznych pestycydów. W ochronie przeciwko chorobom dopuszczalne są nieliczne klasyczne preparaty na bazie miedzi i siarki, których stosowanie jest ściśle kontrolowane. Polecane są naturalne środki ochronne i lecznicze, na przykład wyciągi z roślin. W walce przeciwko szkodnikom, oprócz różnego typu pułapek dopuszcza się do użytku preparaty biologiczne, a do zwalczania przędziorków zamiast akarycydów wykorzystuje się drapieżną formę Typhlodromus pyri. Nawożenie winnicy opiera się wyłącznie na wykorzystaniu nawozów organicznych, czyli obornika, kompostu, przyorywaniu roślin motylkowych itp. W pielęgnacji gleby nie stosuje się herbicydów. Cały przebieg produkcji winogron i wina jest pod względem wymagań technologii organicznej ściśle kontrolowany. Wino pochodzące z produkcji organicznej, po uzyskaniu odpowiedniego atestu, może być określane mianem "bioproduktu" ("biowina"). Szczegółowe przepisy upraw organicznych (biologicznych) reguluje organizacja pod nazwą IFOAM - International Federation of Organic Agriculture Movements (Międzynarodowa federacja na rzecz organicznego rolnictwa).

Dostosowanie się do wymogów organicznej uprawy winorośli jest w Polsce nie tylko realne, ale nawet znacznie łatwiejsze niż w krajach typowo winniczych, gdzie w zdecydowanej większości są uprawiane mocno już zdegenerowane i wrażliwe na choroby odmiany Vitis vinifera.Niektóre mieszańce polecane do uprawy w Polsce, na przykład: Seyval Blanc, Cascade, Sibera, Bianca, ze względu na wysoką odporność na choroby, wprost idealnie nadają się do uprawy biologicznej. Należy bowiem pamiętać, że właśnie podatność roślin do choroby grzybowe, jest największym problemem upraw ekologicznych.
Na niewielką, amatorską skalę, z reguły odporniejsze od deserowych odmiany przerobowe, można z powodzeniem uprawiać na terenie prawie całego kraju, także w chłodniejszych rejonach. Wystarczy wybrać wcześniejszą i odporniejszą odmianę, np. Aurora, Cascade. Nieco większe, półprofesjonalne uprawy, na przykład w gospodarstwach agroturystycznych, powinny być zakładane wyłącznie w cieplejszych rejonach kraju, czyli na południowy zachód od linii łączącej miejscowości: Chełm, Lublin, Radom, Łódź, Poznań, Gorzów Wielkopolski. Odpowiednie do zakładania winnic są stoki wzgórz o niewielkim nachyleniu w kierunku południowo-zachodnim, południowym lub południowo-wschodnim, wzniesione przynajmniej kilka metrów ponad otaczający teren. Bardzo pożądane są osłony przeciwwiatrowe chroniące przed mroźnymi wiatrami północnymi i północno-wschodnimi. Osłona zachodnia chroni krzewy przed burzami i silnymi wiatrami letnimi. Osłony powinny znajdować się w takim oddaleniu, by nie ograniczały dostępu słońca rano lub wieczorem. Wietrzne tereny nizinne do zakładania większych plantacji nie nadają się. Dysponując idealnym stanowiskiem w ciepłym rejonie kraju, można spróbować uprawy nawet późniejszych odmian, np. Hibernal lub Seyval Blanc.


Wielkość winnicy można obliczyć biorąc za podstawę roczne zapotrzebowanie na wino w rodzinie, lub w gospodarstwie (liczba pensjonariuszy, turystów) oraz współczynnik określający, że z 1 m? winnicy uzyskuje się przeciętnie 0,7 l gotowego wina. Przy przykładowym zapotrzebowaniu 1000 l wina rocznie winnica powinna mieć powierzchnię ok. 15 arów. Zakładając, że każdy z krzewów będzie dysponował powierzchnią 2,5 m? (tzw. powierzchnia dyspozycyjna), to w uprawie powinno się znajdować ok. 600 krzewów winorośli.
Większość odpowiednich pod winnice działek jest położona w terenach górskich, gdzie gleby są cięższe, a w ostatnich latach bardzo często odłogowane, przez co w znacznym stopniu zachwaszczone i zaniedbane. Dlatego też sporo pracy i nakładów finansowych wymaga ich przygotowanie przed wysadzeniem krzewów. Pierwszym zabiegiem jest wyrównanie i oczyszczenie terenu z chwastów oraz zwapnowanie gleby, a w następnej kolejności z kilkumiesięcznym odstępem czasu, nawożenie obornikiem. W celu obliczenia dokładnych dawek wapna nawozowego i obornika konieczne jest wykonanie analizy chemicznej gleby (odczyn i zawartość makroelementów). Aby nie dopuścić do przewapnowania gleby jednorazowa dawka wapna nawozowego nie może przekroczyć 2500 kg CaO na 1 ha, czyli np. 3 t 80% wapna na 1 ha. Gdy odczyn gleby będzie nadal zbyt niski, wapnowanie po upływie kilku miesięcy należy powtórzyć. Decydując się na nawożenie wyłącznie obornikiem trzeba zastosować przed założeniem winnicy 80-100 t obornika na 1 ha, a następnie co 2 lata ok. 60 t/ha. Przed wiosennym wysadzaniem krzewów odpowiednią porą na przyoranie obornika jest późna jesień.
Decyzja o wybranym sposobie formowania krzewów musi być podjęta jeszcze przed sadzeniem, gdyż krzewy należy posadzić w odpowiedniej rozstawie. Do sadzenia przystępujemy dopiero po dokładnym wyrównaniu, rozmierzeniu terenu i wytyczeniu miejsc pod krzewy.

Szerokość międzyrzędzi jest uzależniona zwykle od stosowanej mechanizacji, ale ze względu na dobre nasłonecznienie krzewów nie powinna być raczej mniejsza od 2 m. Zgodnie z teoretyczną zasadą odległość między rzędami nie powinna być nigdy mniejsza od wysokości rusztowań. Odległość między krzewami w rzędach zależy od planowanej formy krzewów. Dla jednoramiennego sznura Guyota będzie wynosić 1,0 m, a dla formy dwuramiennej 1,5 m.
Do dobrego plonowania i wieloletniej trwałości winnicy, decydujące jest użycie odpowiedniej jakości materiału sadzeniowego. Generalną zasadą jest głębokie sadzenie krzewów, gdyż głęboko umiejscowiony system korzeniowy jest odporny na wymarzanie w bezśnieżne i mroźne zimy. Należy więc wysadzać sadzonki o długiej szyjce korzeniowej, wykonane z 3-4 oczkowego odcinka łozy. Ma to szczególne znaczenie gdy sadzimy większą liczbę krzewów. Biorąc pod uwagę nawet niższą, cenę hurtową jednej sadzonki, to koszt materiału sadzeniowego na 1 ha winnicę wyniesie 15-18 tys. nowych złotych. Winnicę zakłada się na kilkadziesiąt lat, a nie bynajmniej do wystąpienia pierwszej mroźnej zimy. Głęboko posadzone krzewy są również odporniejsze na długotrwałą suszę, a wiosną rozpoczynają kilka dni później wegetację, co często chroni je przed skutkami spóźnionych, wiosennych przymrozków. Właściciele większych działek, myślący o bardziej profesjonalnym potraktowaniu uprawy winorośli i produkcji wina, powinni wystrzegać się tak powszechnych na polskim rynku ogrodniczym, słabych (w maleńkich kubkach), jednopąkowych "mini sadzoneczek". Jest to materiał nadający się może do amatorskich "eksperymentów", a nie do upraw nastawionych na zysk.
Odpowiednia do użycia sadzonka powinna być dobrze wyrośnięta, zdrewniała, z silnie rozwiniętym i nie uszkodzonym systemem korzeniowym.

Sadzonki najlepiej zamawiać bezpośrednio w gospodarstwie szkółkarskim i to bynajmniej nie ze względu na zazwyczaj niższą cenę. Sadzonki znajdujące się w handlu są często niewiadomego pochodzenia i odmianowo wymieszane. Drugim równie poważnym problemem na polskim rynku ogrodniczym jest mała dostępność sadzonek szczepionych na podkładkach, również z powodu braku urzędowego obowiązku, jaki na przykład istnieje w krajach typowo winniczych. Sadzonki szczepione na podkładkach są przede wszystkim odporne na formę korzeniową groźnego szkodnika winorośli filokserę (Phylloxera vastatrix). Większość nowych odmian mieszańcowych nie jest wystarczająco odporna na tego szkodnika. Krzewy zaatakowane przez korzeniową formę filoksery przestają owocować i giną w ciągu 2-3 lat. Zasiedlenie się filoksery na plantacji skazuje na nieuchronne zniszczenie wszystkie krzewy odmian wrażliwych na tego szkodnika, a nie zaszczepionych na odpornych podkładkach. Naraża to plantatora na poważne straty finansowe.Odpowiednio dobrana podkładka może również wzmacniać bądź osłabiać wzrost naszczepionej odmiany, przyspieszać owocowanie, poprawiać jakość owoców itp. Może także dopasować uprawiane krzewy do różnego typu gleby, na przykład o zbyt wysokiej zawartości wapnia (V. berlandieri x V. riparia Teleki 5C) , zbyt suchej, piaszczystej (V. riparia x V. rupestris K-1), lub ciężkiej i wilgotnej (V. berlandieri x V. riparia Craciunel 2). Zakładając winnicę na glebach ubogich w składniki pokarmowe, można stosować zaprawianie dołków przed sadzeniem, dobrze przefermentowanym obornikiem. Obornik należy zakopać głębiej i odizolować od korzeni sadzonek kilkucentymetrową warstwą ziemi.

Krzewy posadzone na oborniku rosną bardzo silnie w drugiej połowie wegetacji, co często powoduje gorsze drewnienie pędów. Nie jest to jednak szkodliwe, gdyż i tak wiosną drugiego roku pędy ścina się krótko. Celem uprawy krzewów w pierwszych dwóch latach jest odpowiednio silne zakorzenienie i uzyskanie pod koniec tego okresu dwóch dobrze wyrośniętych i zdrewniałych pędów. Dlatego właśnie stosuje się dwukrotne krótkie cięcie na dwa pąki, pierwszy raz podczas sadzenia i po raz drugi wczesną wiosną w drugim roku uprawy krzewów. Gdy w przypadku niektórych słabszych krzewów nie da się osiągnąć odpowiednio długich i grubych pędów, należy powtórnie zastosować krótkie cięcie. W pierwszych dwóch latach uprawy jako rusztowania dla krzewów wystarczą pojedyncze, mocne paliki o wysokości w części nadziemnej ok. 1,5 m. Właściwe rusztowania powinny być wybudowane w jesieni w drugim, lub na wiosnę w trzecim roku uprawy krzewów. Najlepsze i uwzględniając trwałość, najtańsze są rusztowania wykonane z betonowych słupków i z drutu powlekanego tworzywem.
Dla większości odmian mieszańcowych najbardziej odpowiednim sposobem formowania jest jednoramienny sznur Guyota lub dla odmian wymagających nieco krótszego cięcia forma Casenave'a, przy całkowitej wysokości całkowitej rusztowania ok. 1,75 m. Są to formy przestrzenne odpowiednie dla krzewów uprawianych w polskim klimacie, gdyż gwarantują równomierne rozmieszczenie latorośli i owoców na rusztowania, co sprzyja lepszemu nasłonecznieniu.
Istotne znaczenie w uprawie odmian na wino ma właściwe obciążanie krzewów owocowaniem. Owoce na krzewach przeciążonych gorzej dojrzewają i gromadzą mniej cukru. Również gorzej drewnieje łoza, co znacznie obniża mrozowytrzymałość krzewów. W uprawie odmian na wino plon owoców z 1 m? winnicy nie powinien przekraczać 1,5 kg. Zbyt wysokie plony winogron w sposób istotny obniżają jakość wyprodukowanego wina.


Bieżące nawożenie i sposób pielęgnacji gleby będzie w praktyce uzależnione od przyjętej technologii uprawy; konwencjonalnej (nie jest już dzisiaj polecana), integrowanej lub organicznej (biologicznej). W uprawie integrowanej dopuszczalne jest nawożenie mineralne, oparte jednak na ścisłych obliczeniach, których podstawą są wyniki analizy gleby. Na mniejszych, kilkunastoarowych winnicach, wyłączne nawożenie organiczne nie stanowi większego problemu, gdyż obornika nie potrzeba dużo. W pielęgnacji gleby na niewielkich plantacjach można zastosować okresowe ściółkowanie, wysiew roślin motylkowych na przyoranie, lub po prostu ręczne odchwaszczanie. W każdym konkretnym przypadku decyzja będzie należeć do właściciela winnicy.


Od zastosowanej technologii uprawy będzie uzależniony również sposób ochrony krzewów przed chorobami i szkodnikami. W przypadku zdecydowanej większości odmian mieszańcowych, przy poprawnej agrotechnice i starannej pielęgnacji krzewów, ochrona chemiczna zazwyczaj nie jest potrzebna. W uprawie organicznej dopuszczalne jest stosowanie preparatów siarkowych (Siarkol) i produkowanych na bazie tlenochlorku miedziowego (głównie Miedzian). Decydując się jednak na organiczną uprawę krzewów, należy przede wszystkim wybrać odmiany zupełnie odporne na choroby grzybowe. W integrowanej produkcji winogron polecane są aktualnie na świecie, coraz to nowsze, mniej szkodliwe dla środowiska, a jednocześnie skuteczne środki. W Polsce do ochrony winorośli stosowane są od lat wciąż te same, przestarzałe i mało skuteczne preparaty, bo brak jest odpowiednich badań dopuszczających nowe środki. Jako przykład można podać produkowany na bazie mankozebu, a polecany w Polsce do ochrony przeciwko mączniakowi rzekomemu, preparat Dithane.Ze względu na stosunkowo wysoką toksyczność dla mikroorganizmów pożytecznych w uprawie integrowanej za granicą nie jest już polecany.Jako mniej szkodliwe w ochronie winorośli przed mączniakiem rzekomym, ze znanych w Polsce preparatów, polecane są: Folpan, Ridomil Plus, Sandofan C, Captan. Zwalczanie szkodników w integrowanej uprawie winorośli za granicą opiera się na wykorzystywaniu preparatów biologicznych (np. Biobit, Dipel).
W przypadku wystąpienia roztoczy zwalcza się je przy pomocy drapieżnej formy Typhlodromus pyri , lub dostępnych również w Polsce skutecznych, selektywnych, a mało szkodliwych preparatów: Nissorun, Omite, Apollo, Cascade. Podstawą tak uprawy organicznej jak i integrowanej, powinna być jednak sprzyjająca lepszej zdrowotności krzewów agrotechnika i wybór odmiany wystarczająco odpornej na choroby. Mniej podatne na choroby są krzewy prowadzone w wyższych formach, nie zagęszczone, dobrze przewietrzane, mniej obciążone owocowaniem. Bardziej podatne na choroby są natomiast krzewy przenawożone azotem, szczególnie w warunkach silnej infekcji grzyba. Zarodniki chorób grzybowych zimują przede wszystkim na pędach i opadłych liściach, dlatego wszystkie resztki roślinne powinny być jesienią z powierzchni winnicy dokładnie wygrabione i spalone.

Roman Myśliwiec

ABC zakładania winnicy

Winorośl w uprawie towarowej jest rośliną długowieczną, dlatego niezmiernie ważny jest wybór odpowiedniego materiału nasadzeniowego, gdyż jego jakość przenosi się na wiele kolejnych lat użytkowania krzewów - informuje Roman Myśliwiec z Polskiego Instytutu Winorośli i Wina w Krakowie.

W ostatnich latach obserwowany jest w Polsce dynamiczny rozwój uprawy winorośli, przede wszystkim do celów winiarskich. W południowej i zachodniej części kraju powstają liczne i to całkiem sporej wielkości winnice. Winorośl jest także coraz chętniej wykorzystywana w amatorskiej uprawie przydomowej. Pomimo tego winoroślowego renesansu, jakość materiału nasadzeniowego na polskim rynku ogrodniczym jest bardzo zróżnicowana. Dlatego warto bardzo uważnie wybierać sadzonki, gdyż ze słabego i chorego materiału nigdy nie wyrosną pełnowartościowe krzewy i wcześniej czy później trzeba będzie je usunąć z winnicy.

Sadzonki zdrewniałe, długie

Na naszym rynku dostępnych jest kilka rodzajów sadzonek winorośli. Podstawowym materiałem znajdującym się w obrocie we wszystkich krajach o ugruntowanych tradycjach winiarskich dostępnym również w Polsce są długie sadzonki zdrewniałe. Mogą być one wykorzystywane tylko w tzw. sezonie nasadzeniowym, czyli od połowy października, najpóźniej do połowy maja następnego roku. Jest to materiał łatwy do transportu i sadzenia. W produkcji takiej na sadzonki przeznacza się 3-, 4-pąkowe odcinki łozy. Parametry standardowego wyboru I są następujące: długość trzonu korzeniowego od miejsca, z którego wyrastają korzenie (tzw. piętki), do nasady przyrostów ze szkółki powinna wynosić minimum 25 cm w przypadku sadzenia na glebach ciężkich, do 35-40 cm, na glebach lekkich, piaszczystych. Długość i liczba przyrostów nie ma szczególnego znaczenia, gdyż do transportu i tak są zazwyczaj skracane, a podczas sadzenia powinny być przycięte krótko na 2 pąki. Ważna jest natomiast grubość i stopień zdrewnienia przyrostów. Dobrze zdrewniałe pędy powinny mieć w części przynasadowej średnicę minimum 4-5 mm i co najmniej 5 dobrze rozwiniętych pąków. Korzenie szkieletowe w minimalnej liczbie 3-5 i długości co najmniej 20 cm powinny być równomiernie rozmieszczone wokół piętki. Według normy UE w standardowym wyborze I wystarczą 3 równomiernie rozmieszczone korzenie szkieletowe o długości 15 cm.

Sadzonki długie mogą być własnokorzeniowe lub szczepione na podkładkach. W przypadku sadzonek szczepionych miejsce połączenia zraza z podkładką powinno być dobrze zrośnięte na całym obwodzie. Charakterystyczną cechątego rodzaju sadzonek jest długi trzon korzeniowy, który umożliwia głębokie posadzenie roślin. Głębokie umieszczenie systemu korzeniowego chroni go przed przemarznięciem w mroźne i bezśnieżne zimy, a także opóźnia rozpoczęcie wegetacji wiosną, co bardzo często chroni krzewy przed skutkami wiosennych przymrozków. Krzewy szczepione na podkładkach są również odporniejsze na suszę. Inną zaletą szczepienia jest zabezpieczenie krzewów przed groźnym szkodnikiem korzeniowym, jakim jest filoksera winiec (Phylloxera vastratrix). Podkładka może również wpływać na siłę wzrostu krzewu oraz porę dojrzewania i jakość owoców zaszczepionej odmiany, pozwala także na dostosowanie uprawy do różnego typu gleb.

Podkładka - trudny wybór

W Polsce należy przede wszystkim stosować podkładki wystarczająco odporne na przemarzanie, o relatywnie krótkim okresie wegetacyjnym, czyli takie, które nie wpływają na przedłużenie wegetacji szczepionych odmian. Nie mogą również pogarszać efektywności kwitnienia i obniżać plenności krzewów. Za warte polecenia do warunków polskich należy uznać: Vitis berlandieri x Vitis riparia Teleki 5C, V. berlandieri x V. riparia Kober 125 AA, V. berlandieri x V. riparia Craciunel 2 (CR-2) oraz V. riparia x V. rupestris K-1. Należy unikać stosowanej często w niemieckich szkółkach podkładki V. berlandieri x V. riparia S04, gdyż ma bardzo słabą wytrzymałość na mróz. Niezbyt odpowiednia dla chłodniejszego polskiego klimatu jest także podkładka V. berlandieri x V. riparia Kober 5 BB, gdyż zwiększa skłonność zaszczepionych odmian do zrzucania zawiązków kwiatów. Niższą odpornością na filokserę charakteryzuje się słowacka podkładka K-1. Jest ona natomiast przydatna do uprawy na suchych, piaszczystych glebach i ma wyjątkową zdolność zaopatrywania krzewów w potas. Do gleb ciężkich i wilgotnych bardzo dobrze nadaje się podkładka CR-2 lub bardziej uniwersalna Kober 125 AA.
Z roślin szczepionych na podkładkach powinny być zakładane przede wszystkim większe plantacje. Sadzonki szczepione mogą być także wartościowym materiałem dla lepiej przeszkolonych amatorów. Wymagają jednak umiejętnego sadzenia (właściwa głębokość) i pielęgnacji roślin w pierwszych latach uprawy. Aby zachować łatwość okrywania na zimę i nie dopuścić do wymarznięcia zaszczepionej odmiany, miejsce szczepienia powinno znajdować się jak najbliżej gleby, najlepiej równo z jej powierzchnią. Kontakt zaszczepionej części krzewu z glebą powoduje łatwe wyrastanie korzeni podpowierzchniowych, które przynajmniej raz do roku powinny być wycinane. Zabieg ten zmusza korzenie podkładki do rozwoju. Część przyziemna sadzonek szczepionych (tzw. węzeł krzewienia), także tych własnokorzeniowych, powinna być na zimę okrywana kopczykiem ziemi do wysokości ok. 30 cm. Na większych plantacjach podoruje się krzewy pługiem. Zabieg ten jest zalecany we wszystkich krajach o chłodnym klimacie, w których uprawiana jest winorośl. Dla mało obeznanych amatorów należy polecić raczej łatwiejsze w uprawie sadzonki na własnych korzeniach (nieszczepione).

Sadzonki w pojemnikach

Krótkie sadzonki winorośli produkowane w pojemnikach to materiał wciąż obecny na naszym rynku i pomimo wzrostu świadomości klientów, w dalszym ciągu kupowany. Materiał ten jest raczej niespotykany w innych krajach europejskich. Za przydatne, ale tylko dla amatorów, można uznać jedynie okazy dobrze wyrośnięte, o przyrostach zdrewniałych do długości przynajmniej 30-40 cm, produkowane z minimum dwupąkowego odcinka łozy, uprawiane w przynajmniej 2-3-litrowym pojemniku. Dobrze zdrewniałą sadzonkę można posadzić głębiej i samemu wyprowadzić dłuższą szyjkę korzeniową. Wtym celu prz...