ROSJA A UE.pdf

O ÂRODEK S TUDIÓW W SCHODNICH

Prace OSW / CES Studies

OS W S

kryzys „strategicznego partnerstwa”

a “strategic partnership” crisis

STUDIES

numer

Warszawa styczeƒ 2006 / Warsaw January 2006

Centre for Eastern Studies

PRACE

Rosja wobec Unii Europejskiej:

Russia vs. the European Union:

Redaktor serii / Series editor

Anna ¸abuszewska

Opracowanie graficzne / Graphic design

Dorota Nowacka

T∏umaczenie / Translation

Ilona Duchnowicz

Wspó∏praca / Co-operation

Jim Todd

Wydawca / Publisher

OÊrodek Studiów Wschodnich

Centre for Eastern Studies

ul. Koszykowa 6 a

Warszawa / Warsaw, Poland

tel./phone + 48 /22/ 525 80 00

fax: +48 /22/ 525 80 40

Seria „Prace OSW” zawiera materia∏y analityczne

przygotowane w OÊrodku Studiów Wschodnich

The “CES Studies” series contains

analytical materials prepared at the Centre

for Eastern Studies

Materia∏y analityczne OSW mo˝na przeczytaç

na stronie www.osw.waw.pl

Tam równie˝ znaleêç mo˝na wi´cej informacji

o OÊrodku Studiów Wschodnich

The Centre’s analytical materials can be found

on the Internet at www. osw.waw.pl

More information about the Centre for Eastern

Studies is available at the same web address

ISSN 1642-4484

Spis treÊci / Contents

Rosja wobec Unii Europejskiej:

kryzys „strategicznego partnerstwa” / 5

Marek Menkiszak

Tezy / 5

Wst´p / 6

I. Objawy kryzysu partnerstwa / 8

II. èród∏a problemów w stosunkach Rosja – UE / 15

III. Konsekwencje kryzysu dla przysz∏oÊci

stosunków rosyjsko-unijnych / 25

Aneksy/ 28

Russia vs. the European Union:

a “strategic partnership” crisis / 41

Marek Menkiszak

Theses / 41

Introduction / 42

I. Symptoms of the crisis in partnership / 44

II. The sources of problems in Russian-EU relations / 51

III. Consequences of the crisis

for future Russian-EU relations / 61

Appendices / 64

Tezy

Rosja wobec Unii

1. Wbrew deklaracjom obydwu stron o rozwoju

„strategicznego partnerstwa” stosunki mi´dzy

Rosjà a Unià Europejskà znajdujà si´ w ostat-

nich latach w stanie, który mo˝na okreÊliç jako

kryzysowy. Nie oznacza to, ˝e w stosunkach ro-

syjsko-unijnych nie ma osiàgni´ç. Chodzi o to,

˝e Rosj´ i Uni´ dzielà doÊç zasadnicze ró˝nice

w percepcji, aspiracjach i interesach, którym

towarzyszy brak zaufania i rozczarowanie. Kry-

zys przejawia si´ we wzajemnej krytyce stron,

powtarzajàcych si´ regularnie okresach spi´ç

i och∏odzenia stosunków („minikryzysach”)

oraz zw∏aszcza w „wirtualizacji wspó∏pracy” –

maskowaniu coraz bogatszà formà dialogu

i wspó∏pracy niedostatków istotnej treÊci w wie-

lu kluczowych sferach.

Europejskiej: kryzys

2. Przyczyny kryzysu sà zró˝nicowane, a cz´Êç

z nich ma g∏´boki charakter. Wi´kszoÊç z nich

ma swe êród∏a w Rosji i jej polityce. Do przy-

czyn fundamentalnych nale˝y tu zaliczyç: brak

jasno okreÊlonej to˝samoÊci cywilizacyjnej Rosji

(paƒstwo europejskie vs. paƒstwo eurazjatyc-

kie); brak zdefiniowanej i utrwalonej wizji miej-

sca Rosji we wspó∏czesnym Êwiecie i opartej na

niej polityki (opcja mocarstwowa vs. opcja inte-

gracyjna); kryzys „projektu europejskiego” Rosji

(zwolennicy realnej integracji Rosji do przes-

trzeni europejskiej sà obecnie w rosyjskiej elicie

w mniejszoÊci); brak zrozumienia i negatywna

percepcja UE i jej polityki w du˝ej cz´Êci rosyj-

skich elit; brak u rosyjskich w∏adz wizji doce-

lowego modelu stosunków z UE. Stan kryzysu

wzmacniajà problemy le˝àce po stronie Unii

Europejskiej. Kryzys wewn´trzny w Unii (nie-

jasnoÊç perspektyw reformy instytucjonalnej,

polityki rozszerzenia i sàsiedztwa) rzutuje ne-

gatywnie na polityk´ UE wobec Rosji.

„strategicznego

partnerstwa”

Marek Menkiszak

3. Do pog∏´bienia kryzysu przyczyniajà si´ tak-

˝e inne czynniki zwiàzane z jednej strony ze

specyfikà polityki Federacji Rosyjskiej, a tak˝e

wynikajàce ze sprzecznoÊci interesów Rosji i Unii

Europejskiej. W pierwszym przypadku chodzi

m.in. o to, ˝e obecne w∏adze Rosji realizujà mo-

del systemowy (autorytarny) zasadniczo od-

mienny od standardów europejskich, ponadto

uciekajà si´ do negatywnej taktyki politycznej

w relacjach z UE (w tym rozgrywania podzia∏ów

Prace OSW

w Unii Europejskiej). W drugim przypadku na

czo∏o wysuwajà si´ sprzecznoÊci w polityce

stron wobec „wspólnego sàsiedztwa” (zw∏asz-

cza zachodnich paƒstw WNP po∏o˝onych po-

mi´dzy Rosjà i UE). Rosja stara si´ wspieraç na

tym obszarze specyficzny, odmienny od propo-

nowanego przez UE, model polityczno-gos-

podarczy, aktywnoÊç UE traktujàc jako wyzwa-

nie dla swoich interesów.

Wst´p

Rosja i Unia Europejska kszta∏tujà partnerstwo

nazywane strategicznym 1 . W Unii Europejskiej

mo˝na spotkaç si´ z tezà, i˝ Rosja jest jednym

z najwa˝niejszych lub wr´cz najwa˝niejszym sà-

siadem UE 2 . Dostawy rosyjskich noÊników ener-

gii (ropy naftowej i gazu ziemnego) sà jednym

z kluczowych êróde∏ zaopatrzenia paƒstw UE

w te surowce. W Rosji z kolei podkreÊla si´, i˝ UE

jest dominujàcym partnerem handlowym i jed-

nym z kluczowych partnerów politycznych Fe-

deracji Rosyjskiej 3 . Przez ostatnie pi´tnaÊcie lat

Wspólnoty Europejskie, a nast´pnie Unia Euro-

pejska oraz Rosja stworzy∏y g´stà sieç powiàzaƒ,

instytucji dialogu i wspó∏pracy. Kolejne szczyty

UE – Rosja sà cz´sto prezentowane jako sukcesy

obydwu stron, pozytywne prze∏omy we wzajem-

nych stosunkach. Przyjmowane deklaracje pe∏ne

sà podnios∏ych stwierdzeƒ o pozytywnym ich ro-

zwoju.

4. Przysz∏oÊç stosunków rosyjsko-unijnych zale-

˝y od wielu czynników. Analiza aktualnych wa˝-

niejszych trendów prowadzi do wniosku, i˝:

– w perspektywie krótkoterminowej nie nale˝y

spodziewaç si´ wyraênej poprawy sytuacji

i przezwyci´˝enia kryzysu, g∏ównie ze wzgl´du

na jego g∏´bokie przyczyny oraz brak przes∏a-

nek do istotnej zmiany sytuacji w polityce we-

wn´trznej i w otoczeniu mi´dzynarodowym

Rosji

– w perspektywie d∏ugoterminowej mo˝na

oczekiwaç pozytywnych – z punktu widzenia

UE – zmian w polityce europejskiej Rosji; jest

szansa na odrodzenie „projektu europejskie-

go” Rosji, do takiego wniosku sk∏aniajà d∏ugo-

falowe trendy (w tym: przewaga d∏ugotermino-

wych tendencji odÊrodkowych nad tendencjami

integracyjnymi na obszarze WNP, wzrost pot´-

gi Chin, spodziewany wzrost zagro˝enia funda-

mentalizmem i ekstremizmem islamskim na

terytorium Federacji Rosyjskiej, asymetryczne

i pozbawione trwa∏ych podstaw partnerstwo

z USA, a zw∏aszcza istniejàce g∏´bokie wi´zi kul-

turalne, polityczne i gospodarcze pomi´dzy Ro-

sjà i resztà Europy).

A jednak wÊród ekspertów, zw∏aszcza rosyjskich,

narasta przekonanie, ˝e za bogatà formà dialogu

i wspó∏pracy Rosji z UE kryje si´ bardzo skromna

treÊç, a ich stosunki znajdujà si´ w istocie w kry-

zysie 4 . Co wi´cej, kryzys ten dojrza∏ na tyle, ˝e od

koƒca 2003 roku, obok urz´dowego optymizmu

pojawiajà si´ bardzo krytyczne g∏osy oficjalnych

przedstawicieli i organów obydwu stron (zw∏a-

szcza UE).

– Dlaczego mo˝emy mówiç o kryzysie i na czym

on polega?

– Jakie sà najwa˝niejsze êród∏a obecnych prob-

lemów w stosunkach rosyjsko-unijnych?

– Jakie sà konsekwencje obecnych problemów

dla przysz∏oÊci stosunków Rosja – UE?

Na te pytania stara si´ odpowiedzieç niniejszy

tekst. Nie stanowi on pe∏nej prezentacji stosun-

ków rosyjsko-unijnych, lecz koncentruje si´ na

tym, co przeszkadza autentycznemu partnerstwu

pomi´dzy Rosjà i UE, analizujàc problem z punktu

widzenia polityki rosyjskiej wobec UE. Dlatego

tekst nie zawiera g∏´bszej analizy polityki UE wo-

bec Rosji ani te˝ nie analizuje bli˝ej tych êróde∏

problemów w stosunkach rosyjsko-unijnych, któ-

re le˝à po stronie unijnej.

Tekst niniejszy sk∏ada si´ z trzech cz´Êci. W pier-

wszej scharakteryzowane zosta∏y widoczne ze-

Prace OSW

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: