{\rtf1\ansi\deff0{\fonttbl{\f0\fnil\fcharset238{\*\fname Courier New;}Courier New CE;}} \viewkind4\uc1\pard\lang1045\f0\fs20 tytu\'b3: "POWSZECHNA HISTORIA NIKCZEMNO\'8cCI"\par autor: Jorge Luis Borges\par POWSZECHNA HISTORIA NIKCZEMNO\'8cCI\par Przelo\'bfyli:\par \par Stanis\'b3aw Zembrzuski\par Andrzej Sobol -Jurczykowski\par Pr\'f3szy\'f1ski i S-ka Warszawa 1999\par \par Tytu\'b3 orygina\'b3u:\par "Historia universal de la infamia" (1935)\par (c) Maria Kodama y Emece Editores, SA., 1989 Ali rights reserved\par Podstawa wydania: Jorge Luis Borges, \par "Obras completas", t.1, Emece Editores, 1989\par Projekt ok\'b3adki: Dorota Elbanowska\par Ilustracja na ok\'b3adce:\par Aleksandra Kucharska-Cybuch\par Konsultant wydania: Adam Elbanowski\par Redaktor prowadz\'b9cy seri\'ea i opracowanie merytoryczne:\par Maria Doma\'f1ska\par Redaktor techniczny: El\'bfbieta Babi\'f1ska\par Korekta: Anna Sidorek Bronis\'b3awa Dziedzic-Wesolowska\par Sk\'b3ad: Agnieszka Dwili\'f1ska\par ISBN 83-7180-906-9\par Wydawca:\par Pr\'f3szy\'f1ski i S-ka SA 02-651 Warszawa, ul. Gara\'bfowa 7\par Druk i oprawa:\par Zak\'b3ady Graficzne ATEXT S.A. 80-164 Gda\'f1sk, ul. Trzy Lipy 3\par \par Prolog do pierwszego wydania\par Pr\'f3bki prozy narracyjnej, kt\'f3re sk\'b3adaj\'b9 si\'ea na t\'ea ksi\'b9\'bfk\'ea, powstawa\'b3y w latach 1933-1934. Wywodz\'b9 si\'ea, jak s\'b9dz\'ea, z moich nieustannych lektur Stevensona i Chestertona, a nawet z pierwszych film\'f3w von Sternberga i by\'e6 mo\'bfe z pewnej biografii Evarista Caniego. Jest w nich nadmiar pewnych chwyt\'f3w, jak heterogeniczne zestawienia, nag\'b3e zerwanie ci\'b9g\'b3o\'9cci, sprowadzenie ca\'b3ego \'bfycia jakiego\'9c cz\'b3owieka do dw\'f3ch czy trzech scen. (Ten sam zamiar przy\'9cwieca r\'f3wnie\'bf opowiadaniu "Cz\'b3owiek z przedmie\'9ccia"). Nie s\'b9, nie usi\'b3uj\'b9 by\'e6, psychologiczne.\par Co do przyk\'b3ad\'f3w magii, jakie zamykaj\'b9 tom, nie mam wobec nich innego prawa ni\'bf prawo t\'b3umacza i czytelnika. Czasami przypuszczam, \'bfe dobrzy czytelnicy s\'b9 w wi\'eakszym jeszcze stopniu szczeg\'f3lnymi \'b3ab\'eadziami ciemno\'9cci ni\'bf dobrzy autorzy. Nikt nie zaprzeczy, \'bfe utwory przypisane przez Valery'ego bardziej ni\'bf doskona\'b3emu Edmondowi Teste posiadaj\'b9 wyra\'9f-\par \par PROLOG DO PIERWSZEGO WYDANIA\par nie mniejsz\'b9 warto\'9c\'e6 ni\'bf utwory jego \'bfony i przyjaci\'f3\'b3. Czytanie, w ka\'bfdym razie, jest czynno\'9cci\'b9 p\'f3\'9fniejsz\'b9 ni\'bf pisanie: bardziej zrezygnowan\'b9, bardziej kurtuazyjn\'b9, bardziej intelektualn\'b9.\par J. L. B. Buenos Aires, 27 maja 1935\par \par Prolog do wydania z 1954 roku\par Powiedzia\'b3bym, \'bfe barok jest stylem, kt\'f3ry \'9cwiadomie wyczerpuje (czy pragnie wyczerpa\'e6) swoje mo\'bfliwo\'9cci i kt\'f3ry graniczy ze sw\'b9 w\'b3asn\'b9 karykatur\'b9. Na pr\'f3\'bfno Andrew Lang w latach osiemdziesi\'b9tych XIX wieku pragn\'b9\'b3 na\'9cladowa\'e6 "Odysej\'ea" Pope'a; dzie\'b3o to by\'b3o ju\'bf jej parodi\'b9 i parady \'9cl\'b9 nie zdo\'b3a\'b3 jej prze\'9ccign\'b9\'e6. Barok to nazwa jednego z sylogizm\'f3w; wiek XVIII zastosowa\'b3 j\'b9 do okre\'9clonych nadu\'bfy\'e6 architektury i malarstwa wieku XVII, ja powiedzia\'b3bym nadto, \'bfe barokowy jest ko\'f1cowy etap ka\'bfdej sztuki, gdy ta ujawnia i niszczy w\'b3asne \'9crodki. Barok jest intelektualny, i Bernard Shaw o\'9cwiadczy\'b3, \'bfe wszelka praca intelektualna jest humorystyczna. Humor ten jest niezamierzony w dziele Baltasara Graciana, zamierzony, czy \'9cwiadomy, w dziele Johna Donne'a.\par Ju\'bf sam przesadny tytu\'b3 tego zbioru g\'b3osi jego barokow\'b9 natur\'ea. Z\'b3agodzenie jednak byloby tu r\'f3wno-\par - 7 -\par \par PROLOG DO WYDANIA Z 1954 ROKU\par znaczne ze zniszczeniem, dlatego wol\'ea, tym razem, powo\'b3a\'e6 si\'ea na sentencj\'ea "quod scripsi, scripsi" (Jan XIX 22) i wydrukowa\'e6 te teksty ponownie, po up\'b3ywie dwudziestu lat, bez zmian. S\'b9 one nieodpowiedzialn\'b9 rozrywk\'b9 cz\'b3owieka nie\'9cmia\'b3ego, kt\'f3ry nie odwa\'bfy\'b3 si\'ea na pisanie opowiada\'f1 i kt\'f3ry zabawia\'b3 si\'ea fa\'b3szowaniem i przeinaczaniem (czasami bez uzasadnienia estetycznego) cudzych historii. Od tych wieloznacznych pr\'f3bek przeszed\'b3 do pracowitego u\'b3o\'bfenia bezpo\'9credniej relacji - "Cz\'b3owiek z przedmie\'9ccia" - kt\'f3r\'b9 podpisa\'b3 imieniem dziadka swojego dziadka, Francisco Bustos; zdobyta ona niezwykle i nieco zagadkowe powodzenie.\par Mo\'bfna zauwa\'bfy\'e6, \'bfe do tego tekstu, o podmiejskim kolorycie, wstawi\'b3em kilka st\'f3w z j\'eazyka literackiego. Uczyni\'b3em tak dlatego, \'bfe cwaniak z przedmie\'9ccia ma aspiracje do kultury, czy te\'bf dlatego (ta przyczyna wyklucza poprzedni\'b9, ale mo\'bfe w\'b3a\'9cnie ona jest prawdziwa), \'bfe cwaniacy s\'b9 jednostkami i nie zawsze m\'f3wi\'b9 jak Cwaniak, kt\'f3ry jest figur\'b9 plato\'f1sk\'b9.\par Doktorowie Wielkiego Wehiku\'b3u nauczaj\'b9, \'bfe rzecz\'b9 g\'b3\'f3wn\'b9 we Wszech\'9cwiecie jest pr\'f3\'bfnia. Maj\'b9 racj\'ea w tym, co dotyczy tej niewielkiej cz\'ea\'9cci \'9cwiata, jak\'b9 jest ta ksi\'b9\'bfka. Zaludniaj\'b9 j\'b9 szafoty i piraci, a wyraz "nikczemno\'9c\'e6" og\'b3usza w tytule, ale pod t\'b9 wrzaw\'b9 nic si\'ea nie kryje. Nie jest niczym innym ni\'bf pozorem, ni\'bf rodzajem obraz\'f3w, dlatego w\'b3a\'9cnie mo\'bfe chyba si\'ea podoba\'e6. Cz\'b3o-\par - 8 -\par \par PROLOG DO WYDANIA Z 1954 ROKU\par wiek, kt\'f3ry j\'b9 napisa\'b3, by\'b3 mo\'bfe nieszcz\'ea\'9cliwy, ale bawi\'b3 si\'ea pisz\'b9c; oby jakie\'9c odbicie tej przyjemno\'9cci dotarto do czytelnik\'f3w.\par Do cz\'ea\'9cci "Et caetera" w\'b3\'b9czy\'b3em trzy nowe utwory.\par J. L. B.\par \par Powszechna historia nikczemno\'9cci\par I inscribe this book to S. D.: English, innumerable and an Angel. Also: I offer her that kernel ofmyselfthat I have saved, somehow - ihe central heart that deals not in words, traffics not with dreams and is untouched by time, by joy, by adversities.*\par * Dedykuj\'ea t\'ea ksi\'b9\'bfk\'ea S.D.: Angielce, istocie niewymiernej - anielskiej. Ofiarowuj\'ea jej te\'bf rdze\'f1 mojego ja, kt\'f3ry jako\'9c uda\'b3o mi si\'ea ocali\'e6 - najwa\'bfniejsz\'b9 cz\'b9stk\'ea serca, kt\'f3ra nie zajmuje si\'ea s\'b3owami, nie frymarczy marzeniami i pozostaje nie tkni\'eata przez czas, rado\'9c\'e6 i przeciwno\'9cci losu. (Przyp. t\'b3um.)\par \par \par \par Przera\'bfaj\'b9cy wybawiciel Lazarus Moreli\par Praprzyczyna\par W 1517 roku ojciec Bart\'b3omiej de las Casas u\'bfali\'b3 si\'ea nad losem Indian, kt\'f3rych wyniszczano w pracowitym piekle antylskich kopalni z\'b3ota, i zaproponowa\'b3 cesarzowi Karolowi V przyw\'f3z Murzyn\'f3w, aby ich wyniszcza\'e6 w pracowitym piekle antylskich kopalni z\'b3ota. Owej dziwnej odmianie filantropii zawdzi\'eaczamy niesko\'f1czenie wiele: bluesy z Nowego Orleanu; paryski sukces urugwajskiego doktora-malarza Pedra Figariego; ludow\'b9 proz\'ea tak\'bfe urugwajskiego Vicente Rossiego; mityczn\'b9 wielko\'9c\'e6 Abrahama Lincolna; pi\'ea\'e6set tysi\'eacy zabitych w wojnie domowej mi\'eadzy stanami Po\'b3udnia i P\'f3\'b3nocy; trzy miliardy trzysta tysi\'eacy dolar\'f3w wydanych na renty i emerytury wojskowe; pos\'b9g legendarnego Falucho;\par pojawienie si\'ea s\'b3owa "lincz" w trzynastym wydaniu S\'b3ownika Akademii Hiszpa\'f1skiej; porywaj\'b9cy film "Dusze czarnych"; szar\'bf\'ea na bagnety genera\'b3a So-\par 12\par \par PRZERA\'afAJ\'a5CY WYBAWICIEL LAZARUS MORELL\par lera na czele jego "Mulat\'f3w" i "Czarnych" pod Cerrito; \'9cniady wdzi\'eak pani X; Murzyna, kt\'f3ry zabi\'b3 Martina Fierro; nieszcz\'easn\'b9 rumb\'ea "Manisero";\par aresztowany i wi\'eaziony w lochu napoleonizm Toussainta Louverture; zgodne wsp\'f3\'b3\'bfycie religii krzy\'bfa i w\'ea\'bfa na Haiti; krew k\'f3z zarzynanych maczet\'b9 kap\'b3ana wudu; poezj\'ea kuba\'f1sk\'b9; habaner\'ea - matk\'ea tanga; candombe'.\par Ponadto: karygodne i wspania\'b3e \'bfycie okrutnego wybawiciela, Lazarusa Morella.\par Miejsce\par Ojciec W\'f3d, Missisipi, najbardziej rozleg\'b3a rzeka \'9cwiata, by\'b3a scen\'b9 godn\'b9 tego niezr\'f3wnanego \'b3otra. (Rzek\'ea odkry\'b3 Alvarez de Pineda, a pierwszym podr\'f3\'bfnikiem na jej wodach by\'b3 Hernando de Soto, by\'b3y konkwistador Peru, kt\'f3ry skraca\'b3 by\'b3 d\'b3ugie miesi\'b9ce wi\'eazienia kr\'f3lowi Ink\'f3w Atahualpie, ucz\'b9c go gry w szachy. Umar\'b3 i wody tej rzeki pos\'b3u\'bfy\'b3y mu za gr\'f3b).\par ' Autor nawi\'b9zuje m. in. do czytelnych dla Argenty\'f1czyk\'f3w postaci i wydarze\'f1. Tak np. Falucho to argenty\'f1ski ciemnosk\'f3ry \'bfo\'b3nierz z okresu walk o niepodleg\'b3o\'9c\'e6, kt\'f3ry - dostawszy si\'ea do niewoli hiszpa\'f1skiej - wola\'b3 zgin\'b9\'e6 ni\'bf zaprze\'e6 si\'ea ojczyzny; Martin Fierro to narodowy bohater argenty\'f1ski, a candombe - dawny taniec ludowy pochodzenia afryka\'f1skiego. (Przyp. dum.)\par 13\par \par PRZERA\'afAJ\'a5CY WYBAWICIEL LAZARUS MORELL\par Missisipi jest rzek\'b9 o szerokim tonie: w swej niesko\'f1czono\'9cci jest siostr\'b9 Parany, Urugwaju, Amazonki i Orinoko. Jest to rzeka-Mulatka, ponad czterysta ton b\'b3ota niesionego przez jej wody zniewa\'bfa rokrocznie Zatok\'ea Meksyka\'f1sk\'b9. Tyle czcigodnego i prastarego \'9cwi\'f1stwa zbudowa\'b3o delt\'ea, gdzie olbrzymie b\'b3otne cyprysy rosn\'b9 na wydzielinach kontynentu w bezustannym rozk\'b3adzie i gdzie labirynty z b\'b3ota, zdech\'b3ych ryb i sitowia rozszerzaj\'b9 granice swego cuchn\'b9cego kr\'f3lestwa. W d\'f3\'b3 rzeki, na wysoko\'9cci Arkansas i Ohio, wlecze si\'ea piaszczysta nizina. Zamieszkuje j\'b9 \'bf\'f3\'b3tawe plemi\'ea wyn\'eadznia\'b3ych ludzi, ze sk\'b3onno\'9cci\'b9 do febry, spogl\'b9daj\'b9cych chciwie na kamie\'f1 i \'bfelazo; wok\'f3\'b3 nich bowiem nie ma nic poza piaskiem i drzewem, i ...
mars2323