Zurdo David - Ostatnia tajemnica Leonarda da Vinci.pdf - Euromaster

David Zurdo Angel Gutierrez

Ostatnia tajemnica Leonarda da Vinci

(El Ultimo Segreto De Da Vinci)

tłum. Ewa Morycińska-Dzius

Człowiekowi z Całunu poświęcamy

Non nobis, Domine, sed Nomini tuo da Gloriam...Non nobis, Domine... (łac.) – Nie nam,

Panie, lecz Twojemu imieniu przyniesie sławę.

Napis na sztandarze zakonu templariuszy

W ostatnich latach XIX wieku pod Pontau Change w ParyŜu na dnie Sekwany znaleziono

tajemniczy medalion z ołowiu. Były na nim herby rodów de Charny i de Vergy oraz ryt,

przedstawiający Święty Całun Chrystusa. Medalion zbadał pewien profesor Sorbony i odkrył

ukryte w jego wnętrzu, zamknięte w metalowej kapsule zagadkowe przesłanie zakonu

templariuszy. Obecnie kopię medalionu moŜna oglądać w zbiorach muzeum opactwa Cluny.

Część pierwsza

Rok 1502, Florencja, Rzym

Światło poranka odbijało się w kroplach wody fontanny stojącej pośrodku Piazza della

Signoria we Florencji; był to ten sam plac, który kilka lat wcześniej widział wielki stos

i płomienie poŜerające Savonarolę, a wkrótce potem z dumą przyjął posąg Dawida dłuta

Michała Anioła. Człowiek spacerujący wokół fontanny, odziany w wytworną tunikę,

wydawał się zatopiony w myślach, daleki od tłumu na placu. Zupełnie jakby nie słyszał

stukotu kół powozów po bruku, głosów handlarzy i przekupek, rozmów krzątającej się słuŜby

z Palazzo Vecchio i z Loggia dell’Orcagna. Miał bujną siwą brodę przydającą mu

dostojeństwa, twarz przedziwnej urody, głębokie spojrzenie i majestatyczny chód. Był to

boski Leonardo da Vinci. Liczył wówczas pięćdziesiąt lat i od kilku miesięcy jako inŜynier

wojskowy pozostawał w słuŜbie Cezara Borgii.

Leonardo przemyśliwał nad nowym zamówieniem swego pana, dziełem trudnym

i skomplikowanym, czymś pomiędzy sztuką a nauką. Borgia głęboko wierzył w jego talent,

Leonardo zdołał bowiem zaprojektować z sukcesem umocnienia w prowincji Emilia

Romagna. Ale teraz chodziło o coś zupełnie innego, o pracę, którą trzeba było wykonać

w największej tajemnicy; przy tym Leonardo wcale nie był pewien, czy uda mu się spełnić to

Ŝyczenie.

W miarę jak słońce, pełne blasku u schyłku lata, opisywało swą drogę po łuku nad

horyzontem, zgiełk na placu powoli cichł. Było południe i niemal wszyscy jedli posiłek albo

odpoczywali po porannej pracy. Jednak Leonardo wciąŜ okrąŜał powoli fontannę, ze

wzrokiem utkwionym gdzieś daleko, nieobecnym, zapatrzonym w jakieś odległe miejsca.

Nagle wzniósł oczy na Króla Gwiazd, a jego źrenice zwęziły się, gdy padł na nie blask.

Oślepiony, spuścił głowę i wpatrzył się w jakiś punkt na bruku. Przez długą chwilę stał tak

nieporuszony, a potem szybko ruszył naprzód. Szedł wielkimi krokami; musiał

podtrzymywać tunikę, by nie zaplątać się w nią i nie upaść. Jego twarz rozjaśniła się dziecięcą

radością. Przebiegł plac przed fasadą Palazzo Vecchio i zostawiwszy za sobą szerokie łuki

Logii, skierował się do swej pracowni, połoŜonej niedaleko. Na rogu ulicy o mały włos nie

przejechał go powóz, ale nawet wtedy nie zwolnił. Leonardo zwykle był spokojny i pogodny,

ale ilekroć nawiedzał go z gwałtowną siłą jakiś pomysł, zmieniał się w rozpłomienionego

entuzjazmem młodzieniaszka. Czasami przy pracy energia zdawała się go pochłaniać,

a bywało, Ŝe mijały długie godziny czy nawet dni, kiedy tylko rozmyślał. Natchnienie było

połową jego geniuszu; drugą połową intelektualna refleksja. Dlatego zyskał sławę artysty

powolnego i umiarkowanego, na co wskazują trzy lata poświęcone na malowanie

mistrzowskiego dzieła Ostatnia Wieczerza na ścianie refektarza klasztoru Santa Maria delle

Grazie w Mediolanie.

Przed tygodniem Cezar Borgia wezwał go do siebie do Rzymu. ChociaŜ Leonardo

pozostawał u niego w słuŜbie, a Borgiowie nie cieszyli się popularnością we Florencji, mistrz

uzyskał zezwolenie na zamieszkanie w tym mieście, znajdującym się tak blisko jego

rodzinnego Vinci. W środku nocy obudził go posłaniec z wiadomością od Cezara: ma

natychmiast jechać do Rzymu, nie tracąc czasu na przygotowania.

Leonardo miał charakter słaby, ale niezaleŜny, ogromnie więc nie lubił, gdy zmuszano go

do spełniania kaprysów róŜnych panów i protektorów, w których słuŜbie lub pod których

opieką pracował całe Ŝycie. W dodatku Cezar Borgia był człowiekiem nieobliczalnym. Sława

okrutnego zbrodniarza zmuszała go do ciągłej uwagi i ostroŜności wobec innych. Trudno było

przewidzieć, co mu przyjdzie do głowy, bo jego oblicze nigdy nie zdradzało prawdziwych

zamiarów. Nawet poŜerany przez wilki śmiałby się i Ŝartował ze swego bólu; błyskotliwy

i przebiegły, rzadko pozwalał sobie na prawdziwie naturalne zachowanie, stale ukryty pod

chytrą maską obojętności i cynizmu.

Kiedy Leonardo przybył do Rzymu, zaprowadzono go prosto do Pałacu Watykańskiego,

rezydencji Jego Świątobliwości. Tam Cezar i jego ojciec Rodrigo, papieŜ, który przybrał imię

Aleksandra VI, oczekiwali go z wielką niecierpliwością. W owym czasie sława Leonarda była

juŜ ogromna nie tylko we Włoszech, ale takŜe we Francji i w całej Europie. Wszyscy cenili

go jako genialnego artystę i znakomitego inŜyniera. I chociaŜ podziw i zachwyt, jakim darzyli

go współcześni, nie obudził w nim pychy, lubił, gdy traktowano go z szacunkiem. Wiedząc

o tym, Borgiowie zachowywali się wobec niego miło i uprzejmie, czego nie zwykli robić

w stosunku do większości swych sług.

Podniecenie tych dwóch głów potęŜnego rodu spowodowane było zdarzeniem wywołanym

przez nich samych jakiś czas temu, które jednak zaowocowało w sposób nagły

i niespodziewany. Cezar znał z ksiąg i zwojów, które przechowywano w Bibliotece

Watykańskiej, legendy o niezwykłej mocy tkwiącej w mitycznym Całunie z odbiciem twarzy

Jezusa. Całunie, w który galilejski biedak został owinięty po śmierci na krzyŜu i w którym,

według Pisma, przeleŜał dwie noce i jeden dzień przed swym Zmartwychwstaniem. Od

połowy XV wieku ów Całun znajdował się w posiadaniu jednego z najpotęŜniejszych rodów

włoskich, dynastii sabaudzkiej, która otrzymała go jako legat od swych dawnych opiekunów,

Francuzów z rodu Charny, nie bez uprzednich licznych dysput.

Cezar chciał mieć Całun dla siebie jako symbol boskiej opieki, który umocniłby, bądź

nawet pomnoŜył jego potęgę, a moŜe takŜe zmazał ślady jego okrutnych czynów. Lecz

Sabaudczycy – jego wrogowie, i to wrogowie potęŜni – nie daliby sobie wydrzeć tak cennej

relikwii. Tylko w przebiegłej głowie młodego Borgii mógł się zrodzić plan jej zdobycia. Plan

ten okazał się w gruncie rzeczy prostszy niŜ w jego pierwotnym zamierzeniu, jako Ŝe

odwoływał się do jednej z najpowszechniejszych cech natury ludzkiej, do najniŜszego

z instynktów człowieka: poŜądliwości.

Borgiowie postanowili wysłać młodą, ładną i nie dbającą o skrupuły dziewczynę, by

uwiodła Karola, młodszego syna księcia Sabaudii Filiberta; ten, owładnięty nieodpartym

urokiem dziewki, miał pokazać jej Całun, zazdrośnie strzeŜony, a w zamian otrzymać

upragnioną rekompensatę w naturze. Kobieta z miodową słodyczą miała go zobowiązywać do

coraz większych ustępstw aŜ do chwili, gdy zdoła wykraść relikwię i umknąć z Chambery,

zabierając ją ze sobą.

Plan się powiódł. Nawet lepiej niŜ Cezar przewidywał. Karol Sabaudzki, naiwny

młodzieniaszek, nie mógł się oprzeć urokom perfidnej wysłanniczki Borgiów. Dał się omotać

fałszywymi wyznaniami miłości i pozwolił, by cenny Całun został wykradziony. To

wywołało dokładnie taką reakcję rodu, jaką Cezar przewidział. Początkowo zachowywano

całą rzecz w tajemnicy, by zarówno utrzymać dobre imię chłopca, jak i uniknąć wrogości

ludu, uwielbiającego swą relikwię, chociaŜ tylko z rzadka pokazywano ją publicznie. Ale

równocześnie starano się dociec, kto stał za kradzieŜą, bo przecieŜ niemoŜliwe było, aby

jeden człowiek uknuł całą intrygę, zdobył dokumenty umoŜliwiające wejście na terytorium

Sabaudii i miał informacje niezbędne, by doprowadzić sprawę do końca. To właśnie

wywołało podniecenie Borgiów: musieli jak najszybciej zdobyć kopię Całunu tak dokładną,

by nikt nie potrafił jej odróŜnić od oryginału; w ten sposób będą mogli zwrócić ją

Sabaudczykom i zarazem ogłosić, Ŝe złodziejkę schwytano na ich terytorium. Prawdziwą

relikwię zatrzymają dla siebie, a jednocześnie osiągną korzyści dyplomatyczne.

Ale Cezar, choć nie był ekspertem, jako wykształcony, subtelny i bystry człowiek

Renesansu, wiedział, Ŝe wykonanie kopii identycznej z wątłym odbiciem na Całunie nie

będzie łatwe. I tu miał wkroczyć Leonardo, najbardziej ceniony malarz Włoch, człowiek

o wielkim dorobku artystycznym i naukowym, mistrz realizmu, postaci umieszczonej

w plenerze, mistrz sfumato * [przyp.: Sfumato (wł.) – w malarstwie łagodne przejścia z partii

ciemnych do jasnych, dające mgliste efekty (przyp. tłum.).]

Jeśli ktoś moŜe tego dokonać, to tylko on.

– Witaj, drogi mistrzu – rzekł papieŜ, gdy da Vinci zbliŜył się do niego, by ucałować

pierścień. – Musisz wybaczyć memu synowi. Jest zbyt popędliwy.

– Niechaj Wasza Świątobliwość nie prosi o wybaczenie swego najniŜszego sługi, jeno

wyjaśni mi, jeśli moŜna, powód tego pośpiechu – odparł Leonardo dwornie, ale z nutką

irytacji.

Cezar obserwował obu oczami drapieŜnego ptaka, badawczo, jakby chciał spojrzeniem

wwiercić się w ich dusze. Teraz włączył się do rozmowy. Mówił swym zwykłym tonem,

bardziej stanowczo niŜ ojciec, niemal ze złością:

– Mamy dla was zadanie, mistrzu. Musicie zdecydować bez dalszych wstępów.

– Dobrze mówicie, panie. Lepiej zaoszczędzić sobie ceremonii. Objaśnijcie mi zatem, o co

idzie.

– Zanim zaspokoimy waszą ciekawość, powiedzcie mi tylko, co wiecie o Całunie

Chrystusa?

Leonardo natychmiast pojął o wiele więcej, niŜ dał do zrozumienia odpowiedzią. Wolał się

nie ujawniać przed Cezarem; nie chciał pokazywać wiedzy, którą ten w swej pysze uwaŜał za

jedynie jemu przynaleŜną.

– Znam legendę – powiedział obojętnie. – Materiał, który przedstawia odbicie ludzkiego

ciała. Jest czczony jako odbicie ciała Chrystusa. – ZauwaŜył, Ŝe twarz Cezara lekko

poczerwieniała, choć nie stracił panowania nad sobą.

– I nic więcej?

– Nic... no, właściwie tak. Wydaje mi się, Ŝe naleŜy do ksiąŜąt Sabaudii? ChociaŜ kopie są

rozproszone po wszystkich krajach chrześcijańskich.

Cezar wolał nie reagować na te słowa – pełne zuchwałości, lecz subtelnej – by uniknąć

jakiegokolwiek bezpośredniego ataku. Skierował się powoli do srebrnej arki, otworzył ją

i wyciągnął Całun złoŜony we czworo, co było tradycyjnym sposobem przechowywania go

od legendarnych czasów Edessy, od czego otrzymał nazwę tetradiplon * [przyp.: Tetra (gr.) –

pierwsza część wyrazów złoŜonych, oznaczająca poczwórność (przyp. tłum.).]

Leonardo ujrzał zamglone oblicze Jezusa zajmujące środek górnej części Całunu, zwanej

Mandylionem, oblicze pozbawione bólu, powaŜne i pełne spokoju. Gdyby przedtem widział

tę twarz, nie Ŝartowałby z niej. Patrzył na nią z podziwem artysty doceniającego dzieło

najwyŜszej miary.

– Ach! CóŜ za pogodna piękność! – wykrzyknął.

PapieŜ Aleksander rzucił pełne aprobaty spojrzenie na syna, które ten, ciągle uraŜony ironią

Leonarda, przyjął z lodowatym chłodem. Widać było, kto naprawdę rządzi w rodzinie

Borgiów.

– Widzę, Ŝe i wy, mistrzu, podzielacie podziw wszystkich, którzy widzieli ten Całun –

rzucił Cezar pogardliwie.

– Teraz pojmuję, teraz wszystko pojmuję... – Leonardo nadal wpatrywał się w odbicie.

– Co takiego, mistrzu? – spytał papieŜ.

– Pojmuję, dlaczego nazywają to postacią nie namalowaną ludzką ręką – odparł da Vinci,

ciągle pochłonięty kontemplacją. – NiemoŜliwe, by człowiek stworzył coś takiego.

Twarz Cezara Borgii, dotąd dumna i pyszna, spowaŜniała.

– A jednak musi, ten, który to skopiuje – rzekł ostro, niemal gniewnie.

W obszernej, bogato udekorowanej sali zapadła cisza. Wydawało się, Ŝe anioły z fresku

ozdabiającego plafon przerwały na chwilę swą alegoryczną pracę i spoglądały z wyŜyn

niebiańskich na ludzi, oczekując rozwiązania. Zwierciadła w złotych ramach, umieszczone

pośrodku kaŜdej ściany odbijały, niewzruszone, postaci trzech męŜczyzn.

Nagle Leonardo rzekł z niesłychaną otwartością:

– Ja nie jestem odpowiednim artystą. Nie potrafię namalować takiego samego Całunu.

Pomówcie z Michałem Aniołem; moŜe on...

– Mowy nie ma o Michale Aniele! Jak moŜecie wspominać, mistrzu, o tym, który nas tak

lekcewaŜy? To człek utalentowany, ale nierozsądny i grymaśny! – wykrzyknął Cezar

z wściekłością. – Nie za to wam płacę, byście mi mówili, Ŝe czegoś zrobić nie moŜecie. Nie

pytam was, czy moŜecie: pytam, ile czasu wam to zabierze.

Przez całe Ŝycie Leonardo unikał sytuacji, w których trzeba było się komuś sprzeciwić.

Zawsze szukał zgody ze wszystkimi, z którymi – wielekroć z powodu rywalizacji wywołanej

przez osoby trzecie – wdał się w dyskusję czy zwadę. Gotów był nawet wziąć na siebie winę,

która niemal nigdy nie była jego, był bowiem z natury serdeczny i łagodny, a próŜność

i zarozumialstwo były mu zupełnie obce. I choć przysporzyło mu to kilku niefortunnych

epizodów, przede wszystkim w stosunkach z Michałem Aniołem Buonarottim – którego

zresztą w tajemnicy podziwiał – wolał postępować właśnie tak.

– Dobrze. – Leonardo skłonił głowę. – Postaram się wykonać to, o co mnie prosicie. Ale nie

mogę niczego obiecać. A co do czasu, będę potrzebował co najmniej roku; moŜe nawet

więcej...

– NajwyŜej cztery tygodnie – powiedział Cezar, wyraźnie uspokojony. Nie mamy więcej

czasu.

– Jesteśmy pewni, Ŝe wykonacie to z właściwym wam mistrzostwem – wtrącił papieŜ. I po

chwili spytał: – Jaka jest wasza dewiza, mistrzu?

– Obstinato rigore * [przyp.: (łac.) – z najwyŜszą dokładnością (przyp. tłum.).] Wasza

Świątobliwość – odparł da Vinci cicho.

– NajwyŜsza dokładność w osiąganiu doskonałości, tak, właśnie to: najwyŜsza dokładność.

Rok 1888, ParyŜ

Jesień była zimna i ponura. ParyŜ, Miasto Świateł, zamieniał się o tej porze w czarną ścianę

cieni, którą z trudem przebijały słabe latarnie uliczne. Gazowe latarnie jeszcze nie dotarły do

tej części miasta. W powietrzu zabójczy odór pleśni bijący od Sekwany mieszał się

z odstręczającą wonią gnijących ryb z podwórek i śmietnisk sięgających aŜ do rzeki. A nad

tym wszystkim fetor stęchłego piwa wydobywający się z podejrzanych spelunek. To właśnie

tu opryszkowie, pijacy i prostytutki bawili się aŜ do nadejścia świtu, a budzące strach

indywidua knuły intrygi i planowały morderstwa.

Jean Garou wracał do domu, tak jak kaŜdej nocy, no, moŜe trochę później niŜ zwykle. Miał

w pobliŜu portu sklep rybny, który naleŜał do jego rodziny od wielu pokoleń: waląca się

rudera z gnijących desek, pamiętająca lepsze czasy. Skierował kroki na nabrzeŜe, rozglądając

się ze strachem i próbując przebić wzrokiem ciemności. Napadli go juŜ kilka razy; raz nawet

powaŜnie go raniono. Odruchowo dotknął ręką blizny przecinającej policzek.

– To niedobre czasy dla uczciwych ludzi – wyszeptał.

W oddali usłyszał Ŝałosne wycie psa, jakby na potwierdzenie jego słów. Spojrzał na niebo.

Pokrywały je chmury, ale od czasu do czasu księŜyc w pełni ukazywał swoje oblicze.

Srebrzyste światło miesiąca padało na katedrę Notre Dame, wznoszącą się na Ile de la Cite, *

[przyp.: Ile de la Cite (fr.) wyspa na Sekwanie, najstarsza część ParyŜa (przyp. tłum.).]

nadając jej sylwecie iście baśniowy wygląd. KrąŜyło wiele legend o tej katedrze, starych

opowieści o tajnych stowarzyszeniach i potęŜnych rycerzach. Garou często się zastanawiał,

ile jest w nich prawdy.

Kiedy księŜyc znowu wyłonił się spoza chmur, coś się wydarzyło. Przez krótką chwilę

Jeanowi wydało się, Ŝe dostrzegł jakiś delikatny blask w rzece. Podszedł do samego skraju

nabrzeŜa, zaintrygowany i przestraszony zarazem. Próbował dojrzeć coś w ciemnych wodach,

ale bezskutecznie. Ukląkł i wpatrzył się w rzekę z jeszcze większą intensywnością. Wreszcie

pochylił się tak, Ŝe niemal dotknął powierzchni wody.

– Czego...?

Za jego plecami rozległy się kroki i groteskowy chichot. Hałas tak zaskoczył Garou, Ŝe

stracił równowagę i wpadł do rzeki. Nagle otoczyła go całkowita ciemność. Wykonywał

gwałtowne ruchy rękami i nogami, usiłując wydostać się na powierzchnię lodowatej wody.

Na próŜno. Zahaczył o coś stopą i nie mógł się ruszyć. Przeraził się tak bardzo, Ŝe zapomniał,

gdzie się znajduje, i krzyczał, krzyczał z całej siły. Ale słyszał tylko dziwny, głuchy dźwięk.

Cuchnąca woda wlewała mu się do płuc. Tonął. Czuł, Ŝe myśli rozpływają się w tej samej

wodzie, która go zabijała. Ostatni raz popatrzył w niebo. KsięŜyc ukazał się między

chmurami, otoczony zielonkawą zniekształconą aureolą...

I wtedy Garou to zobaczył. Było tuŜ przy nim. Resztkami sił powoli wyciągnął rękę. Poczuł

chłodne dotknięcie na opuszkach palców. Dreszcz przebiegł jego ciało, gdy juŜ trzymał to

w dłoni. Wreszcie był wolny. Coś, co przytrzymywało mu nogi, zniknęło.

Kiedy wydostał się na powierzchnię, był zdrętwiały z zimna i bolały go płuca. Z trudem

wrócił na bezpieczną przystań, gdzie jakiś czas tkwił nieruchomo, wymiotując wodą i usiłując

złapać oddech.

Rok 1502, Florencja

Zurdo David - Ostatnia tajemnica Leonarda da Vinci.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: