POLITYKA SPOŁECZNA Egzamin
1. Polityka społeczna
a) Nauka o zaspokajaniu potrzeb, (jakie potrzeby jak są zaspokajane)
b) Działalność praktyczna – różne instytuty, ministerstwa; zapoczątkowana wraz z rewolucją przemysłową (XIXw.)
2. 1601r – prawo o ubogich Elżbiety I - gwarancja (ze strony państwa) świadczeń umożliwiających dostęp do pomocy prawnej dla osób niezamożnych
3. 1834r - „nowe prawo ubogich". Nowa Ustawa o Ubogich ( New Poor Law ) z roku 1834 miała służyć zdyscyplinowaniu siły roboczej, koniecznemu, aby sprostać wymogom rewolucji przemysłowej i zapobiec dalszemu wzrostowi kosztów pomocy osobom ubogim. Na początku XIXw. w Anglii na każdych dziesięciu obywateli jeden korzystał z pomocy społecznej
4. Polityka społeczna XIXw.
a) Rozwój jako państwowa działalność
b) Państwo główną domeną
c) Rewolucja przemysłowa wraz z nowym sposobem produkcji spowodowała, że dużo ludzi było potrzebnych do pracy (ze wsi do miast)
d) XVIII-XIXw. – proces urbanizacji
5. Ogromne skupiska biednych ludzi stały się problemami i zagrożeniem (np. choroby)dla ładu i porządku społecznego. Pojawiła się potrzeba neutralizacji. Państwo w końcu zaczęło interesować się robotnikami; zaczęto ingerować między pracodawcę a pracownikami – początek polityki społecznej – działalność i ingerencja państwowa; zaczęły rodzić się ideologie np. marksistowska – inspiracja do podjęcia działań – ochrona praw robotników
6. 1807-1837 – ustawodawstwo fabryczne. Regulacje prawne dzieci i kobiet – nie wolno zatrudniać dzieci na dłużej niż 10 godzin – ograniczenia narzucone dla pracowników
7. Inspekcja pracy – państwowi urzędnicy sprawdzali, czy pracodawcy stosują Siudo ograniczeń. I inspekcja – Anglia 1830r.
8. Moment narodzin dzisiejszej polityki społecznej – pojawienie się ubezpieczeń społecznych – lata 60 XIXw. – Niemcy – Bismarck
9. Ubezpieczenia społeczne dla robotników – składki na fundusz. I ubezpieczenia dotyczą choroby, starości, wypadków
10. Lata 90 XIXw. –ustawa o ubezpieczeniach
a) Poszerzanie zakresu ryzyk
b) Poszerzanie kategorii podmiotowych nie tylko robotników
c) Poszerzanie relacji pracodawcy i pracowników
11. 7.11.1917r – rewolucja październikowa
a) Powstanie II państwa robotników i chłopów w Rosji
b) Na progu stali Niemcy
c) Impuls dla wszystkich państw, aby nie doprowadzić importu rewolucji do ich państwa
12. XXw – rozszerzenie praw robotników
13. 1929r – kryzys, który spowodował załamanie zabezpieczenia społecznego – impuls dla kroku w rozwój polityki społecznej
14. Roosvelt – państwo musi ingerować – New Deal – roboty publiczne – silna rola związków zawodowych
15. Koniec wielkiego kryzysu – państwowa kara dla ludzi pracujących w robotach publicznych
16. Interwencjonizm państwowy – Keynes
a) Uznano, że aby społeczeństwa mogły się bogacić muszą wydawać pieniądze
b) Legitymizacja (uprawnienie rządzących do podejmowania wiążących decyzji, przy równoczesnej aprobacie rządzonych) do angażowania się państwa w realizację polityki społecznej
17. New Deal – wprowadził robotników w obszar tylko dla państwa i pracodawców Równouprawniony partner – związki zawodowe
18. Lata powojenne II wojny światowej
a) Okres odbudowy – nakręcił koniunkturę państwa tak bardzo, że gospodarka rozwijała się bardzo dynamicznie - kilkanaście % rocznie – to pozwoliło, żeby dać obywatelom możliwość korzystania z tego dobrobytu – np. świadczenia, usługi. Pojawił się nowy system zabezpieczenia społecznego – Beweridge’owski
Koncepcja Lorda Beweridge’a 1924r – oparta na obywatelstwie, a nie na pracy. Państwo gwarantuje minimalny poziom świadczeń – z budżetu państwa
b) Na skutek pewnych doświadczeń z I i II wojny pojawiły się impulsy dla rozwoju praw człowieka
c) Ludobójstwo i holocaust z II wojny światowej stały się czynnikami do rozwoju praw człowieka, równości
d) Szwecja i kraje skandynawskie – państwa dobrobytu
19. 1972r. – wielki kryzys energetyczny – zakończenie 30-letniego dobrobytu powojennego
20. Lata 80 XXw.
a) W europie – okres poszukiwania nowych rozwiązań
b) Główny problem – zmiany demograficzne – starzenie się społeczeństwa (systemy ubezpieczeń niewydolne) – dopłaty do rent i emerytur. Teraz też jesteśmy na drodze poszukiwania wyjścia z tych sytuacji – próba – 1999r. – reforma emerytalna
21. Państwo – najważniejszy podmiot zaangażowany w realizację: szkolnictwa, politykę mieszkaniową. Sposoby realizacji polityki społecznej zależą od doktryn ideologicznych
22. Rozstrzygnięcia polityczne odwołują się do modeli polityki społecznej – najpowszechniejszy podział – Esping Andersen – idealne systemy, które nigdy w tej postaci nie występują:
a) Marginalny – charakterystyczny dla doktryny konserwatywnej. Podstawa zaspokajania potrzeb: rodzina i rynek; państwo tylko wtedy, gdy są bardzo trudne sytuacje. Nie ma publicznej służby zdrowia, mieszkań komunalnych. Sprowadza politykę społeczną do marginesu – tylko do tych trudnych sytuacji
b) Korporacyjny (motywacyjny) – doktryna socjoliberalna – system ubezpieczenia (obowiązkowe ubezpieczenia) – zakłada, że jeśli zakres pomocy jest zależny od samych ludzi, tym pomoc jest większa, więc motywuje to ludzi do płacenia tych składek. Jednostka nie jest zdana na siebie – państwo narzuca obowiązek płacenia
Element solidaryzmu – w systemie ubezpieczeń zdrowotnych. Nie wiadomo, kto ile będzie chorował, nie różnicuje się dostępności do świadczeń w zależności od wysokości składek np. Niemcy, Francja
c) Instytucjonalno – redystrybucyjny – doktryna dawnych socjalistycznych państw - państwo bierze odpowiedzialność za położenie obywatela – równość sytuacji na poziomie minimum. Państwo powołuje do tego celu różne instytucje.
Redystrybucja dochodu – ci, którzy więcej zarabiają, płacą więcej, gdy zarabiają mniej – płacą mniej, ale więcej otrzymują. Państwo jest odpowiedzialne za sytuację socjalną swoich obywateli. Dostęp do świadczeń w większej mierze zależy od obywatelstwa a nie od poziomu dochodu.
d) W Europie tzw. 4 model – rudymentarny – odnoszący się do postaw – zapewnienie ochrony obywatelom w biednych krajach w bardzo ograniczonej formie. Ma coraz większy zasięg.
23. Emerytura socjalna – wypłacana tylko ze względu na wiek obywatela (nie ważne czy pracował, czy płacił składki). Jak pracował, to emerytura jest o wiele wyższa
24. Zabezpieczenie społeczne – wtedy, gdy ludzie nie mogą we własnym zakresie zapewnić sobie środków do życia. Działania zabezpieczenia społecznego mogą być realizowane przy pomocy technik:
a) Ubezpieczeniowa – ludzie, którzy pracują płacą składki do ubezpieczenia społecznego – tworzy się fundusz i z niego realizowane są wszelkie świadczenia
Cechy: związana z pracą, wszyscy ubezpieczeni musza wnosić składki, które stanowią źródło funduszu, świadczenia są finansowane z funduszu, który powstaje dzięki gromadzeniu składek osób ubezpieczonych
Uczestnictwo przymusowe, automatyczne, – kiedy podejmujemy pracę, przymusowo przystępuje się do systemu ubezpieczenia społecznego
Ubezpieczenie społeczne
· Zakres przedmiotowy – ryzyka (choroba, niezdolność do pracy)
· Zakres podmiotowy – określa, jakie kategorie osób podlegają obowiązkowi ubezpieczenia
Świadczenia realizowane tą technika mają charakter roszczeniowy, tzn. są wypłacane, gdy wystąpi ryzyko, od którego jesteśmy ubezpieczeni
Rodzaje świadczeń
· Pieniężne – emerytura, renta
· Rzeczowe – sprzęt rehabilitacyjny, protezy
· Konkretne usługi – opieka lekarska, rehabilitacja
b) Zaopatrzeniowa – związana jest ze swoistego uznania konieczności odszkodowania za usługi. Świadczenia przyznawane, jako pewnego rodzaju rekompensata
Świadczenia: służb mundurowych, tych, którzy „nie pracują” a służą
Uprzywilejowanie: w postaci świadczeń, gdzie nie płaci się składek
Idea: uprawnienia do świadczeń zapisane ustawowo. Świadczenia są całkowicie finansowane przez budżet państwa; mają charakter roszczeniowy, odszkodowawczy; realizowane są tylko i wyłącznie formą pieniężną
c) Opiekuńcza – w praktyce obejmuje świadczenia w systemie pomocy społecznej
Cechy: nie ma żadnych składek, finansowana z różnych źródeł (darowizny, państwo, fundacje, stowarzyszenia) , świadczenia mają charakter fakultatywny (musi być rzeczywista potrzeba uzyskania świadczenia, a także dokładnie określona forma (Noe wystarczy spełnić tylko jednego kryterium)
Formy:
· Pieniężne – zasiłki
· Rzeczowe – odzież, żywność
· Usługi – najważniejsza – praca socjalna; poradnictwo prawne, kuratorzy
25. Ubóstwo – jeden z powodów przyznania pomocy, ale nie jest wystarczający, musi być jeszcze inny problem. Ubóstwo – bieda, nędza, niedostatek. Samo pojęcie oznacza niemożność zaspokojenia potrzeb na skutek braku środków i możliwości
26. Ubóstwo podział
a) Bezwzględne (absolutne) – zagrożenie zdrowia i życia na skutek braku środków – wyżywienie, odzież, mieszkanie np. Afryka
b) Względne – traktowane jako relatywne względem jakiegoś standardu, niezaspokojenie potrzeb uznawane za minimalne w danym kraju; różnice kwalifikowania osób są bardzo zróżnicowane, bo zależą od minimum w danym kraju (średnie przeciętne). Dzisiaj coraz częściej rozumiane w kategoriach uczestnictwa w życiu społecznym (partycypacja społeczna) na poziomie, jaki w danym kraju jest oczekiwany. Definicja się zmienia. Np. Europa – Polska
27. Linie ubóstwa – oddzielają dotkniętych ubóstwem od tych, którzy nie są nim dotknięci. W Polsce wyróżniamy 5 linii:
a) Linia ubóstwa egzystencjalnego – obejmuje najmniejszą liczbę ludzi (minimum egzystencjalne), koszyk dóbr i usług, które są konieczne do egzystencji w danym społeczeństwie np. odpowiednia porcja żywności, środki na mieszkanie, odzież wierzchnią – NIE. W Polsce szacuje się, że poniżej minimum żyje 6-7% naszego społeczeństwa (liczone kwartalnie)
b) Relatywna linia ubóstwa – wyznaczana jako 50% średnich dochodów w Polsce. Daje to 17-18% ludzi żyjących poniżej tej linii
c) Minimum socjalne – podobnie wyznaczana jak linia ubóstwa egzystencjalnego. Ten koszyk oznacza ową partycypację na poziomie minimum. Oddziela tych, co żyją w ubóstwie, od tych nieubogich np. odpowiednia ilość ubrania, kupno nowych, koszty rekreacji, wypoczynku, sportu, kwota na tzw. Zagospodarowanie. Połowa Polaków żyje poniżej tego minimum. Liczone kwartalnie
d) Linia ubóstwa ustawowego – określona w ustawie o pomocy społecznej. Dochód na osobę nie wyższy niż dla osoby samotnej 477 zł, zaś dla osoby w rodzinie 351 zł na osobę. 20% Polaków nie przekracza tej linii
e) Linia ubóstwa subiektywnego – wyznaczana subiektywnie – czy jest się biednym czy nie. Pytania czy ludzie są biedni zawarte są w badaniach (porównują się z innymi). Jest to wyłącznie zasięg ubóstwa. W Polsce ok. 30%. Jest to najbardziej stabilna linia. Zasięg ubóstwa zmniejsza się
28. Ubóstwo wiąże się z pojęciami:
a) Marginalizacja – wykluczenie społeczne
b) Kultura ubóstwa – kwestia dziedziczenia ubóstwa. Nabywanie umiejętności, które w dorosłym życiu predysponują na bycie ubogim
c) Hierarcha wartości – inaczej budują strategię zaspokajania potrzeb. Dzieci dorastając w takim środowisku powielają te wartości
d) Strategia radzenia sobie – zaradność – funkcjonuje tylko w biedzie. Pozwala ludziom umiejętnie poszukiwać tego, co potrzebne w świecie biedoty
e) Syndrom wyuczonej bezradności – dzieci nie potrafią wyrwać się z biedy; osoby bezrobotne – ludzie, którym się nie powiodło – uważają, że robili wszystko jak inni, ale im się nie udało
29. Teorie ubóstwa – bieda zawiniona i niezawiniona
30. Rodzaje odpowiedzi skąd bierze się ubóstwo
a) Teoria skażonych charakterów – ludzie są biedni, bo są skażeni wadami charakteru. Wybierają źle. Indywidualne ubóstwo traktowane jako bieda zawiniona
b) Teoria nierówności – socjalistyczna bieda wynikiem nierównego dostępu do środka zaspokajania potrzeb. Im ktoś jest wyżej, tym ma łatwiej. Społeczeństwo odpowiedzialne za biedę
c) Bieda jest wynikiem utraty umiejętności radzenia sobie z życiem na skutek uzależnienia od pomocy państwa – teoria wielkiego brata
31. Praca – źródło dochodów; aktywność człowieka zapewnia inne potrzeby – nie tylko materialne, ale także samorealizacji, kontakty z innymi ludźmi
32. Utrata pracy, niemożność podjęcia pracy prowadzi do licznych konsekwencji np. bezrobocie
33. Bezrobocie – w Polsce w latach 90, jako sytuacja w której ludzie chcą pracować i są zdolni do pracy, ale nie mogą jej podjąć z przyczyn od siebie niezależnych
34. Bezrobocie – podział
a) Fluktuacyjne – płynne, naturalna zmiana pracy; niesie także pozytywne konsekwencje – pozwala dopasować zasoby pracy do rynku pracy (potrzeb pracodawców), ludzie bardziej szanują pracę, starają się uzupełniać kwalifikacje. Jest krótkookresowe
b) Koniunkturalne – związane z koniunkturą gospodarki. Gdy koniunktura jest lepsza, to bezrobocie maleje; gdy jest gorsza – bezrobocie rośnie. W ostatnich 20 kilku latach w państwach wysokorozwiniętych można zaobserwować zjawisko bezzatrudnieniowe
c) Strukturalne – dzisiaj w Polsce; wynik niedopasowania zawodu, wykształcenia, kwalifikacji do ofert pracy. Ludzie skazani są na długotrwałe bezrobocie
d) Sezonowe – np. okres jesienno-zimowy (zastój)
35. Charakter trwania bezrobocia
a) Krótkookresowe 2-6 miesięcy
b) Średniookresowe 6-12 miesięcy
c) Długookresowe 1-2 lata
d) Chroniczne 2 i powyżej lat
36. Ograniczenie i przeciwdziałania bezrobociu
a) Aktywne – podejmuje się takie działania, które powodują odpływ bezrobocia; łatwiej znaleźć pracę np. instytucje – pośrednictwo pracy, doradztwo zawodowe, szkolenia i kursy kwalifikacyjne, system pomocy społecznej
b) Pasywne – część bezrobotnych przestaje szukać pracy lub w ogóle nie wchodzi na rynek np. świadczenia przedemerytalne, wydłużenie okresu kształcenia, manipulowanie wiekiem emerytalnym
37. Skutki bezrobocia
a) Społeczne – ekonomiczne (utrata ogromnego potencjału siły roboczej), koszty związane z pomocą dla bezrobotnych; rosną patologie społeczne, uzależnienia, przemoc w rodzinach, dziedziczenie statusu bezrobotnego
b) Indywidualne – utrata środków do życia, utrata kwalifikacji zawodowych, utrata poczucia własnej wartości, problemy w rodzinie, izolacje
Izolacje:
· Kontakty towarzyskie ulegają obniżeniu np. bezrobotny wstydzi się swojego statusu
· Zrywają się kontakty z osobami, z którymi się pracowało
· Utrata umiejętności komunikacji interpersonalnej
c) Psychospołeczne – depresje, myśli samobójcze
38. Sposoby łagodzenia skutków – zasiłki dla bezrobotnych, składaka na ubezpieczenie społeczne
39. Przeciwdziałania
a) Przesuwanie z pasywnych na aktywne kierunki preferencji nacisku (nacisk na aktywizację). Chodzi raczej o tych, co są bierni zawodowo
b) Nacisk na ograniczanie bezrobocia długotrwałego
c) Ograniczanie bezrobocia chronicznego
d) Ograniczanie bezrobocia wśród absolwentów
e) Polityka prozatrudnieniowa
40. Aktywni zawodowo = pracujący + bezrobotni
41. Bierni zawodowo = nie pracują i nie mają takiej potrzeby np. gospodynie domowe
ulcik99