wyklady 23 i 24.doc.doc

Psychologiczne wymiary kultury cz. I

Hipotezy psychologiczne dotyczące kultury polskiej (Boski 2009)

Analizy historycznej można wyprowadzić kilka hipotez psychologicznych odnośnie mentalności ludzi funkcjonujących w warunkach polskiej kultury

1. Humanizm: wrażliwość i dbałość o realizacje z ludźmi traktowanymi jako bliscy, zawieszenie wobec nich rachunku kosztów i zysków.
2. Wysoki status przypisywany kobietom i wartościom relacyjnym traktowanym jako kobiece (opiekuńczość, „bycie ludzkim”). Deficyt silnych postaci męskich jako bohaterów i wzorców kulturowych.
3. Rodzina jako podstawowa grupa tożsamościowa oraz wsparcia w radzeniu sobie z trudnościami
4. Personalizacja życia publicznego, przewijająca się w: 1) dominacji bliskich afektywnie  więzi interpersonalnych w stosunku do relacji opartych na regulacjach bezosobowych i kontaktowych oraz 2) przenoszeniu reguł z obszaru pierwszego na drugi.
5. Anty-materializm w życiu codziennym oraz słabe kompetencje w zakresie problematyki ekonomicznej, obecność mechanizmów blokujących jednostkową przedsiębiorczość i bogacenie się.
6. Wysoki potencjał aranżacji i improwizacji zadaniowej przy deficycie orientacji przyszłościowej, Planowania i działania na podstawie obowiązujących regulacji.
7. Kontestacja władzy i porządku prawnego jako obcych, niegodnych zaufania i niesprawiedliwych.
8. Identyfikacja z symboliką kultury narodowej współwystępująca z niskim stopniem utożsamiania się z państwem i instytucjami społeczeństwa obywatelskiego.

Jak funkcjonują te, powszechnie podzielane aksjomaty społeczne

Skala Humanizmu – materializmu [HUM-MAT] (Boski)

Ø      Badania nad HUMANIZMEM – MATERIALIZMEM  podjął Paweł BOSKI

Ø      Pozycje skali humanizmu (HUM) dotyczą pozytywnych, prospołecznych ustosunkowań do innych ludzi: od rodziny i przyjaciół poczynając, a na ludziach w ogóle kończąc

Ø      Pozycje skali materializmu (MAT) dotyczą zainteresowań oraz działań mających na celu podwyższenie statusu materialnego, a także wyrażają brak głębszych relacji z ludźmi;

Ø      Skala ogólna HUMAT ma bardzo wysoką rzetelność alfa=0,855, przy korelacjach całej skali z poszczególnymi pozycjami mieszczącymi się w przedziale od r min. =0,295 (bycie uprzejmym) do r. max=0,624 (okazywanie bezinteresownej pomocy).

WNIOSKI: Boski

1. Humanizm dla Polaków stanowi ważny obszar wartości i celów życiowych. Polacy jednak żyją w kontekście kulturowym, który jest korzystny dla ich realizacji, podczas gdy amerykańska nisza kulturowa nie sprzyja im.

2.      Kultura polska jest spolaryzowana na pozytywną część humanistyczną oraz na negatywnie widziany świat materializmu. Pęknięcie to jest źródłem poważnych konfliktów w życiu publicznym (np. politycznym) między światem dobra i zła.

Komentarz z badań porównawczych: w życiu publicznym USA humanizm-materializm nie stanowi żadnej osi dzielącej na obszar akceptacji i odrzucenia Kultura amerykańska jest spójna w zakresie obowiązujących zasad materialistycznych, które nie są przedmiotem ewaluacji.

Jaka jest dynamika zmian aksjomatów w czasie transformacji ustrojowej?

Humanizm v. materializm dynamika w dekadzie transformacji

Ø      Transformacja ostatniego 10 – lecia może być rozpatrywana pod kątem materializacji życia społecznego, jako konsekwencji wprowadzenia gospodarki rynkowej.

Ø      Wskaźniki HUM-MAT z granicznego roku 1989 zostały porównane z analogicznymi pomiarami o siedem do ośmiu lat późniejszymi 

Badania HUM/MAT

·         Wybór grupy badanej ten był podyktowany dążeniem do zwiększenia orientacji materialistycznej/ falsyfikacji założenia o humanistycznym trzonie kultury polskiej

·         Cała próba N=390 rozkłada się na trzy kohorty, o liczebności 100 osób lub powyżej.

·         Przedział wiekowy obejmował osoby 20-70 letnie.

·         Próba nie była reprezentowana pod względem scholaryzacji, jako że uczestnikami były osoby o wykształceniu nie niższym niż średnie.

·         Badani x lst 1996/1997 pochodzili ze środowiska jednej z warszawskich szkół wyższych biznesu: byli to studenci oraz ich znajomi z pokolenia rodziców, prowadzący własne firmy.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        Wyniki:

·    Humanizm występuje niezmiennie po stronie własnego ja oraz pozytywnego obrazu polskiej kultury.

·    Natomiast materializm jest przypisywany negatywnemu prototypowi polskiej rzeczywistości.

·    Ponadto okazuje się, że jedyna obserwowalna zmiana w ciągu niespełna dekady dotyczy pogłębienia się materializacji negatywnego prototypu Polaka

·    Wyrażony kontrast, jaki zaznacza się między pozytywnym a negatywnym prototypem Polaka na skali HUMAT, świadczy o tym, że mamy do czynienia z centralnym wymiarem naszej kultury.

Idea uziemienia polskiej duszy (Czapiński 1996) 

· Proces narastania materializmu ten jest zauważalny, ale zostaje napiętnowany jako aksjologiczne nie do przyjęcia.

· Materializacja dotyczy odrzuconego kształtu życia, podczas gdy własne ja i ideał kulturowy pozostają w obrębie wartości humanistycznych.

· Oczywiście mówimy tu – o deklaracjach ludzi, z całym inwentarzem ich auto-prezentacyjnych zniekształceń.

· W tym jednak kontekście wyniki jeszcze bardziej upoważniają do wyrażania tezy, że

· W Polsce nie doszło do kulturowego przyzwolenia na bogacenie się,

· Na pozytywną kateksję wartości materialistycznych kosztem bliskich kontaktów miedzy ludźmi i prospołecznej wrażliwości.

· Paradoksalne, w środowisku roszczącym sobie ambicję bycia wylęgarnią młodego pokolenia polskiego biznesu ludzi biznesu i przedsiębiorczej mentalności są negatywnymi bohaterami kulturowymi

Rodzina jako podstawowa grupa tożsamościowa oraz wsparcia w radzeniu sobie z trudnościami.

Czy model rodziny wielopokoleniowej nadal wywiera wpływ?

1.      Rodzina trzypokoleniowa. Dziadkowie wobec swych wnuków.

· Szczególna rola wspierająco – wychowawcza dziadków wobec swych dorosłych dzieci oraz wnuków jest uderzającym rysem polskiej rodziny  zwłaszcza w porównaniu ze Skandynawią.

Rola dziadków w relacji do wnuków Anna Filus (2005 – 2006)

...