PRAWO WYZNANIOWE

WYKŁAD I

11 grudnia – zerówka (12 pytań)

Prawo wyznaniowe – prawo państwowe określające stosunek państwa do kościołów i innych związków wyznaniowych, oraz wolności sumienia i religii.

Prawo kościelne – wewnętrzne tworzone przez kościoły lub inne związki wyznaniowe, które obowiązuje wewnątrz kościołów i innych związków wyznaniowych, nie pochodzi od organów państwowych.

W przypadku sprzeczności w prawie wyznaniowym a prawem kościelnym rozwiązaniem jest zapis w prawie wyznaniowym.

Prawo kanoniczne – wewnętrzne, jego najważniejsza część. Dotyczy kościoła katolickiego i prawosławnego (heb. kanon – zasada, reguła).

Nauczanie prawa wyznaniowego odbywało się pod nazwą Kościelne prawo państwowe. Wykładane w Krakowie, Wilnie, Lwowie.

1949r. usunięto nauczanie na uczelniach.

1954r. – (stalinizm w Polsce) utworzono dwie szkoły państwowe:

-          Akademia Teologii Kościelnej

-          Chrześcijańska Akademia Teologiczna

I w tych szkołach nauczano Kościelnego prawa kościelnego.

1979r. – M. Pietrzak wprowadził dowolne nauczanie, 100% frekwencji na wszystkich wykładach.

1997r. – wprowadzono przedmiot na UwB.

Związek wyznaniowy – (171 legalnie działających) rodzaj organizacji społecznej, która ma określone cele, metody działania, swoją budowę, prawa i obowiązki członków.

Cel: zapewnienie opieki religijnej zapewnienie zbawienia).

Rodzaje kościołów i związków wyznaniowych:

-          gminy wyznaniowe żydowskie

-          kościoły chrześcijańskie (katolicki i prawosławny)

-          ...

-          zcentralizowane – zarządzane przez jeden organ (papież)

-          zdecentralizowane – nie wytwarzają jednego organu, ale wytwarzają organy lokalne, zwykle w danym państwie (protestanckie, prawosławne).

Wolność sumienia i religii – wolność w wierze, wolność sumienia i wyznania.

·         wolność sumienia to prawo do posiadania i zmieniania (dowolną ilość razy) poglądów religijnych lub niereligijnych.

·         wolność religii to uprawnienie do uzewnętrzniania swoich poglądów religijnych lub niereligijnych.

Członkostwo w związkach wyznaniowych jest dobrowolne.

WYKŁAD II

Wolność sumienia i religii.

Podmiotem jest: dzisiaj człowiek, przez wiele lat obywatel.

Adresatem: człowiek. Adresatem mogą być również społeczności, rodzina, związki wyznaniowe, stowarzyszenia.

Granice wolności: wytyczają granice tych samych wolności innych osób. W demokratycznym, współczesnym państwie ta wolność niesie za sobą pozytywne propagowanie religii.

Zakazane jest promowanie swojej religii poprzez negowanie, wyszydzanie innej religii.

Ograniczenie wolności i sumienie religii jest możliwe, zależne od sytuacji. Można ograniczyć wolność sumienia i religii kiedy zagraża ona życiu moralności i środowisku. Jest zawsze zapisywana w Konstytucji. Od 300 lat jest zapisywana, wcześniej nie była znana.

Uprawnienia:

-          do posiadania i zmiany poglądów religijnych

-          do noszenia symboli religijnych i do nie noszenia symboli religijnych

-          do pochówku

-          do małżeństwa

-          do uczestnictwa w zgromadzeniach religijnych

-          do wstąpienia do stanu duchownego

-          do zakładania szkół religijnych

-          do pokarmów zgodnie z religią

-          do innych obrzędów religijnych

-          do posiadania symboli religijnych

-          do kupna, sprzedaży symboli religijnych

-          do posiadania stacji telewizyjnych, radiowych religijnych

Historia: Państwo opiekowało się kultami.

W 313r. n.e. trwały represje wobec chrześcijan. Cesarz Konstantyn wprowadził edykt mediolański, wprowadzał on tolerancję religijną. W 380r. n.e. następuje kolejny edykt na mocy którego, uznano za oficjalną religię chrześcijanizm.

391r. – zakazano kultu pogaństwa, traktowano jako nieważne wszystkie akty i czynności pogańskie.

Do 330r. n.e. chrześcijanie byli w takiej samej sytuacji jak po 391r. n.e. niechrześcijanie.

WYKŁAD III

Dwa modele państw na świecie: wyznaniowe i świeckie.

Modele państwa wyznaniowego:

1.      cezaropapizm – pełne zespolenie kościoła i państwa

2.      hierokratyzm (papocentryzm) – przełom I i II tysiąclecia, rozstrzygnięcie sporu między cesarstwem a papiestwem w 1122r. w Traktacie Warmackim. Uznano, że władza państwowa ma określone uprawnienia, we wszystkich innych (gospodarka) decyduje kościół. Wspólne sądy i prawo.

3.      supremacji – powstał w Anglii, istnieje w państwach protestanckich, uprzywilejowanie jednego związku wyznaniowego (monarcha jest głową kościoła). Cechą jest to, że monarcha jest opiekunem kościoła, w zamian za to kościół większościowy pracuje na rzecz państwa.

4.      zwierzchnictwa państwa nad związkami wyznaniowymi – w tym modelu kościoły i związki wyznaniowe mają uprzywilejowaną pozycję prawną i są poddane ścisłemu nadzorowi państwa. Państwo kontroluje kościół, wypłaca pieniądze duchownym. Sądy i prawo państwowe mają przewagę nad prawem kościelnym. Państwo chroni religię, karane są przestępstwa dotyczące religii. Przymus nauczania religii w szkołach.

Cechy państwa wyznaniowego:

·         zapis (w Konstytucji lub innym akcie prawnym) o tym, że jest jeden (lub więcej) kościołów lub związków wyznaniowych. Ujęcie dominującej religii.

·         przymus nauczania religii w szkołach

·         finansowanie z budżetu państwa kultu, nabożeństw.

III RP nie finansuje kultu, nie ma przymusu nauczania religii, nie ma religii najważniejszej (wszystkie religie są równe). RP to model państwa świeckiego.

Państwo świeckie socjalistyczne – zwalczanie religii, stosowanie terroru.

W II RP państwo finansowało wszystkie legalnie działające kościoły i związki wyznaniowe. W zamian za ochronę i finansowanie państwo oczekiwało prowadzenia aktów metrykalnych.

W latach 40 rodzice mogli zwolnić dziecko z obowiązku nauczania religii.

Do roku 1948 stosunki między państwem a kościołem były poprawne. Po roku 1948 nastąpiła konfiskata dóbr materialnych (1950r.) duchownych.

Duchowny ma obowiązek bycia wiernym Państwu Polskiemu. Powoduje to konflikt.

Skutki: opodatkowanie duchownych, usunięcie religii ze szkół, brak zezwolenia na budowę świątyń.

Po roku 70 zezwolenia na budowę świątyń.

1976r. – próba wprowadzenia zapisu o lojalności państwa ludowego.

1978r. Karol Wojtyła zostaje papieżem – Jan Paweł II.

1979r. – pierwsza pielgrzymka do Polski, prośba o zmianę zapisów.

Po roku 81 zgoda na pielgrzymki i procesje, finansowanie katechetów, odnawianie zabytków.

17 maja 1981r. – wprowadzenie wolności słowa i wyznania.

1989r. – upadek komunizmu.

1989r. – 1993r. – religia w szkołach

18 lipca 1993r. – uchwalenie konkordatu. !!!

po 1994r. aby założyć związek wyznaniowy potrzeba było 100 osób, a nie jak wcześniej 15.

1997r. – nauka religii w przedszkolach.

2000 – 2005 – brak zmian

po 2005 – brak istotnych zmian w polityce wyznaniowej (rządy PiS).

2007 - .... (PO) likwidacja komisji majątkowych.