Prawo Cywilne
Opracowanie pytań na egzamin pisemny z prawa cywilnego.
1. Przekroczenie granic nieruchomości w związku z budową.
Podstawa prawna art. 151 kc.
Jeżeli przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia
przekroczono bez winy umyślnej granice sąsiedniego gruntu, właściciel tego
gruntu nie może zadąć przywrócenia stanu poprzedniego, chyba ze bez nie
uzasadnionej zwłoki sprzeciwił się przekroczeniu granicy albo ze grozi mu
niewspółmiernie wielka szkoda. Może on zadąć albo stosownego wynagrodzenia
w zamian za ustanowienie odpowiedniej służebności gruntowej, albo
wykupienia zajętej części gruntu, jak również tej części, która na skutek
budowy strąciła dla niego znaczenie gospodarcze.
Rys. 1
A przekracza granice B
Układ roszczeń
a) roszczenie restrykcyjne
W2 à W1
Rozebrać budynek
- przekroczenie z winy umyślnej
- przekroczenie z winy nieumyślnej, gdy W2 sprzeciwił się niezwłocznie przekroczenia granicy
- W2 grozi niewspółmiernie wielką szkodą
b) roszczenie nierestrykcyjne
- żądanie wynagrodzenia od W1 w zamian za ustanowienie odpowiednie służebności gruntowej
- żądanie wykupienia zajętej części gruntu oraz tej części, która utraciła dla W2
- roszczenie odszkodowawcze (art. 415 kc - Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.)
Ratio legis art. 151
- ochrona właściciela W2 sąsiedniego gruntu
- nie działa tu zasada zawarta w art. 48 kc w odniesieniu do fragmentu budynku – nie powstaje tu też współwłasność między A i B
2. Zasada “Superficies solo edit”
Sens prawny zasady Superficies solo edit
Zasada ta ma 4 płaszczyzny
- wszystko, co zostało trwale połączone z gruntem dzieli los prawny gruntu a rodzaj połączenia jest obojętny. Połączenie może być:
a) naturalne, np. drzewo, które wyrosło na gruncie
b) sztuczne, np. budynek wzniesiony na gruncie
- skutki prawne połączenia:
element połączony staje się częścią składowa gruntu – staje się własnością właściciela gruntu. Jest to zasada korzystna dla właściciela gruntu
- podmiot połączający: nie ma znaczenia, kto dokonał połączenia
- relacja wartości gruntu i części składowej: nie ma znaczenia relacja wartości i przedmiotu połączonego np. wzniesiono budynek o wartości znacznie przekraczającej wartość gruntu
Rys. 2
Zasada Superficies solo edit ma aspekt prawno rzeczowy tj. rozstrzyga tylko zagadnienie statusu prawno – rzeczowego elementów połączonych z gruntem, a nie rozstrzyga zagadnień obligacyjnych.
Na tle użytkowania wieczystego art. 235 (Budynki i inne urządzenia wzniesione na gruncie
Skarbu Państwa lub gruncie należącym do gmin bądź ich związków przez
wieczystego użytkownika stanowią jego własność. To samo dotyczy budynków i
innych urządzeń, które wieczysty użytkownik nabył zgodnie z właściwymi
przepisami przy zawarciu umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste.
¨ 2. (70) Przysługująca wieczystemu użytkownikowi własność budynków i
urządzeń na użytkowanym gruncie jest prawem związanym z użytkowaniem
wieczystym.)
Rys. 3
Dwa podmioty mają prawo rzeczowe do tego samego gruntu, użytkownik wieczysty wznosi budynek na gruncie art. 235 kc, budynek B jest odrębną własnością gruntu.
Zasada ta ma charakter obiektywny, prowadzona jest przepisami bezwzględnie obowiązującymi: strony nie mogą zmienić tej zasady (ex lege) tj. zasada ta nie może być modyfikowana wolą uczestników obrotu prawnego.
Ratio legis tej zasady: jest dwojaki:
- względny natury ekonomicznej: zachowanie jedności gospodarczej gruntu i elementów połączonych z gruntem
- uzasadnienie jurydyczne: uproszczenie stosunków prawnych dotyczy gruntu i elementów związanych – właściciel gruntu jest właścicielem budynku wzniesionego na tym gruncie.
3. Granica przestrzenna nieruchomości.
Granice przestrzenne nieruchomości gruntowej określa (tzn. stanowi, jak głęboko nieruchomość, jako bryła sięga w głąb ziemi i jak wysoko wznosi się w przestrzeń ponad ziemią, art. 143 kc., w myśl, którego w granicach określonych przez społeczno – gospodarcze przeznaczenie gruntu własność rozciąga się na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią (w zdaniu 2 tego przepisu zawarte jest zastrzeżenie, że nie uchybia on przepisom regulującym prawo do wód)
Granice podzielić można na
- naturalne: wyznaczone naturalnymi granicami rzeczy np. granicami budynku
- normatywne (konwencjonalne) tylko przy nieruchomościach gruntowych, istnieje jednak problem czy nieruchomość jest bryłą czy powierzchnią?
Rys
Jak przebiegają granice tej bryły?
Na drodze ewolucji były 3 okresy
a) okres prawa rzymskiego: „koncepcja stożka”
Środek ziemi Rzym
od nieba do piekła (przestrzeń własności)
b) k.c. Napoleona – kryterium uzasadnionych interesów właściciela
c) prawo cywilne art. 143: koncepcja bryły przestrzeni nad i jego powierzchnią: zakres przestrzenny prawa własności gruntu wyznaczają dwa kryteria
- społ. – gosp. Przeznaczenie gruntu (nad i pod gruntem)
- przepisy regulujące prawo do wód i kopalin
Prawo własności można naruszyć:
- nad gruntem (niskie loty)
- na gruncie
- pod gruntem
4. Granica czasowa prawa własności.
Prawo do własności jest bezterminowe
Są jednak wyjątki:
- ex lege:
dzieje się tak np. wtedy, gdy prawo własności b jest prawem związanym z innym prawem A. Na tle użytkowania wieczystego art., 225 KC
A – użytkowanie wieczyste
B – własność lokalu na tym gruncie
I teraz:, jeżeli gaśnie A to gaśnie B., Jeżeli A przeniesiono na inna osobę, to przechodzi też B
- ex contractu: (z woli właściciela): fiducjarne ( powiernicze) przeniesienie praw własności. Własność można przenieść w sposób
a) definitywny
b) fiducjarnie ( tymczasowo) np. w obrocie bankowym przewłaszczenie rzeczy ruchomej dla zaspokojenia
5. Przemilczenie
Jeśli chodzi o przemilczenie to brak tutaj ogólnych regulacji w kc i przepisach pozakodeksowych. Dopuszcza się przemilczenie, jeżeli ustawa tak przewiduje.
Występuje konstrukcja ogólna opracowana przez judykaturę:
Osoba A nabywa prawo własności rzeczy, gdy B (właściciel), jeżeli:
- nie wykonuje swojego prawa
- niewykonywanie trwa określony odcinek czasowy określony w ustawie
- przesłanką nabycia prawa własności przez osobę A nie jest posiadanie rzeczy, ale inne zdarzenie opisane w ustawie
- konstrukcja ta powstała na tle ustawodawstwa dotyczących majątków opuszczonych i poniemieckich
Uzasadnieniem nabycia jest niewykonywanie prawa własności przez właściciela.
6. Zasiedzenie
Zasiedzenie – (i przemilczenie) –nabycie własności na skutek upływu czasu i posiadania, nabycie prawa własności na skutek długotrwałego wykonywania tego prawa przez osobę nieuprawnioną. Przedmiotem nabycia mogą być tylko prawa rzeczowe (np. niektóre służebności gruntowe-art.292, użytkowanie wieczyste przeciwko innemu użytkownikowi, a nie państwu, prawo własności ruchomości i nieruchomości Jest to sposób nabycia prawa własności lub innego ograniczonego prawa rzeczowego, na skutek długotrwałego wykonywania tego prawa, przez osobę nie uprawnioną. Można nabyć rzeczy ruchome i nieruchome. Przedmiotem zasiedzenia mogą być tylko prawa rzeczowe (własność, użytkowanie wieczyste, służebność gruntowa), można nabyć współwłasność (udział). Każdą nieruchomość można zasiedzieć (gruntową, lokalową, budynkową) można zasiedzieć fizyczną część z nieruchomości gruntowej. W nieruchomości lokalowej nie można zasiedzieć części tylko jako całości.
Przesłanki nabycia przez zasiedzenie rzeczy nieruchomych:art.172
· posiadanie samoistne – takie, które odpowiada treści prawa własności
· upływ czasu: a) 20 lat – gdy posiada się nieruchomość jako posiadacz samoistny, b) 30 lat – gdy uzyskał posiadanie w złej wierze.
Przesłanki nabycia przez zasiedzenie rzeczy ruchomych: art. 174
· posiadanie samoistne – charakter ciągły
· upływ trzech lat
· dobra wiara posiadacza - gdy z przyczyn usprawiedliwionych, a więc bez niedbalstwa nie wiedział o tym że nie przysługuje mu prawo własności.
nabycie rzeczy w dobrej wierze- następuje wtedy, gdy z przyczyn usprawiedliwionych posiadacz nie wie, że nie przysługuje mu prawo własności (np. nabycie nieruchomości od osoby nie mającej zdolności do czynności prawnych lub nie będącej właścicielem)
Zasady:
- istnieje domniemanie prawne ciągłości posiadania
- niemożność posiadania przeszkodą przemijającą nie przerywa posiadania
- zasada, że posiadanie przywrócone poczytuje się za przerwane
Skutek zasiedzenia:
- nabycie własności przez posiadacza
- skutek ten następuje z mocy prawa w dacie upływu terminu
Jest to pierwotny sposób nabycia własności. Posiadacz, który nabył prawo własności w drodze zasiedzenia może żądać by sąd stwierdził to w orzeczeniu. Odbywa się to w trybie postępowania nie procesowego, orzeczenie sądu stanowi dowód nabycia własności. Jest podstawą wpisu do księgi wieczystej.
Aspekt podmiotowy zasiedzenia:
- przez jedną osobę (indywidualnie)
- przez kilka osób (zbiorowe) – kilka osób nabywa współwłasność rzeczy
przedmiot zasiedzenia
- nieruchomość (grunt, budynek, lokal)
- ruchomości
- udział we współwłasności rzeczy (można też zasiedzieć część gruntu)
rodzaje prawa nabytego w czynniku zasiedzenia
- własność
- współwłasność
- użytkowanie wieczyste
- służebność art. 292 kc
skutki prawne zasiedzenia
pojawia się ekspektatywa nabycia pewnego prawa
ekspekektatywa: prawo do objęcia ( po śmierci) obecnego beneficjenta, prawo do dóbr, godności i dochodów, których rzeczywiste objęcie miało nastąpić dopiero w określonych okolicznościach.
7. Zrzeczenie się nieruchomości
Zrzeczenie się własności- wynika z prawa właściciela do rozporządzania rzeczą (art.179,180) przy własności nieruchomości może dotyczyć tylko własności indywidualnej i osobistej (jest to czynność prawna jednostronna), a dla rzeczy ruchomej zrzeczenie się własności następuje przez: porzucenie rzeczy lub przez zamiar wyzbycia się własności. Jednostronne oświadczenie właściciela o zrzeczeniu się własności. Takie zrzeczenie się musi być dokonane w formie aktu notarialnego. Na takie zrzeczenie się musi wyrazić staroata.
Zrzeczenie się własności nieruchomości następuje na podstawie:
· oświadczenia właściciela
· zgody właściwego organu administracji
· aktu notarialnego
Nieruchomość, której zrzeka się właściciel staje się własnością państwową.
Zrzeczenie się rzeczy ruchomych następuje:
- porzucenie rzeczy
- zamiar wyzbycia się jej własności.
Rzecz ruchoma, której zrzeka się właściciel staje się niczyja.
8. Przewłaszczenie na zabezpieczenie
Konstrukcja przewłaszczenia na zabezpieczenie w zasadzie nie jest regulowana w prawie i powstała w praktyce, uregulowano ją w prawie bankowym.
Przykład: umowa kredytowa tworzy wierzytelność kredytową, może przy tym powstać druga umowa o przewłaszczenie rzeczy dla zabezpieczenia.
Przedmiotem zabezpieczenia jest zabezpieczenie wierzytelności kredytowej. W przypadku, gdy bank przewłaszczy rzecz jest właścicielem tymczasowym ( powierniczym) do czasu spłaty kredytu.
9. Nabycie od osoby nie uprawnionej.
Problem ten reguluje ar 169 kc: „1. Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą
ruchoma zbywa rzecz i wydaje ja nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwila
objęcia rzeczy w posiadanie, chyba ze działa w zlej wierze.
¨ 2. Jednakze, gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposob
utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili
jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero
z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy
pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej
licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.”
Należy odróżnić 2 sytuacje:
- osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą zbywa i wydaje nabywcy à nabywca uzyskuje własność (chyba, że działa w złej wierze)
- rzecz utraconą przez właściciela (zgubiona, skradziona utracona – nabywca uzyskuje własność dopiero z upływem 3 lat)
Ochrona właściciela w sytuacji 2 jest intensywniejsza w relacji do nabywcy działającego w dobrej wierze.
C musi działać w dobrej wierze, co do tego, że B ma prawo rozporządzać tą rzeczą, – że jest jej właścicielem.
Zachodzi, więc pytanie czyje interesy należy chronić?
Art. 169 kn
...
choemik