Marian Pirożyński Kształcenie charakteru.pdf

Marian Pirożyński

Kształcenie charakteru

SPIS ROZDZIAŁÓW

Od Autora ......................................................2

Znaczenie charakteru ................................3

Możliwość kształcenia charakteru ..................7

III

Określenie celu........................................13

IV Wybór ideału ........................................18

Program pracy........................................21

VI Tworzywo charakteru................................27

VII Temperament ........................................34

VIII Nasze zalety narodowe ..............................39

IX Nasze wady narodowe ..............................44

Wróg charakteru Nr 1 ..............................49

XI Filozofia rozkoszy....................................54

XII Duch i materia ......................................61

XIII Wróg charakteru Nr 2 ............... 67

XIV Uporządkowanie myśli ...............73

XV Postanowienia ....................80

XVI Trening ........................87

XVII Etapy treningu....................93

XVIII Dobre wychowanie .................100

XIX Praca i sport.....................104

XX Higiena ........................106

Od wydawcy .........................110

Od Autora

Pewien uczeń spotkał się podczas wakacji z kolegą, którego już dawno nie

widział. Obaj wdali się w rozmowę o swoich wyczynach sportowych.

Czy ty dobrze pływasz? — zapytał kolega.

Naturalnie — brzmiała odpowiedź, niestety, niezgodna z prawdą, gdyż uczeń

nasz z wyjątkiem wanny nigdy w wodzie nie był.

I nurkować też umiesz?

Ma się rozumieć!

Jeżeli tak — ciągnął dalej kolega — to się dobrze składa. Niedaleko stąd znam

wyborne miejsce do nurkowania, głębokie na kilkanaście metrów. Chodź,

pójdziemy!

Nie wypadało się cofać...

Więc poszli!

Samochwalca zląkł się swego kroku. Na pewno utonie... Ale czy mialprzyznać

się do kłamstwa? Za nic w świecie! Jakoś tam będzie.

Rozebrał się i skoczył do wody.

I stała się dziwna rzecz. Mięśnie jego rąk, broniąc się instynktownie przed

śmiercią, zaczęły wykonywać właściwe ruchy i młodzieniec ku wielkiemu

swemu zdumieniu skonstatował, że nie tonie. Co więcej, bez niczyjej pomocy

utrzymuje się na powierzchni wody, czyli pływa. To instynkt

samozachowawczy nauczył go sztuki pływania w ciągu kilku chwil.

Udało mu się.

Iluż to współczesnych młodzieńców jest podobnych do owego ucznia!

Niezadługo będą musieli zacząć samodzielne życie, lecz oni o tej poważnej

sprawie myśleć nie chcą. Zamiast się do życia

przygotować sumiennie, marnują czas na błahostkach i twierdzą z miną pewną

siebie, że jakoś tam będzie... A potem nieprzygotowani rzucają się w wir życia,

jak ów uczeń.

Jemu się udało. Ale czy wszystkim się udaje? Niestety, większość, i to

olbrzymia większość, tonie. Marnują życie... Bo się nie przygotowali. Wierzyli

w swoją szczęśliwą gwiazdę... I zawiedli się sromotnie!

Książka niniejsza ma dopomóc młodzieży w przygotowaniu do życia. Więc nie

dla starych, ale dla młodych duchem jest przeznaczona.

Dla młodych, którzy szukają Ideału, godnego człowieka.

Dla entuzjastów, a nie dla zblazowanych sceptyków, którzy nie wierzą w postęp.

Dla tych, co mierzą siły na zamiary.

I dla tych, co dążą tam, gdzie wzrok nie sięga.

Rozdział I

Znaczenie charakteru

Słowo „charakter” tkwi swymi początkami w języku greckim, w którym

„charaks” oznacza: „pal”, „charassejn” = „przycinać, karbować”, a ”charakter”

— w pierwotnym znaczeniu: „kształt właściwy palowi granicznemu”, w

znaczeniu zaś dalszym: „znak powszechnie przyjęty na odróżnienie granic

jednej posiadłości od drugiej”, w ogóle: coś stałego, niezmiennego, jak np.

maska aktora. Stąd już tylko krok jeden do znaczenia obecnego. W przenośni

rozumiano przez „charakter” duchowe oblicze człowieka, czyli właściwy mu

sposób myślenia, mówienia i działania. W tym znaczeniu „charakter” zyskał

prawo obywatelstwa w nowożytnych językach, stając się słowem

międzynarodowym, które wyraża stałe usposobienie wewnętrzne, nadające

postępowaniu człowieka jednolity kierunek1.

Zgodnie z etymologicznym pochodzeniem słowa „charakter’* przypisuje się

tylko tym ludziom, którzy posiadają wyraziste oblicze duchowe i których

postępowanie ma cechy stałości i wytrwałości. Człowieka tego pokroju

wysławia Horacy:

Prawego męża o niezłomnej duszy ni tłuszcza dzikim szałem rozkiełzana, ani

groźny wzrok tyrana niczym nie ugnie, hartu w nim nie skruszy.

Jeżeli natomiast ktoś jest chwiejny w swych zasadach, a w postępowaniu

zmienny, ulega wypadkom dnia i doznanym wrażeniom, to mówi się o nim, że

jest człowiekiem „bez charakteru”.

Zależnie od celu, do którego charakter jest skierowany, możnaby mówić o

dobrym albo o złym charakterze. Jednakże zwykle rozumie się charakter w

dobrym znaczeniu, jako stałe usposobienie, nakłaniające człowieka do wiernego

wypełniania obowiązków mimo zewnętrznych przeszkód i trudności

wewnętrznych3.

Ten zdrowy sąd opinii powszechnej, skłonnej do nadawania słowu „charakter”

jedynie dobrego znaczenia, ma swą głęboką rację w tym, że tylko dobry cel ma

w sobie moc wiążącą nasze czyny i zapewnia władzom duszy stałość w

działaniu. Natomiast zły cel, będąc zaprzeczeniem Dobra, rozprzęga władze

duszy i ciała i wprowadza je w stan bezkierunkowości, wskutek czego stałość

postępowania na dłuższą metę jest nie do pomyślenia.

W powyższym określeniu są zawarte dwa składniki charakteru tak istotne, że

gdyby tylko jednego z nich zabrakło, nie może być mowy o charakterze. Są

nimi:

Wierność obowiązkowi — według powszechnego przekonania, człowiek ma

dopiero wtedy pełny charakter, gdy wykonuje sumiennie wszystko, do czego

jest obowiązany. Opinia jest pod tym względem nieubłagana: nie pyta się o

zalety ciała czy umysłu, nie liczy się z pochodzeniem, urodą, zasługami nauko-

wymi, wyczynami sportowymi itd. Gdy ma wydać wyrok o czyimś charakterze,

stosuje zawsze probierz obowiązkowości.

Niektórzy pisarze chcieliby z określenia charakteru usunąć wierność

obowiązkowi, a na jej miejsce wstawić: „wierność swoim osobistym

przekonaniom”. Na taką poprawkę żadną miarą zgodzić się nie można,

ponieważ otwiera ona furtkę niebezpiecznemu subiektywizmowi, który gotów

będzie nazywać charakterem egoistyczny opór, samowolę, nawet fanatyzm.

Stałość — to druga nieodzowna cecha charakteru. Chodzi bowiem nie o

chwilową wierność obowiązkowi, ale o trwałe usposobienie, które się nie

zmienia z biegiem czasu. Przemijające porywy, na które niekiedy — częściej

lub rzadziej — każdy zdobyć się może, nie stanowią jeszcze charakteru. Gdyby

ktoś okazał się wierny swym zasadom tylko do pewnego punktu, a zawrócił z

drogi wobec piętrzących się trudności, to trzeba o nim powiedzieć, że ma słaby

charakter, a ściśle mówiąc nie ma go wcale. Iluż to ludzi pod wpływem

chwilowego zapału potrafiło dokonać wyjątkowych, wprost bohaterskich

czynów, ale gdy nastrój przeminął, wracali do przyziemnych, egoistycznych

pobudek postępowania... A wówczas na tle ich dawnego zapału i poświęcenia

jakże smutnie odbijała ich małość duchowa. Byli „bohaterowie”, którzy wśród

gradu kul szli nieustraszenie do ataku gardząc śmiercią, ale w godzinę potem nie

mieli siły moralnej, by się powstrzymać od pijaństwa, albo rozpusty, albo od

grabieży. Całość ich postępowania okazała, że brak im było pełnego charakteru,

a ich „bohaterstwo” pochodziło z przemi- jującego podniecenia nerwów.

Tymczasem prawdziwy charakter to bohaterstwo nie od święta, lecz na co dzień.

Wierność obowiązkowi i stałość składają się na usposobienie, które nie zależy

od wpływów tak zewnętrznych, jak wewnętrznych. Im wszechstronniej

rozwinięty jest charakter, tym doskonalsza jego niezależność.

Dużo pięknych charakterów wydał Rzym starożytny. Wszystkim jest znana

stałość Regulusa, który dotrzymał przysięgi wrogom złożonej i wolał życie

stracić, niż przysięgę złamać. O senatorze Fabrycjuszu wyraził się powiernik

Pirrusa po bezskutecznych staraniach, żeby go przekupić: „Łatwiej słońce

zawrócić z drogi, po której krąży, niż Fabrycjusza sprowadzić ze ścieżki

uczciwości”.

Mocny charakter posiadał ów żołnierz rzymski, który stał na warcie w Pompei,

w roku 79 po narodzeniu Chrystusa. Gdy z Wezuwiusza buchnęła nagle ognista

lawa i popłynęła na miasto niosąc śmierć i zniszczenie, on nie zeszedł z

posterunku. Nie było rozkazu. Nikt nie przyszedł go zluzować, więc stał na

miejscu wyznaczonym sobie przez żołnierski obowiązek, aż go dokoła ogarnęła

roztopiona lawa. Po osiemnastu wiekach, gdy odkopano nieszczęsne miasto,

znaleziono go w rynsztunku bojowym, jako ofiarę obowiązku, wymowny

dowód bohaterstwa szarego żołnierza rzymskiego.

Jeszcze piękniejszy dowód poświęcenia żołnierskiego dał oficer polski w XVII

wieku. Gdy na mocy układu karłowickiego Kamieniec Podolski został zwrócony

Polsce, twierdzę miał przejąć Marcin Kątski. Razem z paszą tureckim zszedł do

lochów podziemnych, gdzie były złożone zapasy prochu. Wówczas Turek rzucił

na beczkę z prochem knot tlący się, chcąc wysadzić twierdzę i miasto. Kątski

porwał knot i póty trzymał go w dłoni, aż się wypalił do końca...

I w naszych czasach trafiają się również charaktery wierne obowiązkowi,

choćby za cenę życia. W roku 1934 lekarz włoski, dr Triolo, profesor

uniwersytetu rzymskiego, dokonywał niebezpiecznej operacji, od której zależało

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: