Zeromski Stefan - Siłaczka.pdf - lektury - prezes11116

Siłaczka

W nie najlepszym humorze powrócił do domu doktor Paweł

Obarecki z winta, za którego pośrednictwem składał uroczyście

życzenia księdzu plebanowi wraz z aptekarzem, poczciarzem i

sędzią w ciągu ośmiu godzin z rzędu. Powróciwszy, drzwi

gabinetu zamknął tak szczelnie, aby się do niego nikt, nie

wyłączając dwudziestoczteroletniej gospodyni, wedrzeć nie mógł

- usiadł przy stoliku i wpatrywał się przede wszystkim z uporem

w okno, bez żadnego zresztą wyraźnego powodu, następnie zaś

zajął się bębnieniem palcami po stole. Czuł najwyraźniej, że

opanowywać go zaczyna m e t a f i z y k a...

Wiadomą jest rzeczą, że człowiek kultury, wyrzucony przez pęd

odśrodkowy niedostatku z ogniska życia umysłowego do

Klwowa, Kurozwęk lub - jak doktor Obarecki - do Obrzydłówka,

podlega z upływem czasu, wskutek dżdżów jesiennych, braku

środków komunikacji i absolutnej niemożności mówienia w ciągu

sezonów całych - stopniowemu przeistaczaniu się w twór

mięsożerno-roślinożerny, wchłaniający nadmierną ilość butelek

piwa i poddany atakom nudy osłabiającej aż do takiego stanu, jaki

graniczy z usposobieniem poprzedzającym wymioty. Zwyczajną

nudę małomiasteczkową połyka się bezwiednie, jak bezwiednie

zając połyka jajka tasiemca, rozproszone na trawie przez psy. Od

chwili zagnieżdżenia się w organizmie bąblowca: "najzupełniej mi

jest wszystko jedno" - zaczyna się właściwie proces umierania.

Doktor Paweł, w epoce jego życia, o której mówię, zjedzony był

już przez Obrzydłówek wraz z mózgiem, sercem i energią -

zarówno potencjonalną, jak i kinetyczną. Doświadczył

nieprzezwyciężonego wstrętu do czytania, pisania oraz

rachowania, mógł całymi godzinami spacerować po gabinecie lub

leżeć na szezlongu choćby z nie zapalonym papierosem w zębach,

w tęsknym, dokuczliwym i bolesnym niemal oczekiwaniu na coś,

co się stać musi, na kogoś, kto musi nadejść, mówić cokolwiek,

choćby kozły przewracać, w natężonym wsłuchiwaniu się w

szmery i szelesty zwiastujące przerwanie ciszy, która dławi i

przygniata niejako do ziemi. Szczególniej dokuczała mu

zazwyczaj jesień. W ciszy jesiennego popołudnia, zalegającego

Obrzydłówek od przedmieścia do przedmieścia, było coś

bolesnego, coś, co poduszczało do wołania o pomoc. Mózg,

opleciony niby miękkim przędziwem pajęczyny, wypracowywał

myśli czasami niesłychanie pospolite, a niejednokrotnie -

stanowczo do niczego niepodobne.

Gwizdanie i dysertacje z gospodynią, raz przyzwoitsze (o

niesłychanej np. wyższości pieczonego prosięcia nadzianego

kaszą tatarczaną, rozumie się: bez majeranku, nad takimże

prosięciem nadzianym innymi substancjami), kiedy indziej zaś

ohydnie nieprzystojne - stanowiły jedyną rozrywkę. Wytoczy się,

bywało, na połowę niebios chmura z potwornymi odnogami w

kształcie łap tytanicznych i bury jej kłąb zawiśnie bezwładnie, nie

mogąc rozwiać się w przestwór i grożąc zawaleniem się na

Obrzydłówek i dalekie puste pola. Od chmury tej leci niesiona

przez wiatr ukośnie mgła kropelek, które osiadają na szybach w

postaci kryształków, sprawiając w szumie wiatru szelest odrębny

a przejmujący, jakby obok, gdzieś za węgłem domu łkało dziecko

dobywające resztki jęku. Daleko na miedzach stoją pozbawione

liści samotne gruszki polne, miotają się ich gałęzie, deszcz je

siecze... Myśl zbierała z tego krajobrazu smutek, w którym było

coś chronicznie kataralnego - i mglisto, niejasno, bezwiednie

wyczuwaną trwogę. Ten właśnie nastrój kataralno-melancholijny

stał się nastrojem dominującym i rozciągał się na sezony letnie i

wiosenne. Zagnieździł się w duszy doktora smutek zjadliwy a nie

mający żadnej podstawy. Za nim nadciągnęło lenistwo

nieopisane, lenistwo zabójcze, wytrącające z rąk ofiary nawet

nowele Alexisa.

"Metafizyka", jakiej doktor Piotr doświadczał ostatnimi czasy raz,

czasami dwa razy do roku - to kilka godzin świadomego

samobadania bystro, z szaloną gwałtownością napływających

wspomnień, niecierpliwego zbierania strzępków wiedzy,

szamotania się, graniczącego z wściekłością, szlachetnych

porywów przywalonych gliną bezczynności, rozmyślań,

wybuchów goryczy, postanowień niezłomnych, ślubów,

zamiarów... Wszystko to, rozumie się, nie prowadziło do żadnej

zmiany na lepsze i przemijało, jako pewna miara czasu mniej lub

więcej dotkliwego cierpienia. Z "metafizyki" można się było

wyspać jak z bólu głowy, by wstać nazajutrz z umysłem

odświeżonym, energiczniejszym i uzdolnionym lepiej do podjęcia

zwyczajnego jarzma nudów oraz zużywania wszystkiej energii

mózgu na wymyślanie najsmaczniejszego jadła. Endemia 1

"metafizyki" wskazywała jednak naszemu doktorowi, że w jego

egzystencji roślinnej, najedzonej, niejako nasyconej filozofią

mocnego, zdrowego rozsądku, kryje się jakaś rana nieuleczalna,

niewidoczna, a dolegająca nad wyraz, niby ranka nad

próchniejącą kością.

Doktor Obarecki przybył do Obrzydłówka przed sześcioma laty,

zaraz po ukończeniu studiów, z umysłem rozwidnionym zorzą

niewielu wprawdzie, ale nadzwyczajnie pożytecznych myśli,

tudzież z kilkoma rublami w kieszeni. Mówiono podówczas bez

przerwy o konieczności osiedlania się w lasach i Obrzydłówkach.

Posłuchał apostołów. Był śmiały, młody, szlachetny i energiczny.

W pierwszym zaraz po osiedleniu się miejscu wydał niebacznie

wojnę aptekarzowi i felczerowi miejscowym, uzdrawiającym za

pomocą środków wkraczających w dziedzinę misteryj. Aptekarz

obrzydłowski "eksploatując sytuację" (do najbliższej apteką przez

cywilizację obdarzonej miejscowości było mil pięć) - nakładał

haracz na jednostki pragnące powrócić do zdrowia dzięki jego

olejom, balwierze zaś wybudowali, trzymając się z farmaceutą za

ręce, wspaniałe domostwa; w k a c a b a j a c h niedźwiadkami

podbitych chadzali, zachowując na obliczach wyraz takiej powagi,

jak gdyby w każdej chwili żywota prowadzili księdza plebana na

procesji Bożego Ciała.

Gdy delikatne i ogniste perswazje, skierowane do farmaceuty a

wypowiadane patetycznie z rozmaitych "punktów widzenia",

traktowane były jako idylle młodzieńcze i skutku żadnego nie

odniosły - doktor Obarecki uzbierawszy nieco grosza kupił

apteczkę podręczną i zabierał ją ze sobą jadąc do chorych na wieś.

Sam przygotowywał na miejscu lekarstwa, udzielał ich za bezcen,

jeżeli nie za darmo, uczył higieny, badał, pracował z fanatyzmem,

z uporem, bez snu i odpoczynku. Rzecz prosta, że natychmiast po

rezejściu się wieści o apteczkach przenośnych, udzielaniu pomocy

za darmo i tym podobnych punktach widzenia - wybito mu

wszystkie szyby, jakie istniały w ubogim mieszkaniu. Ponieważ

zaś Boruch Pokoik, jedyny szklarz w Obrzydłówku, odprawiał w

owym czasie święto Kuczek - trzeba było okna wykleić bibułą i

czuwać nocą z rewolwerem w prawicy. Wprawione wreszcie

szyby wybito powtórnie i wybijano je odtąd periodycznie aż do

chwili sprawienia dębowych okiennic. Rozpuszczono między

ludnością miasteczka wieść, jakoby młody doktor obcował z

duchami ciemności, oczerniono go w opinii inteligencji okolicznej

jako niesłychanego nieuka, odciągano przemocą chorych

zmierzających do jego mieszkania, wyprawiano w majowe

wieczory kocie muzyki itp. Młody doktor nie zwracał na to

wszystko uwagi, ufając w zwycięstwo prawdy.

Zwycięstwo prawdy nie nastąpiło. Nie wiadomo dlaczego... Już

po upływie roku doktor poczuł, że jego energia staje się z wolna

"dziedzictwem robaków". Zetknięcie bliskie z ciemną masą ludu

rozczarowało go nad wyraz: jego prośby, namowy, istne prelekcje

z zakresu higieny upadały jak ziarna na opokę. Robił, co tylko

mógł - na próżno! Szczerze mówiąc - trudno nawet wymagać, aby

człowiek nie mający butów na zimę, wygrzebujący w marcu z

cudzych pól zgniłe, zeszłoroczne kartofle w celu czynienia sobie z

nich podpłomyków, mielący na przednówku korę olszową na

mąkę, aby tej domieszać do zbyt szczupłej miary mąki żytniej,

gotujący kaszę z niedojrzałego ziarna, nabranego o świcie

"sposobem kradzionym" - mógł zreformować w sensie dodatnim

zaniedbane zdrowie swoje pod wpływem choćby najzrozumialej

wyłożonych praw zdrowotności.

Nieznacznie doktorowi zaczęło być "wszystko jedno"... Jedzą

zgniłe kartofle - cóż począć? - niechaj jedzą, jeżeli im smakują.

Mogą nawet jadać surowe - to trudno...

Ludność żydowska miasteczka leczyła się u marzyciela, ponieważ

nie odstraszały jej duchy ciemności, a zachęcała nadzwyczajna

taniość m e d y c y n y.

Pewnego pięknego poranku doktor skonstatował, że ów

płomyczek nad jego głową, z którym tu przyszedł i którym chciał

rozwidnić drożynę swoją - zgasł. Zgasł sam przez się: wypalił się.

Wówczas apteczka podręczna została na klucz do szafy

zamknięta i doktor sam jedynie z niej korzystał.

Co za męczarnia jednak dać się pokonać farmaceucie i

balwierzom, ustać i zakończyć wojny obrzydłowskie

zamknięciem apteczki do szafy!

Zwycięzcami mają prawo się okrzyknąć i zbierać łupy, lecz nie oni

go pokonali: sam się pokonał. Zadusił proste i wysokie myśli i

uczynki może dlatego, że się w jadło zbytecznie wdawać zaczął -

dość, że zadusił. Coś tam jeszcze robił, leczył myśląc - nie miał już

jednak nikt z całej jego ówczesnej "działalności" za pół papierosa

pożytku.

W okolicznych siedzibach pańskich przemieszkiwali dziwnym

zbiegiem okoliczności sami troglodyci "z dziada pradziada",

którzy doktorów w ogóle traktowali w sposób cokolwiek

niewspółczesny. Jednemu z nich złożył doktor Piotr wizytę, co

było pomysłem chybionym, ponieważ troglodyta przyjął go u

siebie w gabinecie, siedział podczas wizyty w kamizelce i jadł

spokojnie szynkę krając ją scyzorykiem. Doktor poczuł w sobie

napływ ducha demokratyzmu, powiedział półhrabi coś cierpkiego

i nie składał więcej wizyt w okolicy.

Pozostał tedy do wymiany myśli ksiądz proboszcz i sędzia.

Obcować jednak zbyt często z plebanem - markotnie jest nieco;

sędzia zaś był człowiekiem mówiącym rzeczy, których zupełnie

nie można było pojąć - pozostawała tedy właściwie samotność.

Aby uniknąć złych następstw absolutnego przebywania z samym

sobą, usiłował zbliżyć się do przyrody, odzyskać spokój,

harmonię wewnętrzną ducha, poczucie siły i odwagi, wynalazłszy

te żelazne ogniwa, jakie człowieka zespalają z przyrodą. Żadnych

jednak ogniw żelaznych nie odnalazł, pomimo, że błąkał się po

Zeromski Stefan - Siłaczka.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: