strona: 1 2
W niniejszym artykule przedstawiono podstawowe informacje dotyczące stanu prawnego w zakresie powołania przez pracodawcę komisji bezpieczeństwa i higieny pracy.
Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy jest stosunkowo nową instytucją wprowadzoną do polskiego prawa w 1996 roku.
Ustawa z dnia 2 lutego 1996 roku, dokonując głębokiej nowelizacji kodeksu pracy, powołała do życia komisje bezpieczeństwa i higieny pracy – nieznane wcześniej w Polsce instytucje ochrony pracy.Ustawodawca zdecydował, że jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy od 2 czerwca 1996 roku, określonym w art. 237¹² Kodeksu pracy, jest powołanie komisji bezpieczeństwa i higieny pracy ( ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks Pracy, jednolity tekst: Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późniejszymi zmianami ).
Wyżej wymieniona regulacja prawna stanowi wykonanie postanowień Konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy Nr 155 dotyczącej bezpieczeństwa, zdrowia pracowników i środowiska pracy, zawartych w Zaleceniu nr 164 do tej Konwencji.
Aktualnie obowiązki pracodawców dotyczące powoływania komisji bhp zostały uregulowane w rozdziale XI „Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy” w dziale dziesiątym Kodeksu pracy. Jest to jedyny akt prawny państwa polskiego regulujący ww. zagadnienie.
Potrzeba powoływania przez pracodawców komisji ( komitetów ) złożonych z przedstawicieli pracodawców i pracowników, których zadaniem jest współdziałanie na rzecz kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, wynika z postanowień międzynarodowych aktów prawnych, takich jak konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy i dyrektywy Unii Europejskiej.Konwencja nr 155 MOP dotycząca bezpieczeństwa, zdrowia pracowników i środowiska pracy – w art. 20 zawiera postanowienie, że „ współpraca między pracodawcami a pracownikami i ( lub ) ich przedstawicielami w przedsiębiorstwie będzie stanowić zasadniczy element organizacyjnych i innych środków podejmowanych w wykonywaniu artykułów 16-19 konwencji ” . Artykuły 16 – 19 określają niezbędne działania pracodawców, mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownikom.
Jednocześnie w punkcie 12 zalecenia nr 164 do konwencji nr 155 MOP przewiduje się, że środki podejmowane na rzecz współpracy, o której mowa w art. 20 konwencji, powinny przewidzieć instytucję delegatów robotniczych do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy, komitetów robotniczych ds. bezpieczeństwa i higieny pracy lub połączonych komitetów do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy, zgodnie z krajową praktyką.
W komitetach tych pracownicy powinni być reprezentowani co najmniej na równi z pracodawcami. Idea ta została przeniesiona na grunt polskiego prawa pracy w postaci instytucji komisji bhp – art. 237¹² Kodeksu pracy.
Wyżej wymienieni delegaci pracowników oraz komitety do spraw bhp lub w razie potrzeby inni przedstawiciele pracowników mają prawo do:
· otrzymywania niezbędnych informacji o zagadnieniach bezpieczeństwa i higieny pracy,
· mieć możliwość przeprowadzania analiz czynników, które szkodzą bezpieczeństwu i zdrowiu pracowników i być zachęcani do przedkładania własnych propozycji w tym zakresie,
· konsultowania na temat podejmowanych nowych ważnych środków bhp i to przed ich zastosowaniem w praktyce,
· konsultowania w sprawie wszelkich zamierzonych zmian w metodach pracy, profilu produkcji lub organizacji pracy, mogących wywierać wpływ na bezpieczeństwo i zdrowie pracowników,
· uczestniczenia w procesie podejmowania decyzji na szczeblu przedsiębiorstwa w sprawach dotyczących bezpieczeństwa i zdrowia pracowników,
· dostępu do całości miejsc pracy i możliwości kontaktowania się z pracownikami w sprawach dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa, w godzinach pracy i w miejscu pracy,
· odwoływania się do specjalistów dla zasięgnięcia opinii w sprawach szczególnych dotyczących bezpieczeństwa i zdrowia.
Państwa członkowskie Unii Europejskiej przywiązują dużą wagę do konsultacji i współudziału pracowników w sprawach dotyczących bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia pracowników. W większości krajów należących do Unii Europejskiej został wprowadzony obowiązek powoływania komitetów bezpieczeństwa i higieny pracy przez pracodawców zatrudniających powyżej 50 pracowników.
Postanowienia dyrektywy Rady Unii Europejskiej z dnia 12 czerwca 1989 roku Nr 89/391/EWG w sprawie wprowadzenia środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy ( tzw. dyrektywa ramowa ) zalecają w art. 11 konieczność konsultowania przez pracodawców z pracownikami i ( lub ) ich przedstawicielami spraw bezpieczeństwa i ochrony zdrowia podczas pracy. Pracodawcy powinni w szczególności umożliwiać pracownikom i ( lub ) ich przedstawicielom:
· uczestniczenie we wszelkich dyskusjach dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia podczas pracy,
· konsultowanie przedsięwzięć z zakresu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników,
· wysuwanie wniosków w sprawie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia podczas pracy
· (zmniejszania zagrożeń i usuwania źródeł zagrożeń).
Pełna implementacja art. 11 Dyrektywy 89/391/EWG do prawa polskiego nastąpiła w postaci rozszerzonego brzmienia rozdziału XI kodeksu pracy "Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy" w dziale dziesiątym "Bezpieczeństwo i higiena pracy"
Nowelizacja Kodeksu pracy, dokonana ustawą z dnia 2 lutego 1996 roku, powołała do życia komisje bezpieczeństwa i higieny pracy ( art. 237¹² k.p., Dz. U. nr 24 z 1996 roku, poz. 110 ).
W dziale dziesiątym „Bezpieczeństwo i higiena pracy” tej ustawy – gruntownie wówczas znowelizowanym - dodano również nowy rozdział XI zatytułowany „Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy”.
Zgodnie z art. 237¹² § 1 Kodeksu pracy – każdy pracodawca, niezależnie od rodzaju prowadzonej działalności, zatrudniający więcej niż 50 pracowników, był obowiązany powołać komisję bezpieczeństwa i higieny pracy – jako swój organ doradczy i opiniodawczy.
W skład komisji powinni wchodzić:
· pracodawca,
· pracownicy służby bhp,
· lekarz sprawujący opiekę zdrowotną nad pracownikami,
· zakładowy społeczny inspektor pracy,
· przedstawiciele pracowników – wybrani przez zakładową organizację związkową, a w przypadku, gdy u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa – przez pracowników, w trybie przyjętym w zakładzie pracy.
W myśl art. 237¹² § 2 Kodeksu pracy – przewodniczącym komisji powinien być pracodawca lub osoba przez niego upoważniona, a wiceprzewodniczącym – społeczny inspektor pracy.
Powołanie komisji bhp było wówczas obligatoryjne dla pracodawców zatrudniających powyżej 50 pracowników, nie oznaczało to jednak, że komisje nie mogły być powoływane w mniejszych zakładach pracy. Decyzję w tej sprawie pozostawiono pracodawcy.
Przepisy zawarte w rozdziale XI Kodeksu pracy nie przewidywały wydania szczegółowych przepisów wykonawczych dotyczących działalności komisji bhp, pozostawiając regulację tej kwestii pracodawcom.
Jedynie w art. 237¹³ Kodeksu pracy określono:
· zadania komisji bhp w § 1,
· zasady przeprowadzania posiedzeń komisji w § 2,
· możliwość korzystania z ekspertyz w związku z wykonywaniem zadań przez komisję bhp w § 3.
Art. 237¹³ Kodeksu pracy zostanie omówiony w dalszej części niniejszego artykułu.
Wymóg tworzenia komisji bhp w zakładach zatrudniających powyżej 50 pracowników obowiązywał do dnia 28 listopada 2002 roku. Od 29 listopada 2002 roku komisje bhp muszą być powoływane u pracodawców zatrudniających więcej niż 250 pracowników.
Z kolei ten wymóg został wprowadzony, kiedy weszła w życie część przepisów ustawy z dnia 26 lipca 2002 roku o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw ( Dz. U. Nr 135 z 2002 roku, poz. 1146) i nastąpiła zmiana w art.237¹² w § 1 , gdzie w zdaniu pierwszym wyrazy "50 pracowników" zastąpiono wyrazami "250 pracowników".
Była to pierwsza zmiana w przepisach kodeksu pracy dotyczących komisji bhp wprowadzona od 1996 roku.
Ustawa z dnia 14 listopada 2003 roku o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw ( Dz. U. Nr 213 z 2003 roku, poz. 2081 ) znowelizowała całkowicie przepisy rozdziału XI działu dziesiątego Kodeksu pracy, który otrzymał nowy tytuł i znacznie rozszerzone brzmienie.
Od dnia 1 stycznia 2004 roku rozdział XI został zatytułowany „Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy” i zawiera cztery artykuły: 237¹¹ª,237¹²,237¹³ oraz 237¹³ª.
Polski ustawodawca zrealizował w ten sposób zalecenia wynikające z dyrektywy ramowej 89/391/EWG dotyczące partycypacji pracowników w tworzeniu przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
Artykuł 237¹¹ª określa najistotniejsze sprawy, które winny być przedmiotem obowiązku konsultacji i dyskusji z pracownikami, a dotyczy to przede wszystkim:
· zmian w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk pracy, wprowadzania nowych procesów technologicznych oraz substancji i preparatów chemicznych, jeżeli mogą one stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników,
· oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowania pracowników o tym ryzyku,
· tworzenia służby bhp lub powierzania wykonywania zadań tej służby innym osobom oraz wyznaczania pracowników do udzielania pierwszej pomocy,
· przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego,
· szkolenia pracowników w dziedzinie bhp.
Ponadto, w wymienionym artykule zostały uregulowane zasady prowadzenia konsultacji z pracownikami i tak:
· pracownicy lub ich przedstawiciele mogą przedstawiać pracodawcy wnioski w sprawie eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zawodowych,
· pracodawca zapewnia odpowiednie warunki do przeprowadzania konsultacji, a zwłaszcza zapewnia, aby odbywały się one w godzinach pracy, a za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w konsultacjach pracownicy lub ich przedstawiciele zachowują prawo do wynagrodzenia,
· u pracodawcy, u którego została powołana komisja bezpieczeństwa i higieny pracy – konsultacje, o których mowa powyżej, mogą być prowadzone w ramach tej komisji,
· na umotywowany wniosek pracowników lub ich przedstawicieli dotyczący spraw zagrożenia zdrowia i życia pracowników inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy przeprowadzają kontrole oraz stosują środki prawne przewidziane w przepisach o Państwowej Inspekcji Pracy,
· pracownicy lub ich przedstawiciele nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich następstw z powodu prowadzonej działalności w zakresie omówionej powyżej konsultacji.
· Przywołane wyżej artykuły: 237¹², 237¹³ i 237¹³ª Kodeksu pracy dotyczą wyłącznie działalności komisji bezpieczeństwa i higieny pracy u pracodawcy.
...
annkrzpk3636