Duklanin - Historia Królestwa Słowian czyli Latopis Popa Duklanina.pdf - Roczniki, kroniki, dokumenty historyczne - Chomik_Arawaja

EDYCJA KOMPUTEROWA: WWW.ZRODLA.HISTORYCZNE.PRV.PL

MAIL: HISTORIAN@Z.PL

MMIV©

WSTĘP

W dziejach średniowiecznego piśmiennictwa krajów

słowiańskich rzadko można spotkać dzieło równie

kontrowersyjne, co tzw. Latopis popa Duklanina, określany

także mianem „Barskiego rodosłowu", a więc „Genealogii z

Baru". Obok głosów niektórych historiografów, którzy widzą w

nim zabytek o dużych walorach poznawczych do dziejów

średniowiecznych Serbów oraz ludów i państw z nimi sąsiadu-

jących, nie brak jednocześnie takich, którzy odmawiają mu

większych wartości poznawczych, kładąc nacisk na jego

tendencyjność i zmyślenia.

Do historiografii zabytek ten wszedł na stałe, poczynając od

XVII w., kiedy najpierw staraniem dubrownickiego humanisty

— benedyktyna Maura Orbiniego (ok. 1540 -1610) — ukazał się

drukiem jego przekład włoski, a następnie udostępniona została

przez historyka z Trogiru Jana Luciusa (1604-1679) wersja

łacińska 1 .

Tytuł „Latopis popa Duklanina", pod jakim najczęściej dzisiaj

zabytek ten występuje w historiografii, powstał w drodze

kombinacji dwóch starszych tytułów: Ludwika Tuberona (1459 -

1527) — Diocleatis auctoris annales oraz wspomnianego już

uprzednio

1 Pełny opis bibliograficzny tych wydawnictw zob. dalej s. 14 -16.

Luciusa — Presbyteri Diocleatis Regnum Slavorum.

Obowiązującej współcześnie formy użył, po raz pierwszy w 1874

r., chorwacki historyk i edytor Ivan Črnčić (1830 - 1897),

pierwszy krytyczny wydawca Latopisu. Tytuł ten nie jest z całą

pewnością najszczęśliwszy. Sugeruje bowiem, że całe dzieło ma

charakter rocznikarski, gdy w rzeczywistości nosi ono znamiona

kroniki genealogicznej.

Latopis, co widać zresztą w różnych propozycjach jego tytułu,

związany jest z obszarem państwa duklańskiego, utworzonego

przez Serbów w XI w. na obszarach w przybliżeniu dzisiejszej

Czarnogóry. Jego anonimowy autor związany był z Barem, okre-

ślanym w ówczesnych źródłach łacińskich i włoskich mianem

Antibarium, Antivari, jako leżący naprzeciw włoskiego Bari. Jak

świadczą o tym zachowane jeszcze do dnia dzisiejszego ruiny na

terenie wsi Stari Bar, było to przed wiekami spore centrum

miejskie, a zarazem siedziba odrębnej prowincji kościelnej. Bar

zaliczał się do czołowych ośrodków państwa duklańskiego, które

swe apogeum polityczne osiągnęło w drugiej połowie XI w.,

jednocząc pod berłem tutejszej dynastii wszystkie praktycznie

obszary zamieszkane przez bałkańskich Serbów.

Przemieszczenie się punktu ciężkości państwowości serbskiej z

głębi kontynentu, po upadku funkcjonującego tam do drugiej

połowy X w. rozległego państwa Czasława, na południe, nie było

dziełem przypadku. Serbowie w głębi kontynentu, których kraj

wyniszczony został wojnami z Bułgarią i Bizancjum,

potrzebowali czasu na zaleczenie powstałych ran. Tutaj

natomiast, na serbskim Primorju w Trawunii, Zachiumiu, jak

również w samej Dukli, pielęgnowano własne tradycje

państwowotwórcze, związane z odrębnymi dynastiami, których

państwo Czasława i jego poprzedników nie potrafiło zniszczyć.

Przede wszystkim jednak rytm życia społeczno-gospodarczego

był tu żywszy niż na północy, na obszarach rozciągających się na

wschód i zachód od Driny. Na

południu istniał znaczny potencjał ludnościowy, funkcjonowały

ośrodki miejskie, nierzadko o starych, antycznych jeszcze

tradycjach.

Losem stworzonego przez przymorskich Serbów państwa

duklańskiego, zwanego od drugiej połowy XI w. również Zetą,

jego odległej — na poły legendarnej przeszłości — jak również

czasom znacznie bliższym oraz dziejom jego Kościoła poświęcił

właśnie swe dzieło autor Latopisu.

Źródłem tym, bez którego trudno byłoby dziś sobie wyobrazić

rekonstrukcję przeszłości starszych etapów państwowości

serbskiej, pomimo niewątpliwych tendencji jego autora do

zmyśleń i fantazjowania, zainteresowano się dość wcześnie także

w Polsce. Już w początkach XIX w. zwrócił na nie uwagę

ówczesny profesor Uniwersytetu Wileńskiego, Michał

Bobrowski (1784 - 1848), zasłużony dla slawistyki przede

wszystkim jako odkrywca „Kodeksu Supraślskiego" 2 .

Zapoznawszy się, w trakcie swej podróży naukowej do Włoch w

latach 1817 - 1822 z rękopisem Latopisu, Bobrowski

przygotował nawet jego polski przekład, który — z bliżej nie

znanych powodów — nie zainteresował ówczesnych wydawców,

a gotowy już rękopis spłonął wraz z mieszkaniem uczonego.

Bobrowski zdołał opublikować jedynie krótki artykuł

Wiadomość o rękopismie dawney Kroniki Dalmackiey,

znaydująćem się w bibliotece watykańskiey pod Nrem 7019 na k.

97 i dalszych 3 .

Dziś wiadomo, że uczony polski zainteresował się mniej

wartościową tzw. redakcją chorwacką dzieła, znacznie krótszą od

domniemanego oryginału łacińskiego. Nie pomniejsza to wcale

jego intencji za-

2 Zob. W. Charkiewicz, Bobrowski Michał, [w:] Polski Słownik

Biograficzny, t. 2, Kraków 1936, s. 160 - 161.

3 Dziennik Wileński, R. 1823, t. 2, nr 8 (sierpień), s. 369-382. Artykuł

ten wyszedł również w przekładzie rosyjskim pt. O starinnoj slavjanskoj

rukopisi Chroniki Dalmatskoj, Vestnik Evropy, 1824, nr 24 (cyt. za

Slavjanovedenie v dorevoljucionnoj Rossii. Bibliografičeskij slovar',

Moskva 1979, s. 73 - 74).

interesowania rodaków odległą przeszłością południowych

pobratymców. Pomimo późniejszych, znacznie żywszych jeszcze

niż w czasach Bobrowskiego, zainteresowań tą problematyka,

nikt nie podjął już jego myśli o udostępnieniu szerokiemu

odbiorcy polskiemu Latopisu popa Duklanina. Zasługuje on zaś

na to z paru powodów. Jest to bowiem pierwszy na gruncie

południowosłowiańskim utwór typu Gesta, któremu nauka

jugosłowiańska, i nie tylko, przyznaje podobne miejsce, jakie u

nas ma Anonim Gall, w Czechach Kronika Kosmasa, w kręgach

wschodniosłowiańskich Powieść minionych lat. Jakby go też nie

oceniać, stanowi żywe świadectwo rodzenia się

południowosłowiańskiej świadomości narodowej. Nie

przypadkiem też sięgali doń historycy doby humanizmu, pragnąc

— jak Mauro Orbini — zwrócić uwagę chrześcijańskiej Europy

na ten zakątek starego kontynentu.

Rękopisy i wydania

Oryginał Latopisu nie zachował się do czasów obecnych i

znamy dziś tylko cztery redakcje dzieła: a) podstawową redakcję

łacińską; b) włoski przekład Maura Orbiniego; c) redakcję

chorwacką, obejmującą tylko pierwsze 23 rozdziały Latopisu; d)

przekład łaciński redakcji chorwackiej.

a) Redakcja łacińska znana jest z dwóch rękopisów. Jeden z

nich przechowuje Biblioteka Watykańska (rkp. W), pod

sygnaturą: Vat. Lat. 6958, drugi odkryty niedawno w Bibliotece

Narodowej w Belgradzie, gdzie obecnie znajduje się pod

sygnaturą: Ms. R 570. Rkp. W powstał w połowie XVII w.

(datacja oparta na analizie znaków wodnych papieru). Stanowi

on część kodeksu, liczącego w sumie 254 karty, z których 23 (f.

53 - 75) zawierają tekst Latopisu 4 . Wydawca jego faksymiliów,

Slavko Mijuško-

4 Por. opis kodeksu: Mijušković, s. 41. Rozwiązanie skrótów

bibliograficznych patrz dalej s. 218 - 221.

Duklanin - Historia Królestwa Słowian czyli Latopis Popa Duklanina.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: