Rola gazu ziemnego w bilansie energetycznym UE.pdf

Agnieszka JANAS

Karpacka Spółka Gazownictwa Sp. z o.o., Oddział Obrotu Gazem w Tarnowie – Gazownia Krakowska

email: agnieszkajanas@o2.pl

Rola gazu ziemnego w bilansie energetycznym

Unii Europejskiej

Słowa kluczowe

gaz ziemny – bilans gazowy – europejski rynek gazu – przesył i dystrybucja –

dywersyfikacja dostaw

Key words

natural gas – gas balance – europen gas market – gas transmition and distribution –

diversification of deliveries

Streszczenie

Ostatnie lata pokazują rosnące znaczenie gazu ziemnego w bilansie paliwowym Unii Euro-

pejskiej. To ekologiczne paliwo znajduje coraz częstsze zastosowanie w energetyce, gospo-

darstwach domowych i wielu gałęziach przemysłu. W artykule przedstawiono zagadnienie

wolnego i konkurencyjnego rynku gazu ziemnego. Zwrócono uwagę na kwestie bezpieczeń-

stwa dostaw, przesyłu oraz dystrybucji tego surowca. Przedstawiono obecne i perspektywiczne

kierunki dostaw oraz zużycia tego nośnika energii w Unii Europejskiej.

1. Wprowadzenie

Zrównoważony rozwój to pojęcie, które pierwotnie związane było z potrzebą ochrony zaso-

bów naturalnych oraz środowiska. Wraz z rozwojem społecznym i gospodarczym zmieniło się

to znaczenie i obecnie oznacza rozwój gospodarczy (cywilizacyjny, ekonomiczny i technicz-

ny) mający zaspokoić potrzeby zarówno pokolenia obecnego jak i przyszłego. Pojęcie to łączy

w sobie dążenie do wzrostu gospodarczego przy zachowaniu odpowiedzialności społeczeń-

stwa za środowisko oraz ograniczania niekorzystnego wpływu na nie. W sektorze energetycz-

nym oznacza to takie wykorzystanie nośników energii aby było spełnione kryterium SED –

Sustainable Energy Development . Gaz ziemny jako czyste paliwo jest jednym z najlepszych

rozwiązań w energetyce, przemyśle i gospodarce komunalnej.

119

Janas A.: Rola gazu ziemnego w bilansie energetycznym Unii Europejskiej

2. Rola gazu ziemnego w bilansie energetycznym Unii Europejskiej

Jeszcze do połowy lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku Unia Europejska nie wykazywa-

ła zainteresowania sektorem gazowniczym, jedyną kwestią poruszaną w tej dziedzinie było

bezpieczeństwo energetyczne całej Wspólnoty, pozostałe zaś zagadnienia leżały w interesie

państw członkowskich. Był to okres niekwestionowanej dominacji ropy naftowej i węgla ka-

miennego, zaś gaz ziemny traktowano jako surowiec wyłącznie do produkcji energii elektrycz-

nej. Dopiero z końcem lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku zainteresowano się tym nośni-

kiem, a następnie podjęto kroki w celu utworzenia Jednolitego Rynku Energetycznego. Rok

1999 stał się przełomowy w realizacji „wewnętrznego rynku gazu ziemnego”. Zaczęto dążyć

do wolnego i konkurencyjnego rynku pozbawionego monopolistów. Poruszono kwestie bez-

pieczeństwa dostaw surowca, efektywności użytkowania, przesyłu oraz dystrybucji.

Nieustannie prowadzone badania poszukiwawcze pokazują, iż rozmieszczenie złóż gazu

ziemnego jest nierównomierne na całym globie. Do krajów zasobnych w gaz należą kraje byłe-

go Związku Radzieckiego oraz kraje na Bliskim Wschodzie. Spośród krajów Unii Europejs-

kiej do takich należą Holandia i Wielka Brytania. Jednakże ilości te ze względu na rosnące za-

potrzebowanie nie są wystarczające i muszą być uzupełniane dostawami spoza Unii Europej-

skiej. Głównym dostawcą gazu na rynek Unii Europejskiej jest Rosja, a jej największym od-

biorcą w 42% są Niemcy, a w 26% Włochy [BP 2006]. Również Algieria ma znaczącą pozy-

cję na europejskim rynku jako dostawca gazu rurociągami do Włoch, Portugalii i Hiszpanii,

a w postaci skroplonej LNG (41% eksportu) do Francji, Hiszpanii, Belgii, Włoch oraz Grecji.

W chwili obecnej kraje Unii Europejskiej w stopniu umiarkowanym zależą od importu gazu

ziemnego, który aktualnie pokrywa 40% zapotrzebowania. Jednak ze względu na rosnące

uzależnienie od importowanych źródeł energii i coraz większe odległości od miejsca lokaliza-

cji stale wzrastają ceny transportu.

W trosce o zapewnienie dostaw i bezpieczeństwo energetyczne oraz rosnącą rolę gazu

ziemnego (druga pozycja po ropie naftowej wśród nośników energii – średnio 2,2% rocznie

według Raportu Międzynarodowej Unii Gazowniczej) podjęto zdecydowane działania w kie-

runku dywersyfikacji dostaw. Zmiany te powodują, że gaz ziemny ma coraz większe znaczenie

w bilansie energetycznym państw Unii Europejskiej i w przyszłości będzie konieczna ścisła

współpraca wszystkich krajów członkowskich w zakresie gospodarki tym paliwem

Około 90% obrotu gazem ziemnym na unijnym rynku odbywa się na podstawie kontrak-

tów długoterminowych. Warunki takiego kontraktu są tajne, jedno jest jednak pewne – odbior-

ca na podstawie takiego kontraktu jest zobowiązany do odbioru zakontraktowanego gazu. Naj-

bardziej rozwiniętym handlowo rynkiem jest rynek gazowy Wielkiej Brytanii. Jednym z pro-

blemów z jakimi muszą borykać się kraje importujące gaz z różnych źródeł (na przykład z Ro-

sji, Danii czy Norwegii) jest fakt różnicy w składzie tego paliwa, a co za tym idzie koniecz-

ność budowy specjalnych instalacji kondycjonujących gaz. Gaz sprowadzany z obszarów Mo-

rza Północnego ma wyższą wartość opałową, lecz z powodu niskiej zawartości metanu nie

wszyscy odbiorcy, szczególnie przemysłowi, mogą bezpiecznie korzystać z niego [Energia –

Środowisko 2004]. Jeśli mowa o bezpieczeństwie dostaw, to Unia Europejska ma szeroką ga-

mę zabezpieczeń między innymi kontrakty długoterminowe, dywersyfikacja dostaw, czy zapa-

sy dostaw w zbiornikach magazynowych. Kontrakty długoterminowe mają tą zaletę, iż stano-

wią stabilne źródło zaopatrzenia w gaz ziemny. Aby zapewnić sobie bezpieczeństwo kraje,

Unii Europejskiej dążą do zakupu gazu z różnych źródeł, czyli do dywersyfikacji umów. Zwy-

120

Krakowska Konferencja Młodych Uczonych 2007

kle kraje dla zapewnienia sobie bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego kupują paliwo od jed-

nego eksportera w ilości nie większej niż 30% całości zapotrzebowania.

3. Prognoza zużycia gazu ziemnego do 2030 roku

Wszelkie analizy rynkowe wskazują na to, iż zużycie gazu ziemnego rośnie i będzie rosło.

I tak już od lat 60 – tych ubiegłego wieku rynek gazu ziemnego jest najszybciej rozwijają-

cym się rynkiem w Unii Europejskiej. Na dzień dzisiejszy przewiduje się, iż różnica między

popytem a wielkością dostaw będzie rosła ze względu na niewystarczającą liczbę złóż gazu.

W związku z tym należy dążyć do pozyskania nowych inwestorów, którzy mogliby uatrakcyj-

nić rynek. Procesowi wprowadzania większej konkurencji w sektorze produkcji, dystrybucji

i obrocie gazem ma służyć liberalizacja rynków. Komisja europejska dąży również do rozwoju

infrastruktury technicznej, a wśród niej dużo uwagi poświęca projektom rozwoju połączeń

sieci gazowych oraz rozwoju terminali skroplonego gazu LNG. Obecnie ta część sektora, która

zajmuje się dostawami skroplonego gazu przeżywa prawdziwy rozkwit i w roku 2001 handel

nim przekroczył 30% obrotu. Wygląda na to, iż ma on szanse dorównaniu handlowi takich

paliw jak: węgiel kamienny, ropa naftowa czy rurociągowemu gazowi ziemnemu [Gromadzki

2002]. Wiadomo jest, że jeśli nie zostaną podjęte żadne kroki w ciągu kolejnych 20–30 lat,

zapotrzebowanie na surowce energetyczne będzie musiało być pokrywane w 70% surowcami

pochodzącymi z importu, przy czym obecnie stanowią one 50%. W tabeli 3.1 przedstawiono

prognozy zużycia paliw pierwotnych na rok 2030. Zasoby gazu w Europie to około 2% świa-

towych rezerw. Jak widzimy z tabeli 3.1 przedstawiającej scenariusz zużycia paliw – progno-

zowany jest wzrost zużycia gazu ziemnego.

Tabela 3.1. Prognoza żużycia paliw pierwotnych w UE w roku 2030 (%)

Table 3.1. The prognosis consumption of primary fuels in UE in year 2030 (%)

Lp.

Rodzaj paliwa

2005*

2030**

Węgiel kamienny

Węgiel brunatny

Ropa naftowa

Gaz ziemny

Odnawialne źródła energii

Razem

100

Źródło: [Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A.]

Ze względu na niewystarczające zasoby gazu ziemnego bardzo ważnym elementem dla

Unii Europejskiej jest utrzymanie dobrych kontaktów szczególnie z krajami tranzytowymi. Ro-

sja jest krajem dostarczającym 42% zapotrzebowania, ale również odkryty został znaczny po-

tencjał na Morzu Kaspijskim, dlatego należy poważnie rozważyć pomoc w celu rozwinięcia

tamtejszej infrastruktury tranzytowej dla gazu ziemnego. Patrząc w przyszłość, możemy być

pewni, iż nie ma groźby powstania karteli wśród krajów dostarczających gaz, lecz biorąc pod

uwagę zasoby rosyjskie, nastąpi pewien wzrost zależności od tego kraju. Dlatego należy dążyć

do dywersyfikacji umów. Wzrost popytu oraz handlu gazem ziemnym w dłuższej perspektywie

wymagał będzie większej rozbudowy infrastruktury sieci dystrybucyjnej, zarówno śródlądo-

wej, jak i morskiej dla gazu płynnego. Usytuowanie Unii Europejskiej w stosunku do istnieją-

121

Janas A.: Rola gazu ziemnego w bilansie energetycznym Unii Europejskiej

cych już rurociągów jest bardzo korzystne, szczególnie względem takich eksporterów jak: Nor-

wegia, Rosja czy Algieria. W przyszłości dużymi dostawcami gazu ziemnego mogą stać się

kraje Bliskiego Wschodu jak Irak, czy Katar oraz kraje Azji Środkowej [Gromadzki 2002].

Z licznych prognoz wynika, że w ciągu następnych dziesięcioleci nastąpi wzrost zapotrze-

bowania na gaz ziemny w krajach Unii Europejskiej – tabela 3.2. Przewiduje się również, iż

ze względu na małą liczbę złóż rodzimych nastąpi spadek ich udziału w ogólnym bilansie na

rzecz zwiększenia importu (do roku 2020 wzrost z 40% do 70% zużywanego gazu – tabela 3.3).

Tabela 3.2. Prognozy zapotrzebowania na paliwa pierwotne w Unii Europejskiej, mtoe

Table 3.2. The prognosis of demand on primary fuels in European Union, the mtoe

RODZAJ PALIWA

ROK

1990

2000

2010

2020

2030

Paliwa stałe

431

303

243

252

296

Paliwa ciekłe

599

634

655

675

685

Gaz ziemny

259

376

510

598

630

Energia jądrowa

197

238

245

214

185

Energia odnawialna

133

152

170

Razem

1 558

1 650

1 788

1 895

1 968

Źródło: EU-25 Energy and Transport Outlook to 2030

Tabela 3.3. Prognozy produkcji paliw pierwotnych w Unii Europejskiej, mtoe

Table 3.3. The prognosis of production primary fuels in European Union, the mtoe

RODZAJ PALIWA

ROK

1990

2000

2010

2020

2030

Paliwa stałe

350,9

203,1

152,3

124,1

101,6

Węgiel kamienny

212,7

120,2

81,4

64,4

54,7

Węgiel brunatny

138,3

82,9

70,9

59,7

46,9

Paliwa ciekłe

120,4

164,1

131,5

102,0

86,4

Gaz ziemny

139,6

196,7

196,9

147,6

117,1

Energia jądrowa

197,1

237,8

245,4

213,7

185,2

Energia odnawialna

70,5

97,2

132,9

151,5

169,6

Razem

878

899

859

739

660

Źródło: EU-25 Energy and Transport Outlook to 2030

Rosja jest i będzie źródłem gazu dla Unii Europejskie. Dążenie do bezpieczeństwa dostaw

jest przyczyną dążenia Wspólnoty do porozumienia z Norwegią, która mogła by być ważnym

dostawcą gazu do części Europy Środkowo – wschodniej oraz Afryką Północną dla południo-

wej części Europy. Również bardzo ważne jest utrzymanie dostępu do algierskiego gazu ziem-

nego, dzięki czemu Unia Europejska może zachować w minimalnym stopniu niezależność do-

staw. Patrząc w przyszłość istotną kwestią będzie wyczerpywanie się zasobów gazu krajów

członkowskich. Dlatego bardzo ważne jest porozumienie z Rosją, gdyż kraj ten będzie zarów-

no eksporterem gazu do Unii, ale również krajem tranzytowym gazu importowanego z Azji

Centralnej, jak również prawdopodobnie z Azerbejdżanu (Zielona księga).

122

Krakowska Konferencja Młodych Uczonych 2007

Rosnące inwestycje w sektorze energetycznym świadczą o wzrastającym znaczeniu gazu

ziemnego. Nie tylko kraje Unii Europejskiej ale i inne kraje świata są w trakcie bądź posiadają

plany inwestycyjne związane z budową gazociągów i instalacji do skraplania gazu, co ułatwia

jego transport. A co za tym idzie rośnie jego zastosowanie. Jest to między innymi rezultatem

poszukiwań alternatywnych rozwiązań dla paliw kopalnych, których użycie wiąże się z dużą

emisją szkodliwych substancji zanieczyszczających środowisko. Liczne badania, w których po-

równano ropę naftową, węgiel kamienny, energię atomową i gaz ziemny pokazały iż ten ostat-

ni jest najbezpieczniejszym i najmniej uciążliwym dla środowiska źródłem energii. Również

takie aspekty jak: wydobywanie, magazynowanie oraz transport, które odbywają się w warun-

kach bardziej przyjaznych dla środowiska, przemawiają za jego powszechnym stosowaniem.

Ze względu na swoją czystość, komfort użytkowania jak i uniwersalność, gaz ziemny jest wy-

korzystywany jako paliwo nie tylko przez gospodarstwa domowe ale i przez zakłady przemy-

słowe na małą i dużą skalę.

Dążenie do udoskonalania obecnych procesów technologicznych oraz poszukiwanie no-

wych przyniosły coraz to nowsze zastosowanie tego paliwa zarówno w rolnictwie, handlu,

usługach jak i gałęziach przemysłu, a to ze względu na brak konieczności magazynowania

u odbiorcy, braku odpadów czy emisji dwutlenku siarki, pyłów i węglowodorów aromatycz-

nych wynikających ze spalania tego paliwa.

Ze względu na swoje liczne walory gaz ziemny znajduje szerokie zastosowanie w sektorze

spożywczym między innymi w takich urządzeniach jak: kuchnie do gotowania, smażenia i pie-

czenia, wędzarnie i grille. Innymi przemysłami stosującymi ten nośnik energii są: hutnictwo

szkła, metali nieżelaznych, żelaza i stali, szczególnie ogrzewnictwo pieców technologicznych

czy suszarń od których to zależy jakość czy barwa produktu. Również przemysł chemiczny

znalazł zastosowanie dla tego paliwa między innymi do produkcji wodoru, amoniaku, klejów

i nawozów sztucznych.

Jednak wciąż na skalę globalną gospodarstwa domowe są głównymi konsumentami tego

paliwa. Główne zastosowanie znajduje w kuchenkach służących do przygotowywania posił-

ków i do ogrzewania pomieszczeń mieszkalnych.

Również coraz większym zainteresowaniem zaczyna się cieszyć gaz ziemny jako paliwo do

napędu pojazdów samochodowych w transporcie.

Opinie wielu fachowców są zgodne, stwierdzają w nich iż gaz ziemny jest najbezpieczniej-

szym i najbardziej ekologicznym spośród pierwotnych nośników energii dostępnych na rynku.

Dlatego też troska o środowisko powinna skłaniać wszystkich do szerokiego stosowania tego

paliwa.

4. Wnioski

− Zastosowanie gazu ziemnego w stosunku do innych paliw kopalnych jest bardzo korzystne

ze względu na takie walory jak: brak emisji szkodliwych pyłów, metali i węglowodorów

aromatycznych podczas spalania, minimalny współczynnik emisji, CO 2 i SO 2 oraz brak od-

padów z procesów spalania paliwa. A wiec jego użytkowanie niemal nie ma wpływu na

obecne problemy środowiskowe związane z rosnącą ilością gazów cieplarnianych w atmo-

sferze, kwaśnymi deszczami i dziurą ozonową.

− Gaz ziemny jako czyste paliwo jest jednym z najlepszych w energetyce, przemyśle i gospo-

darce komunalnej.

123

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: