Prawa cżłowieka - to prawa i wolności przysługujące, każdej jednostce ludzkiej, prawo to wynika z przyrodzonej godności ludzkiej i są niezbywalne, istnieją niezależnie od jakiejkolwiek władzy.
Uznanie praw człowieka oznaczało kres epoki feudalizmu. Pierwszym dokumentem, którym powoływano prawa jednostki, była Deklaracja Praw Stanu Virginia z 1776r., najbardziej znana to Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela uchwalona w okresie rewolucji francuskiej w 1789r.
Do sformułowania praw człowieka posłużono się zasadą godności człowieka. Mowa jest o niej w filozofii chrześcijańskiej, nauce społecznej Kościoła, mowił o niej Immanuel Kant, po II wojnie śiatowej pojęcie godności trafiło do międzynarodowych aktów prawnych; ONZ-towskich Paktów Praw Człowieka, Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948r, a także do wielu wspołczesnych konstytucji.
Prawa człowieka są powszechne, to znaczy, że przysługuje wszystkim ludziom bez wzgledu na to na jakim terytorium przebywają; treść tych praw jest niezalezna od warunków czasu i miejsca wszędzie taka sama.
Niezbywalne nikt nie może sie ich zrzec, ani przenieść na kogoś innego.
Nienaruszalne ani państwo, ani żadna osoba nie może pozbawić człowieka praw (możliwość korzystania z praw).
Tak pojmowane prawo to prawo naturalne czyli prawo nadrzędne, uniwersalne, obowiązujące zawsze i wszędzie, niezależnie od tego czy zostało potwierdzone przez państwo, czy nie. Wynika ono z natury świata, a nie z umowy ludzkiej. Często do tego prawa odwołują się, którzy uważają obowiazujące w danym kraju prawo za niespawiedliwe.
Podstawą praw obywatelskich jest prawo pozytywne to znaczy ustanowione przez państwo, faktycznie obowiązujące. Kategorię praw pozytywnych tworzą uprawnienia do uzyskania świadczeń. Prawa te często nazywają się socjalnymi, a więc prawa gospodarczem społeczne, kulturalne.
GOSPODARCZE- są to prawa dotyczące egzystencji ekonomicznej jednostki,
SPOŁECZNE- mają zapewnić rozwój jednostce, KULTURALNE- zaspokojenie potrzeb kulturalnych i rozwój duchowy,
Prawa negatywne są to prawa służące ochronie sfery wolności jednostki, są to prawa osobiste i prawa polityczne.
OSOBISTE- dotyczą bezpośrednio egzystencji człowieka w aspekcie fizycznym, psychicznym, prawnym, zapewnia mu wszechstronny rozwój, są to prawa indywidualne.
POLITYCZNE- gwarantują jednostce możliwość aktywnego udziału w rządzeniu państwem, kształtowaniu polityki, są to prawa i wolności publiczne.
Prawa człowieka
Podstawę dla systemu międzynarodowego ochrony praw człowieka stworzyły dwa dokumenty:
-Karta Narodów Zjednoczonych uch. 1945 (konferencja San Francisco)
-Powszechna Deklaracja Prawa Człowieka uch. 10 XII 1948 przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych.
Deklaracja ta była w chwili uchwalenia apelem do państw, nie miała charakteru aktu wiążącego prawnie.
Miedzynarodowa ochrona praw człowieka to obowiązki nałozone na państwa przez traktaty międzynarodowe dotyczące zachowania się państw wobec osób podlegających jego jurysdykcji.
Ochrona praw człowieka po II wojnie światowej opiera się na inspiracji D. Ruswelta z 1941, który przedstawił koncepcję powojennego świata i porządku międzynarodowego opartego na:
- wolności od starchu, rozbrojenie
- wolność od nędzy
- wolność od słowa
- wolnośc wyznania
Najpełniejszy katalog praw człowieka zawiera 2 Pakty:
- prawo do życia; warunki, tryb wymierzania kary śmierci;
- zakaz tortur albo okrutnego i nieludzkiego, poniżającego karania lub traktowania;
- zakaz niewolnictwa;
- zakaz poddaństwa;
- zakaz pracy przymusowej;
- prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego;
- prawo do sprawiedliwego sądu;
- humanitarne i godne traktowanie osób pozbawionych wolności;
- swobodę poruszania się na terytorium państwa;
- wolnośc wyboru miejsca zamieszkania;
- prawo do opuszczania kraju także własnego powrotu;
- nie ingerowanie w życie pierwotne, rodzinne;
- nienaruszalność domu, korespondecji;
- wolność myśli, sumienia, wyznania, wyrażania swoich poglądów;
- zakaz propagandy wojennej;
- prawo do zgormadzeń, stowarzyszeń;
- prawo do kierowania spawami publicznymi;
- wszyscy są równi wobec prawa i posiadają jednakową ochronę;
- zasada, że prawo nie działa wstecz;
- prawo dla mniejszości, grup etnicznych;
- prawo do pracy zarobkowej, którą się swobodnie wybierze;
- prawo do tworzenia związków zawodowyc;
- prawo do strajku;
- prawo do zabezpieczeń socjalnych;
Prawa - historia
- starożytność formułowała pierwsze zasady postępowania, które wiązały się
Pakty te mają charakter traktatów międzynarodowych otwartych, mogą do nich przystąpić wszystkie państwa świata, weszły one w życie w 1976r. - 35 państw ratyfikowało.
Obecnie liczba ta jest bliska 100. Obok Deklaracji z Paktów mających charakter aktów ogolnych w dziedzinie praw człowieka obowiązuje wiele konwencji szczególowych w systemie ONZ uchwalono ich 60.
Wśród tych konwencji wyróżnić można takie, które normują prawa niektórych tylko podniotów:
a) konwencja bezpaństwowach
b) konwencja o prawach politycznych kobiet
c) konwencja o uchodzcach
d) konwencja o prawach dziecka
Praktycznośc konwencji szczegółowych polega na tym, że państwom łatwiej jest zobowiązać się do realizowania niektórych praw niż całego obszernego katalogu.
Powszechna Deklaracja formułowała tylko pewne minimum praw.
- Prawa te mogły być przyjęte przez państwo o różnych ustrojach politycznych, odmiennych tradycjach i kulturze
- Spełniała one rolę przełomową w ochronie praw człowieka
- Wywarła wpływ n atreść konstytucji wielu państw, które powstały w wyniku rozpadu państw kolonialnych
Podstawowymi aktami prawa międzynarodowego, zawierającymi normy prawne określające prawa człowieka (aktami wiążącymi prawnie) są:
- Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych
- Międzynarodowy Pakt Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturowych. Uchwalone przez Zgormadzenie Ogólne ONZ w XII 1966r.
Jednostka jak i państwo mogą złożyć skargę do Komitetu Praw Człowieka ONZ w razie naruszania praw zawartych w pakietach, można też złożyc taką skargę do instytucji ochrony praw człwieka w Europie.
Jednostka - skarga indywidualna }
Kilka osób - }wszystkie skargi mają jednakową wagę
Państwo przeciw państwu - }
Komitet Praw Człowieka ONZ
- składa się z 18 członków wybieranych przez państwa, strony Paktu
- nie mogę skargi składać: partie polityczne
zwiazki zawodowe
inne organizacje
- pojedyńczy człwiek tak lub jego pełnomocnik
Instytucjami służącymi ochronie praw człowieka są:
- Europejska Komisja Praw Człowieka; wybierani przez Komitet ministrów Rady Europy; delegaci państw
- Europejski Trybunał Praw Człowieka;
+ składa się z sędziów wybieranych przez Zgromadzenie Parlamentarne
+ liczba sędziów jest równa liczbie państw będących członkami Rady Europy
+ sędziowie funkcje pełnią we własnym imieniu.
Obok uniwersalnego systemu ochrony działającego w ramach ONZ, działają trzy systemy regionalne:
- w ramach Rady Europy
- w ramach Organizacji Państw Amerykańskich
- w ramach Organizacji Jednosci Afrykańskiej
Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950r. zwana
Europejską Konwencją Praw Człowieka
Europejska Karta Socjalna 1961
kazik7-92