Tajemnica Marii Rogêt.pdf

Tajemnica Marii Rogêt 1

Es gibt eine Reihe idealistischer Begebenheiten, die der Wirklichkeit

parallel läuft. Selten fallen sie zusammen. Menschen und Zufälle

modifizieren gewhnlich die idealistische Begebenheit, so dass sie

unvollkommen erscheint, und ihre Folgen gleichfalls unvollkommen

sind. So bei der Reformation; statt des Protestantismus kam das

Lutherthum hervor 2 .

iewiele jest osób, nawet śród najspokojniejszych myślicieli, które

by w pewnych razach nie ulegały przypływom nieuchwytnej, lecz

niemniej wstrząsającej do rdzenia, połowicznej wiary w rzeczy

nadprzyrodzone, gdy jakiś zbieg okoliczności przybierze tak

osobliwy na pozór charakter, że intelekt nie może pogodzić się z

wnioskiem, jakoby to był tylko zbieg okoliczności.

Odczuwania tego rodzaju - gdyż połowiczne wierzenia, o których mowa,

nie miewają nigdy pełnej mocy myśli - odczuwania takie rzadko kiedy dają się

całkowicie stłumić, i to tylko przy pomocy teorii przypadkowości, czyli - jak

brzmi nazwa techniczna - rachunku prawdopodobieństwa. Rachunek ten jest w

swej istocie wyłącznie matematyczny; i oto mamy do czynienia z taką

osobliwością, iż surowa ścisłość wiedzy znajduje zastosowanie do świata

1 Przy pierwotnym ogłoszeniu drukiem opowiadania o Marii Rogt dołączone obecnie przypiski mogły

wydawać się zbyteczne. Upłynęło już jednak kilka lat od czasu, kiedy zdarzyła się tragedia, która posłużyła temu

opowiadaniu za osnowę, i okazała się potrzeba umieszczenia ich jako też dodania kilku słów wyjaśniających

myśl przewodnią. W pobliżu Nowego Jorku padła ofiarą zbrodni młoda dziewczyna, Maria Cecylia Rogers, i

aczkolwiek śmierć ta wywołała silne i długotrwałe zaniepokojenie, spowijającej ją tajemnicy nie zdołano

przeniknąć do chwili, kiedy niniejsza nowela została napisana i pojawiła się w druku (listopad 1842). Pod

płaszczykiem opowieści o losach gryzetki paryskiej autor wdał się tu w drobiazgowy wywód szczegółów

istotnych, jako też równoległych z nimi szczegółów nieistotnych rzeczywistego zabójstwa Marii Rogers. W ten

sposób wszelkie dowodzenie, oparte na zmyśleniu, daje się zastosować do prawdy, zaś celem było właśnie

poszukiwanie prawdy.

Tajemnica Marii Rogt była pisana z dala od widowni zbrodni i bez żadnych innych środków śledczych prócz

zebranych przygodnie dzienników. Wiele zatem szczegółów uszło uwagi autora, który byłby się z nimi zapoznał,

gdyby był na miejscu i zajrzał osobiście do wszystkich zakątków. Wypada jednakowoż nadmienić, że zeznania

dwu osób (z których jedną jest, Madame Deluc z noweli), poczynione w różnych czasach i na długo przed

ogłoszeniem opowieści, potwierdziły nie tylko wniosek ostateczny, lecz bezwzględnie wszystkie ważniejsze

szczegóły hipotetyczne, które do wyprowadzenia tego wniosku posłużyły (E.A.P.)

2 Istnieje szereg zjawisk natury idealistycznej, które przebiegają równolegle do rzeczywistości. Rzadko się z nią

zbiegają. Ludzie i przypadki wywierają zwykle swój wpływ na tego rodzaju zjawisko, tak że występuje ono w

formie niezupełnie prawidłowej; tak że jego skutki również są nieprawidłowe. Podobnie było z Reformacją:

zamiast protestantyzmu nastąpił luteranizm. (Novalis: Morale Ansichten )

cieniów i do duchowości zjawisk, najbardziej nieuchwytnych w dziedzinie

spekulacji.

Nadzwyczajne zdarzenia, które na życzenie podaję obecnie do

wiadomości publicznej, tworzą - jak to się okaże z kolejności czasu - pierwsze

odgałęzienie szeregu zaledwie przystępnych pojmowaniu ludzkiemu zbiegów

okoliczności, którego następczą, czyli ostateczną część znajdą czytelnicy w

opowieści o zabójstwie Marii Cecylii Rogers w Nowym Jorku.

Gdym przed jakimś rokiem w pracy zatytułowanej Zabójstwo przy rue

Morgue przystępował do skreślenia kilku nader znamiennych rysów

umysłowości mojego przyjaciela, Chevaliera C. Augusta Dupina, ani nie

przechodziło mi przez myśl, że mogę jeszcze powrócić do tego przedmiotu.

Odmalowanie tej umysłowości było jedynym mym celem, a cel ten został

zupełnie osiągnięty w toku szczególniejszych okoliczności, rozwidniających

właściwości psychiczne Dupina. Mógłbym był przytoczyć jeszcze inne

przykłady, nie byłbym jednak wykazał niczego więcej. Atoli ostatnie wypadki

oraz ich osłupiający przebieg rozbudziły nagle we mnie wspomnienia dalszych

zdarzeń, które wniosą do mej opowieści jakby nastrój wymuszonego wyznania.

Dowiedziawszy się jednak tego, co niedawno słyszałem, byłbym zaprawdę

postąpił dziwnie, gdybym dłużej milczał o tym, co widziałem i słyszałem tak

dawno już temu.

Po rozwikłaniu tragedii, co osnuwała śmierć Madame L’Espanaye i jej

córki, Chevalier przestał nagle zajmować się tą sprawą i pogrążył się znowu w

swym dawnym nawyku posępnego marzycielstwa. Mając zawsze skłonność do

abstrakcyjności, przystosowałem się z łatwością do jego usposobienia.

Mieszkaliśmy dalej w naszych pokojach na Faubourg Saint Germain, zdaliśmy

przyszłość na cztery wiatry i śniliśmy spokojnie w teraźniejszości, omotując

marzeniami czczość otaczającego nas świata.

Wszelako w marzeniach tych zdarzały się przerwy. Jak łatwo się

domyślić, współudział mego przyjaciela w dramacie przy rue Morgue nie

pozostał bez wpływu na wyobraźnię policji paryskiej. Nazwisko Dupina nabrało

rozgłosu śród jej agentów. Prostota wnioskowań, za pomocą których zdołał

przeniknąć tę tajemnicę, nie była znana prefektowi ani też nikomu innemu prócz

mnie samego; nie było zatem nic dziwnego w tym, że sprawę tę rozdęto niemal

do rozmiarów cudu, a zdolności analityczne Chevaliera wywołały podziw dla

jego intuicji. Właściwa mu szczerość byłaby go skłoniła niewątpliwie do

prostowania tych mylnych mniemań o nim, ale niedbałość jego usposobienia nie

pozwalała mu nadal zajmować się przedmiotem, który już od dawna przestał go

obchodzić. Zdarzyło się zatem, iż sam nie wiedząc kiedy stał się jakby gwiazdą

przewodnią policyjnych oczu i niejednokrotnie zwracano się do niego, by

przyjął służbę w prefekturze. Jednym z najbardziej pamiętnych zdarzeń było

zabójstwo młodej dziewczyny, nazwiskiem Maria Rogt.

Wypadek ten nastąpił w jakieś dwa lata po okropnościach przy rue

Morgue. Maria, której imię chrzestne i nazwisko rodowe przypomni

niewątpliwie nieszczęsną „robotnicę z fabryki cygar” 3 , była jedyną córką

wdowy, Estelli Rogt. Ojciec odumarł ją w dzieciństwie. Odtąd matka i córka

mieszkały razem przy rue Pave Saint Andr 4 , skąd dziewczyna wyprowadziła

się dopiero na osiemnaście miesięcy przed zabójstwem, które stanowi przedmiot

niniejszego opowiadania. Matka przy pomocy Marii utrzymywała pensjonat.

Trwało to aż do czasu, kiedy dziewczyna ukończyła dwudziesty pierwszy rok

życia i kiedy wielka jej uroda zwróciła uwagę pewnego właściciela perfumerii.

Miał on sklep w suterenach Palais Royal, a klientela jego składała się

przeważnie z zuchwałych rzezimieszków, niepokojących sąsiednie dzielnice

miasta. Monsieur Le Blanc 5 zdawał sobie sprawę z korzyści, jakie mogły

wyniknąć dla niego z obecności pięknej Marii w sklepie. Nie skąpił obietnic,

które bardzo podobały się dziewczynie, natomiast u matki spotkały się z

pewnym niedowierzaniem.

Zabiegi sklepikarza odniosły w końcu skutek i jego firma nabrała wkrótce

rozgłosu dzięki powabom uroczej gryzetki. Była u niego zajęta przez jakiś rok,

po czym znikła nagle, co wywołało wielkie zaniepokojenie śród jej wielbicieli.

Monsieur Le Blanc nie umiał nic powiedzieć o powodach jej nieobecności; a

Madame Rogt szalała z niepokoju i przerażenia. Dzienniki zajęły się

natychmiast tą sprawą, zaś policja zamierzała już przystąpić do ścisłego

śledztwa, gdy pewnego pięknego poranku, po upływie tygodnia, Maria,

najzupełniej zdrowa, acz nieco smutniejsza niż zazwyczaj, zajęła znowu swe

miejsce przy kasie sklepowej. Wszystkie wywiady, prócz poufnych, natychmiast

ustały. Monsieur Le Blanc tak samo nic nie wiedział, jak poprzednio. Maria i jej

matka odpowiadały na wszystkie pytania, iż ubiegłego tygodnia przebywała na

wsi, u swych krewnych. Sprawa ta przycichła i poszła w zapomnienie, gdyż

dziewczyna, chcąc widocznie ujść natrętnej ciekawości, rozstała się wkrótce ze

swym pracodawcą i powróciła do mieszkania przy rue Pave Saint Andr.

W jakieś pięć miesięcy po tym powrocie pod dach rodzicielski znowu

znikła nagle ku zaniepokojeniu swych przyjaciół. Trzy dni upłynęły, a nie było o

niej wieści. Czwartego dnia znaleziono jej zwłoki płynące po Sekwanie 6 w

pobliżu brzegu położonego naprzeciw dzielnicy, do której należy rue Saint

Andre, opodal odludnej połaci Barrire du Roule 7 .

Okrucieństwo zabójstwa (gdyż od razu było widoczne, że popełniono

zabójstwo), młodość i uroda ofiary, zaś przede wszystkim rozgłos, jaki zdążyła

pozyskać, złożyły się na wywołanie silnego wzburzenia umysłów śród

wrażliwej ludności paryskiej. Nie przypominam sobie, by jaki inny podobny

wypadek wywołał odruch równie powszechny i równie potężny. Przez kilka

tygodni nawet najważniejsze, bieżące sprawy polityczne gubiły się w

dyskusjach nad tym wszechpochłaniającym zagadnieniem. Prefekt zdobył się na

3 Ofiara zbrodni, wspomnianej w przypisku autora (przyp. tłum.).

4 Nassau Street w Nowym Jorku (E.A.P.).

5 Anderson (E.A.P.).

6 Hudson (E.A.P.).

7 Weehawken (E.A.P.).

niezwykłą energię, a władze całej policji paryskiej rozwinęły nadzwyczaj

sprężystą działalność.

Po znalezieniu zwłok zrazu nie przypuszczano, by zabójca mógł długo

ukrywać się przed dochodzeniami, które niezwłocznie wdrożono. Nie wcześniej

niż dopiero po jakimś tygodniu uznano za właściwe ogłosić nagrodę za

wykrycie zbrodniarza; wszelako nagroda ta wynosiła zaledwie tysiąc franków.

Równocześnie dochodzenia odbywały się energicznie, acz nie zawsze

roztropnie, i przesłuchano mnóstwo osób, ale bezskutecznie. Tymczasem ta

niemożność znalezienia jakichkolwiek poszlak, zmierzających do rozwidnienia

tajemnicy, podniecała wielce wzburzenie tłumu. Pod koniec dziesiątego dnia

uznano za konieczne podwoić wyznaczoną pierwotnie sumę, kiedy zaś po

upływie dwu tygodni niczego nie udało się wykryć i kiedy uprzedzenie, które

istnieje zawsze w Paryżu względem policji, znalazło upust w kilku

poważniejszych zajściach ulicznych, prefekt z własnego popędu postanowił

ofiarować sumę dwudziestu tysięcy franków za „wskazanie zbrodniarza” lub,

gdyby się okazało, że było ich więcej, za „wskazanie jednego ze zbrodniarzy”.

W ogłoszeniu urzędowym, zawiadamiającym o wyznaczeniu tej nagrody,

przyrzeczono ponadto zupełną bezkarność tym uczestnikom zbrodni, którzy by

zechcieli wydać swych towarzyszy. Obok tych ogłoszeń porozlepiano wszędzie

prywatne plakaty komitetu obywatelskiego, który do sumy wyznaczonej przez

prefekturę dodawał od siebie dziesięć tysięcy franków. W całości wynosiła

zatem nagroda aż trzydzieści tysięcy franków. Co było sumą wprost

niesłychaną, jeżeli się zważy, iż chodziło o dziewczynę z ludu, i jeżeli się

uwzględni, że zabójstwa tego rodzaju nader często zdarzają się w wielkich

miastach.

Nikt już nie wątpił, iż tajemnica tej zbrodni niezwłocznie wyjdzie na jaw.

Jakoż uwięziono jedną czy dwie osoby, których zeznania miały rzekomo

rozwidnić tę ciemną sprawę, lecz okazało się, że podejrzenia o współudział były

niesłuszne, i natychmiast zarządzono uwolnienie. Mogłoby się wydawać rzeczą

dziwną, iż trzy tygodnie upłynęły już od znalezienia zwłok, nie rzucając

żadnego światła na to zagadnienie, a jednak nawet najpobieżniejsza pogłoska o

wypadku, który tak bardzo roznamiętniał umysły publiczności, nie dotarła do

uszu Dupina i moich. Zajęci badaniami, które pochłaniały nas całkowicie,

niemal od miesiąca nie wychodziliśmy z domu i nie przyjmowaliśmy gości, a w

dziennikach przeglądaliśmy zaledwie naczelne artykuły polityczne. Pierwszą

wiadomość o tej zbrodni przyniósł nam prefekt G. we własnej osobie. Zawitał

do nas zaraz po południu 13 lipca 18.. r. i pozostał do późnej nocy. Był do

żywego dotknięty niepowodzeniem wszystkich swych wysiłków, zmierzających

do wytropienia zabójców. Jego reputacja - jak utrzymywał w tonie iście

paryskim - była narażona. Nawet jego honor był zagrożony. Cała publiczność

miała zwrócone oczy na niego i zaiste nie było ofiary, na którą by się nie zdobył

dla przeniknięcia tej tajemnicy. Swe nieco zabawne przemówienie zakończył

komplementem na cześć tego, co podobało się mu nazwać taktem Dupina, i bez

ogródek uczynił mu bezsprzecznie ponętną propozycję, o której szczegółowiej

mówić mi nie wypada, tym bardziej że nie należy ona właściwie do zakresu

mego opowiadania.

Za komplement wywzajemnił się mój przyjaciel nie mniejszą

uprzejmością, wszelako propozycję przyjął bez wahania, aczkolwiek jej

korzyści były tylko przejściowe. Doszedłszy do porozumienia, prefekt jął od

razu roztaczać swe poglądy, przeplatając je rozwlekłymi komentarzami do

materiału śledczego, którego jednakowoż jeszcze nam nie dostarczył. Mówił

długo i bez wątpienia uczenie, pozwoliłem sobie atoli wtrącić uwagę o senności,

jaka zwykła towarzyszyć spóźnionej porze. Dupin, nie ruszając się ze swego

fotela, zdał się uosobieniem skupionej uwagi. Nie zdejmował okularów, odkąd

zaczęła się rozmowa. Ukradkowe spojrzenia, które rzucałem od czasu do czasu

za zielone szkła, przekonały mnie w zupełności, iż spał sobie głęboko i

najspokojniej przez siedem czy osiem godzin, które wlokły się jak po smole,

zanim prefekt uznał za właściwe nas pożegnać.

Nazajutrz rano wydostałem w prefekturze cały materiał śledczy, zaś w

redakcjach dzienników wszystkie numery zawierające ważniejsze wiadomości o

tej przykrej sprawie. Po odrzuceniu naleciałości, na pewno niewiarygodnych,

ogrom tych informacji dał się streścić, jak następuje:

Maria Rogt wyszła z mieszkania swej matki przy rue Pave Saint Andr

około dziewiątej rano w niedzielę, dwudziestego drugiego czerwca 18.. .

Wychodząc powiedziała Monsieur Jacques Saint Eustache 8 , i tylko jemu

jednemu, że wybiera się na cały dzień do ciotki, mieszkającej przy rue des

Drmes. Rue des Drmes jest krótkim i wąskim, lecz ludnym zaułkiem,

przebiegającym w pobliżu pobrzeża rzeki i oddalonym, w możliwie najkrótszej

linii, o jakie dwie mile od pensjonatu Madame Rogt. Saint Eustache był po

słowie z Marią, mieszkał i jadał w pensjonacie. Umówili się, że przyjdzie po

swą narzeczoną o zmierzchu i odprowadzi ją do domu. Wszelako po południu

jęło lać jak z cebra; przypuszczając zatem, iż pozostanie na noc u swej ciotki

(jak to nieraz czyniła przedtem w podobnych okolicznościach), nie uważał za

potrzebne dotrzymać obietnicy. Gdy noc zapadła, Madame Rogt

(siedemdziesięcioletnia zniedołężniała staruszka) wyraziła obawę, iż „już Marii

więcej nie zobaczy”, ale na te słowa nikt podówczas nie zwrócił uwagi.

W poniedziałek przekonano się, iż dziewczyny przy rue des Drmes nie

było, i dopiero kiedy cały dzień minął, a wieści o niej nie nadchodziły,

zarządzono spóźnione poszukiwania w kilku punktach miasta i okolicy.

Jednakże na czwarty dzień po jej zniknięciu udało się zasięgnąć pewniejszych

wiadomości. Dnia tego (we środę, dwudziestego piątego czerwca) niejaki

Monsieur Beauvais 9 , który wraz ze swym przyjacielem poszukiwał Marii w

pobliżu Barrire du Roule, po drugiej stronie Sekwany, naprzeciw rue Pave

Saint Andr, dowiedział się, iż jakiś rybak tylko co wyłowił trupa, którego

8 Payne (E.A.P.).

9 Crommelin (E.A.P.).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: