ZAGADNIENIA Z PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ
I. ZACHOWANIA ANTYSPOŁECZNE
1. Agresja jako instynkt (Freud, Lorenz)
- agresja jest instynktem, a ludzie posiadają wrodzoną potrzebę zachowywania się w sposób agresywny.
· Teoria Freuda:
- dwa podstawowe popędy człowieka – Eros i Thanatos są w ciągłym konflikcie, co prowadzi do nagromadzenia energii dla której akty agresji są „zaworem bezpieczeństwa”,
- agresja nie musi być więc destruktywna, a dla jednostki uwalniającej się od energii – jest czymś konstruktywnym,
- to tzw. teoria hydrauliczna.
· Teoria Lorenza:
- może mieć postać agresji wewnątrzgatunkowej i międzygatunkowej,
- celem agresji wewnątrzgatunkowej jest utrzymanie przedstawicieli tego samego gatunku z dala od siebie, tak, aby każdy miał terytorium i zasady niezbędne do przetrwania, ponadto agresja ta umożliwia przedłużenie gatunku dzięki umożliwieniu doboru płciowego osobników najsilniejszych.
2. Procesy stanowiące podstawę społecznego uczenia się agresji:
- agresja jest zachowaniem wyuczonym, istotne są tu dwa procesy: naśladowanie i wzmacnianie.
3. Hipoteza frustracji – agresji:
- Dollard, Doob, Miller, Mowrer (1999) – hipoteza frustracji – agresji.
· Frustracja zawsze prowadzi do agresji,
· Agresja zawsze wypływa z frustracji
Badania Barkera (zabawki za siatką); badania Bussa z wykorzystaniem tzw. maszyny agresji – elektrowstrząsy zmienne, wpływające na związek agresja – frustracja:
- przeszkoda na drodze do celu pojawia się niespodziewanie i jest nieuzasadniona,
- przeszkoda pojawia się w momencie, gdy rozwiązanie jest już bliskie.
4. Efekt broni:
· Berkowitz przeformował hipotezę frustracji – agresji twierdząc, że warunkiem wstępnym wystąpienia agresji są dwa czynniki :
- gotowość do działania agresywnego, zazwyczaj spowodowana frustracją,
- bodźce zewnętrzne wyzwalające wyrażanie agresji,
- takim zewnętrznym czynnikiem „sugerującym zastosowanie agresji jest … broni”
5. Koncepcja transferu pobudzenia emocjonalnego:
- Zillman nawiązuje do dwuczynnikowej teorii emocji Schachtera twierdzi, że pobudzenie i czynniki poznawcze współuczestniczą w kształtowaniu agresji,
- pobudzenie może być uzewnętrznione w formie agresji natychmiast po zdarzeniu, ale nie jest to zawsze możliwe,
- utrzymujące się w takiej sytuacji pobudzenie może zostać przeniesione (transferowane) na inną sytuację – nawet niepowiązaną i odległą w czasie.
6. Deindywiduacja i jej skutki:
- deindywiduacja to brak odrębności i indywidualności,
- w początkowym wariancie teoria ta głosiła, że w wielkiem tłumie człowiek jest bezimienny i anonimowy, stąd jego odpowiedzialność osobista ulega dyfuzji; rozproszeniu ulega obawa przed karą i poczucie winy; zasada ta dotyczy też dzieci (Diener halloween; maski, grupa, brak imienia- większa skłonność do zachowań antyspołecznych).
7. Typ środowiska rodzinnego i rówieśniczego jako potencjalne źródło agresji:
- potwierdzeniem zależności agresji do cech osobowości jest stałość zachowań agresywnych obserwowana w toku rozwoju osobniczego – np. Olwens stwierdził korelację 0,79 pomiędzy miarami agresji uzyskanymi w różnych procesach rozwojowych,
- uzależnienie agresji od osobowości nie musi oznaczać jej wrodzonego charakteru, bardziej znaczące środowisko rodzinne i rówieśnicze,
- chłód emocjonalny,
- odrzucenie,
- modelowanie, powtarzanie i wzmacnianie agresywnych zachowań,
- niekonsekwentne karanie,
- zgoda na wyrażanie przez dziecko wrogich impulsów,
- silne związki z rówieśnikami, których zachowanie odbiega od przyjętych norm,
- ciągłość kumulatywna, osoba agresywna wybiera środowiska podtrzymujące jej dyspozycję.
8. Warunki skutecznego karania:
· Warunki społecznej kary (Bower i Hilgard):
- odpowiednia i następująca jak najszybciej po akcie agresji,
- dotkliwa i bardzo odstraszająca,
- prawdopodobna tzn. prawie zawsze stosowana.
9. Katharsis:
- skutkiem każdego aktu agresji jest katharsis, które zmniejsza skłonność do popełniania wszystkich innych aktów agresji (Dollard),
- agresja powinna zostać skandalizowana w społecznie akceptowalna działania poprzez sublimację lub przemieszczanie.
10. Trening atrybucji jako sposób ograniczania zachowań antyspołecznych:
- tworzenie środowisk pozbawionych agresji,
- przeciwdziałanie deindywidacji.
II. ZACHOWANIA PROSPOŁECZNE.
1. Koncepcja altruizmu odwzajemnionego i krewniaczego:
· Koncepcja altruizmu odwzajemnionego (Trivers):
- czyn, który wydaje się altruistyczny, może w rzeczywistości przynieść korzyść pomagającemu
- jeśli przedstawiciel jakiegoś gatunku pomoże przedstawicielowi innego, to ten drugi będzie w przyszłości skłonny odwzajemnić się za przysługę
- w ten sposób dwie jednostki odnoszą korzyść
- u podłoża altruizmu leży chęć zwiększenia szans przetrwania.
· Altruizm krewniaczy, czyli dostosowanie łączne (Wilson - socjobiolog)
- dobór naturalny daje się lepiej wytłumaczyć nie w kategoriach przetrwania pojedynczego osobnika, lecz genotypu
- każda jednostka jest motywowana nie tylko pragnieniem przeżycia przez okres wystarczająco długi, by przekazać swe wyposażenie genetyczne, ale także zwiększenia szans reprodukcji osób z nią spokrewnionych, czyli będących nosicielami wspólnych genów.
2. Społeczne uczenie się zachowań prospołecznych:
- zachowania prospołeczne są wyuczone, tak samo jak każde inne zachowania,
- można to osiągnąć na trzy sposoby:
· Rodzice i inne osoby chwalą zachowania prospołeczne,
· Rodzice stanowią przykład, sami zachowują się prospołecznie,
· Dzieci obserwują inne osoby – modele roli – zachowujące się prospołecznie.
- tym, co podnosi prawdopodobieństwo powtórzenia zachowania prospołecznego jest rodzaj nagrody,
- bardziej skuteczne są pochwały adresowane do cechy – jesteś pomocny, niż ogólne – bardzo dobrze (żetony, zabawki, dzielenie się z ubogimi),
- naśladowanie modeli zachowania jest też skuteczne wśród dorosłych ( Bryan, Test – zepsute koło, pomoc/brak reakcja – 50 %),
- raz wyuczone zachowanie altruistyczne w jednej sytuacji będzie się powtarzało,
- nie istnieje jednak zasada, że zachowanie altruistyczne wyuczone w jednej sytuacji wystąpi też i innej sytuacji ,
- czego nauczymy się obserwując zachowania prospołeczne: zdolności rozpoznawania, zaspokajania potrzeb innych, rozumienia norm istniejących w danej społeczności. Oznacza to, że tym co determinuje altruizm nie jest tylko obserwacja i naśladowanie innych, ale też zdolność przyjęcia punktów widzenia tych, na których się wzorujemy.
- gotowość do pomagania innym ma postać odwróconego U,
- rośnie wraz z wiekiem – dzięki rozwojowi empatii, a potem spada – w związku z lękiem przed krytyką innych.
3. Norma wzajemności i odpowiedzialności społecznej jako podstawa zachowań prospołecznych.
· Norma wzajemności społecznej:
- czujemy się moralnie zobowiązani do udzielania pomocy tym, którzy kiedyś nam pomogli (Gouldner),
- nie chodzi tu jedynie o wzajemności wobec przyjaciół, ale też wobec innych, w tym nieznajomych, których może nigdy nie spotkamy,
- zinternalizowana forma wzajemności sprawia, że wszystkie przysługi oddane innym zostaną odwzajemnione przez kogoś innego i w ten sposób wszyscy będą sobie pomagać,
- ALE – nie wszyscy odwzajemniają pomoc, gdyż być może nie zinternalizowali normy lub ze względu na atrybucję egocentryczną oceniają wkład innych we współpracę jako mniejszy: ponadto odwzajemniać można nie tylko zachowania prospołeczne, ale i antyspołeczne.
· Norma odpowiedzialności społecznej:
- zgodnie z tą uniwersalną normą pomagamy osobom potrzebującym naszej pomocy, ponieważ są one od nas zależne,
- dlaczego jednak niektórzy ludzie nie pomagają?:
v Nie wszyscy poznali tę normę,
v Oprócz tej normy w danej sytuacji zachowanie kierowane jest też innymi, w tym sprzecznymi z nią, np. pilnuj swego nosa,
v Norma jest zbyt ogólna i nie zawsze wiadomo w konkretnej sytuacji jak ją zastosować.
4. Teoria aktywizacji norm Schwartza:
- spostrzeganie potrzeby udzielenia pomocy i odpowiedzialność osobista.
5. Empatia jako podstawa egoistycznych i altruistycznych motywów pomagania:
- empatia to pośrednie doświadczenie emocji przeżywanych przez innych,
- w sytuacji krytycznej mogą pojawić się egoistyczne motywy zachowania:
· Jeżeli pomożemy to unikniemy negatywnej oceny innych obserwatorów lub negatywnej samooceny – tzw. kara zależna od empatii,
· Jeśli pomożemy to możemy zyskać pochwały, czy nagrody od innych ludzi – tzw. nagroda zależna od empatii,
· Jeśli unikniemy tej sytuacji, opuszczając ją możemy zmniejszyć własne, emocjonalne pobudzenie, ale udzielając pomocy także możemy zmniejszyć pobudzenie - tzw. redukcja pobudzenia negatywnego.
6. Model ulgi, empatii – altruizmu, empatycznej radości.
· Model ulgi (Cialdini):
- pomagamy innym nie z troski o ich dobro, ale aby poczuć się lepiej i zredukować swój negatywny nastrój,
- ludzie pomagają tylko po to, by poprawić swoje samopoczucie,
- osoba obserwuje sytuację krytyczną,
- czy zostały wzbudzone negatywne emocje (nie – udzielenie pomocy mało prawdopodobne),
- czy można zmniejszyć negatywne uczucia udzielając pomocy (nie – udzielenie pomocy mało prawdopodobne),
- czy udzielenie pomocy usunie negatywne emocje (nie – udzielenie pomocy mało prawdopodobne),
- udzielenie pomocy jest prawdopodobne.
· Model empatii – altruizmu (Coke, Batson):
- pomagamy innym nie z powodów egoistycznych, ale czysto altruistycznych tzn. z troski o osobę będącą w potrzebie,
- doświadczenie empatycznego współczucia motywuje nas do zredukowania cierpienia Osoby będącej w potrzebie,
- czy zostaje wzbudzona empatia wobec ofiary
TAK – udzielenie pomocy jest prawdopodobne – pomożemy nawet, gdy nie mamy w tym żadnego interesu,
NIE – udzielenie pomocy jest mało prawdopodobne – ale możemy pomóc, jeśli mamy w tym interes.
7. Charakterystyka „dawcy” i „biorcy” pomocy.
· Dawca pomocy:
- poszukiwania koncentrują się na problemie istnienia „osobowości altruistycznej”,
- wykazano, że osoby są bardziej skłonne pomagać:
- wyższe, więcej ważą,
- przygotowanie merytoryczne do pomagania,
- wierzą w sprawiedliwy świat,
- mają silnie wewnętrznie umiejscowione poczucie kontroli,
- mają wyższe poczucie sprawiedliwości społecznej,
- przejawiają zdolność do empatii,
- są nastawione mniej egoistycznie,
- bardziej cenią wartości moralne,
- czują się osobiście odpowiedzialne,
- przejawiają pozytywny nastrój,
- przejawiają negatywny nastrój.
8. Efekt obojętnego przechodnia:
-wraz ze wzrostem ilości świadków zdarzenia maleje liczba chętnych udzielających pomocy i wydłuża się czas podjęcia potencjalnego działania,
- lęk przed ekspozycją społęczną – to efekt hamujący – gdy uważamy, że brakuje nam kompetencji nie robimy nic, gdy inni są bierni,
- rozproszenie odpowiedzialności,
- zbiorowa wiedza – obserwujemy co robią inni, zwłaszcza, gdy nie jesteśmy w stanie sami zinterpretować sytuacji jako krytycznej.
III. SPOSTRZEGANIE SIEBIE
1. Efekt odniesienia
- to lepsze zapamiętywanie informacji odnoszących się do ja. Im bardziej rozbudowana wiedza, tym więcej skojarzeń tworzy się przy jej przetwarzaniu, co ułatwia przypominanie.
2. Przetwarzanie informacji przez osoby z wytworzonym w danej dziedzinie autoschematem:
- częściej oceniają informacje z uwagi na ich istotność w danej dziedzinie,
- łatwiej przetwarzają informacje o sobie w tej dziedzinie,
- łatwiej zapamiętują informacje o sobie w tej dziedzinie,
- częściej dokonują przewidywań zachowań w tej dziedzinie,
- przejawiają większy opór wobec informacji niezgodnych z posiadanymi w tej dziedzine.
3. Ja realne, idealne, powinnościowe; skutki rozbieżności między różnymi postaciami ja
· Ja realne – jaki jestem,
· Ja idealne – jaki chcę być – aspiracje, pragnienia, oczekiwania (sprawnościowe),
· Ja powinnościowe - jaki moim zdaniem być powinienem – przekonania o obowiązkach, obligacjach.
Skutki rozbieżności pomiędzy różnymi postaciami ja:
- ja realne – ja idealne – apatie, rozczarowanie, smutek,
- ja realne – ja powinnościowe – poczucie winy, wstydu, strach, niepokój.
4. Treści Ja w kulturze indywidualistycznej i kolektywistycznej.
· Kultura indywidualistyczna:
- akcent na jednostkę i wartości jej służące,
- niezależność,
- cechy indywidualne – treść myślenia o sobie,
- asymetria w ocenie różnic od innych,
- dążenie do utrzymania i podwyższania własnej wartości.
ü SKRZYPIĄCE KOŁO ZOSTAJE NASMAROWANE.
· Kultura kolektywistyczna:
- akcent na harmonie społeczną i wartości grupowe,
- przynależność i współzależność,
- cechy społeczne – główna treść myślenia i sobie,
- asymetria w ocenie podobieństwa, różnic od innych
ü WYSTAJĄCY GWÓŹDŹ ZOSTAJE WBITY.
5. Motywy związane z ja:
· Autowaloryzacja – ja pozytywne,
· Autoweryfikacja – ja wewnętrznie zgodne,
· Samopoznanie – ja zawierające prawdę,
· Samo naprawa – ja faktycznie dobre.
6. Efekt lepszy niż przeciętny – autowaloryzacja:
- efekt przeceniania siebie: większy, gdy dotyczy cech pozytywnych, moralnych, kontrolowanych,
- gdy porównanie ze wszystkimi, a nie z konkretnymi osobami.
7. Autoweryfikacja:
- dążenie do zgodności pomiędzy już istniejącymi przekonaniami o sobie, a informacjami nowymi,
- poszukiwanie i lepsze zapamiętywanie informacji zgodnych z istniejącymi,
- po odebraniu informacji niezgodnej – uważne przetwarzanie z tendencją do kwestionowania jej diagnostyczności i podważania wiarygodności źródła.
8. ...
ulcik99