Pierwsze znane opisy czasów minionych są obarczone silnym paradygmatem religijnym, mitologicznym lub teologiczno-prawnym (zobacz np. Tora). Pierwsi greccy kronikarze opisywali z reguły mitologię założycielską politycznych systemów terytorialnych, w których żyli (zobacz Homer). Opisy dziejów rzeczywistych rozpoczęły się w europejskim obszarze kulturowym w starożytnej Grecji w V w. pne. Herodot jako pierwszy postanowił oddzielić to co prawdziwie się zdarzyło, od tego co jest domeną legendy. Pierwszy krytyczny rozbiór historyczny (krzyżujący dostępne źródła) znajduje się u Tukidydesa, w jego historii wojen peloponeskich – dziele uważanym za pierwsze dzieło historyczne. W starożytności różnorodne opisy historyczne zaistniały na terenie całego Imperium Rzymskiego (zobacz np. Tacyt, Tytus Liwiusz, Pliniusz Starszy). W podobnym czasie powstają pierwsze dzieła historiograficzne w cywilizacji chińskiej (Kronika Wiosen i Jesieni z komentarzem Zuozhuan, Zapiski historyka Sima Qiana).
We wczesnym średniowieczu zapis dziejów stał się istotnym czynnikiem cywilizacji chrześcijańskiej i był praktykowany głównie przez mnichów i księży w klasztorach i na najważniejszych dworach. Spisywane na bieżąco były wydarzenia polityczne, genealogie, biografie (w tym żywota świętych, patrz: hagiografia). Powstawały wówczas roczniki, kroniki, res, gesta, opera, acta, vitae. Wśród ówczesnych historyków zobacz np.: Beda Czcigodny, Thietmar, Adam z Bremy, Anna Komnena, Geoffrey of Monmouth, Gall Anonim. W tym okresie rodzi się również historiografia arabska (zobacz: Al Masudi).
W późnym średniowieczu dzieła historyczne zaczęły przybierać formę coraz mniej uwarunkowaną pierwiastkiem religijnym. Jednocześnie historycy zaczęli zwracać uwagę na okoliczności towarzyszące wielkim ludziom lub wydarzeniom. W ten sposób, w dobie rodzącego się humanizmu rozpoczęła się historia społeczna. Zobacz np. u schyłku średniowiecza Jean Froissart, Jan Długosz, wreszcie w pełni renesansowy: Leonardo Bruni.
Historycy Renesansu odkryli na nowo klasykę starożytności, co wpłynęło zasadniczo na metodologię historyczną: pogłębiło krytyczne podejście do źródeł pisanych, z wyszczególnieniem analizy dokumentów (zobacz: dyplomatyka), włączyło obiekty badań epigrafiki czy numizmatyki do źródeł historycznych. Reformacja i kontrreformacja są okresem, w którym po raz ostatni ideologia religijna odgrywa istotną rolę historiograficzną. Historycy renesansu zobacz np. Marcin Kromer.
W XVIII wieku oświecenie odgrywa dużą rolę w rozwoju nauk humanistycznych (zobacz: Voltaire i jego "Wiek Ludwika XIV"), lecz zasadnicze zmiany przyniesie dopiero następne stulecie. W czasach nowożytnych zrodziła się historia uważana do dziś za nowoczesną. W XIX wieku ustalił się kanon nauk pomocniczych historii, który z niewielkimi dodatkami trwa do dziś. Duży wpływ na profesjonalizację badań miała tzw. szkoła getyńska. Historycy wykraczali coraz bardziej poza dzieje polityczne i ogarniali swoimi badaniami wiele aspektów społecznych, gospodarczych, cywilizacyjnych, na co wpływ miał m.in. romantyzm. Do wcześniejszego krytycyzmu dołączył wymóg obiektywizmu, w szczególności pod wpływem pozytywizmu. Do rozwoju badań historycznych przyczynił się wzrost uniwersytetów i szkół wyższych w XIX-wiecznej Europie. Na początku XX wieku, pod wpływem francuskiej szkoły historycznej, badania historyczne wykraczają z obszaru czystej faktografii i obejmują długie ewolucje cywilizacyjne, w szeroko zakrojonych badaniach porównawczych (słynna École des Annales: Lucien Febvre, Marc Bloch, a następnie w XX wieku Fernand Braudel, Jacques Le Goff). Zobacz w Polsce np.: Joachim Lelewel, Wojciech Kętrzyński, Józef Widajewicz, czy trochę później Szymon Askenazy lub Oswald Balzer.
W wieku XX powstało wiele odmiennych szkół historycznych, tworzących rzeczywistą debatę metodologiczną. Jednocześnie część historyków przyjęła w swych badaniach postawy ideologiczne (w szczególności w I połowie XX wieku: historycy marksistowscy i nazistowscy). W XX wieku rozwinęły się także badania nad historią innych nauk (zobacz np. historia sztuki, historia literatury, historia religii). Po wojnie w Polsce powstało kilka istotnych szkół historycznych, wokół największych historyków polskich. Większość z nich była mediewistami, aby uniknąć marksistowskiej interpretacji dziejów – zobacz np. Aleksander Gieysztor, Henryk Samsonowicz, Jerzy Kłoczowski, Gerard Labuda.
Druga połowa XX wieku to także powstanie wielu nowych pól dla badań historycznych, np. historia kolorów, historia uczuć, historia idei sportowej, historia kobiet czy historia przedsiębiorczości. Koniec XX wieku i jego przełom z wiekiem XXI charakteryzuje się nowymi kierunkami badawczymi, wynikającymi często z wielodyscyplinarnego podejścia, na pograniczu historii i psychologii, socjologii, czy np. politologii.
Patrycja_00