elektroenergetyka_nr_07_04_2.pdf

Akademia

PRACE POD

NAPIĘCIEM

Szkolenie dla prac pod napięciem

przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych

Projekt jest współﬁnansowanyześrodkówUniiEuropejskiejwramachEuropejskiegoFunduszuSpołecznego,

realizowany pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Sesja 7

Prace pod napięciem

przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych

Wykładowcy:

inż. Stanisław Cader, mgr inż. Bogumił Dudek, inż. Roman Fober,

mgr inż. Tadeusz Gontarz, mgr inż. Witold Wiśniewski

Wykład piętnasty

Szkolenie dla potrzeb prac pod napięciem

Edukacja zawodowa elektryków w zakresie szero-

ko rozumianego bezpieczeństwa pracy wymaga nie-

ustannego dostosowywania do zmian prawa unijnego

i krajowych regulacji prawnych.

Za organizację bezpiecznej pracy i odpowiednie

przeszkolenie pracowników odpowiada z mocy usta-

wowej (Kodeksu pracy) pracodawca. Pracodawcy zale-

ży, aby zarówno wytwarzanie dóbr, jak i świadczenie

usług było na jak najwyższym poziomie. Daje to

możliwość konkurowania i utrzymania racjonalnej

liczby miejsc pracy.

Pracodawca będzie coraz bardziej zainteresowany,

aby szkolenie przynosiło oczekiwany przez niego

skutek, a nie było tylko spełnieniem wymagań prze-

pisów. Można zatem zauważyć konkurowanie jed-

nostek szkoleniowych w oferowaniu różnorodnych

programów. Pracownicy muszą być także przekonani,

że ich obowiązek uczestniczenia w szkoleniu daje

konkretne korzyści w ich pracy, a nie jest przymu-

sowym, okresowym obowiązkiem.

Nieatrakcyjne formy szkolenia, wyobcowanie

tematyki od procesów technologicznych, brak spe-

cjalistów–wykładowców, niewielka liczba instytucji

zajmujących się profesjonalnie ochroną pracy świad-

czą o poważnym problemie wskazania szybkich dróg

zmian w podejściu do nauczania bezpiecznych zacho-

wań dla różnych miejsc pracy. Jednak bez koniecz-

ności wprowadzenia tych zmian nie można byłoby

mówić o perspektywach edukacji zawodowej.

Konieczne staje się zatem odejście od formuły

bhp na rzecz odrębnego traktowania problemów

bezpieczeństwa pracy i jej higieny. Tam, gdzie jest

to możliwe, należy odchodzić od tradycyjnej formuły

bezpieczeństwa pracy na rzecz ochrony przed zagro-

żeniami i zarządzania bezpieczeństwem.

Społeczne i zawodowe uświadamianie miar ry-

zyka i bezpieczeństwa jest koniecznością. Systemy

ubezpieczeń coraz częściej wiążą stawki ubezpieczeń

z kategoriami ryzyka, do której zostaje zakwaliﬁko-

wany zakład pracy. Od kierownictwa zakładu pracy

zależeć będzie polityka obniżania tej kategorii. Wiele

przedsiębiorstw energetycznych na świecie odnoto-

wało znaczny postęp w opanowaniu zagrożeń elek-

trycznych i w kraju jest to także możliwe.

Dla pracodawców atrakcyjnym podejściem do

problemu bezpieczeństwa pracy jest uznanie go fun-

damentem niezawodności i jakości zarówno wytwa-

rzanych wyrobów, jak i świadczonych usług. Oznacza

to, że nie może powstać materialny wyrób ani proces

technologiczny bez uwzględnienia wymagań bezpie-

czeństwa pracy. Podejście to leży także u podstaw

budowy systemów jakości wg standardów europej-

skich i światowych. Ułatwia to już dziś nowoczesne

konkurowanie na rynkach wytwarzania produktów

i świadczenia usług, także przez elektryków.

Praktyczną realizacją omawianego wyżej podejś-

cia jest integracja zasad bezpieczeństwa pracy z pro-

cesem technologicznym. Doświadczenia amerykań-

skie uczą ponadto kilku innych zasad sprzyjających

odpowiedzialności za bezpieczną pracę tzn.:

 pracę należy wykonać za pierwszym razem (tak

aby nie trzeba było do niej wracać),

 bezbłędna praca jest standardem,

 należy eliminować główne przyczyny awarii.

Usuwanie tylko skutków awarii i usterek nie

świadczy o dobrze prowadzonej działalności przedsię-

biorstwa. Coraz częściej dostrzegają to pracodawcy.

Dobrze zorganizowane stanowiska pracy w różnych

procesach technologicznych uwzględniają właściwo-

ści ﬁzjologiczneczłowieka.

strona 270

(126)

www.e-energetyka.pl

kwiecień 2007

Uwzględnia się psychoﬁzyczne cechy zatrudnia-

nych pracowników. Pracodawcy umożliwia to lepszą

selekcję i przydział zadań do realizacji. Wraz z proce-

sem doszkalania stanowi to podejście dostosowujące

człowieka do systemu socjotechnicznego.

Niezbędne jest uwzględnianie w edukacji zawodo-

wej zachodzących na świecie transformacji społecz-

nych – procesów przekształcenia społeczeństw prze-

mysłowych w informacyjne (wiedzy). Pracownicy

objęci edukacją (wszelkie szczeble i rodzaje) powinni

stawiać na rozwój osobisty, uczyć się elastycznego

działania, odważnego prezentowania własnych

osiągnięć itp. Nauczać trzeba podstawowych technik

kontaktów z ludźmi, negocjacji.

Z praktyki wielu pracodawców wynika, że pozna-

nie tych zasad przynosi dobre rezultaty w dziedzinie

bezpieczeństwa pracy.

W konsekwencji ciągłego doskonalenia pomaga sys-

tem nagradzania i karania pracowników. W podsumo-

waniu wyników kontroli bezpieczeństwa pracy można

stwierdzić, że na błędy pracowników trzeba reagować

każdorazowo, natomiast dobrze wykonywana praca

może być postrzegana sporadycznie. Częste stosowa-

nie kar nie wywołuje pożądanych efektów, zupełnie

inaczej niż rzadkie nagradzanie, które wzmacnia

nastawienie i sens dla „dobrej roboty”. Opracowanie

i stosowanie przemyślanego systemu doboru, wyna-

gradzania, awansów jest także elementem wpływają-

cym na bezpieczne zachowania pracowników.

Niedogodności tego sposobu to:

– z biegiem czasu narastająca duża liczba kart tech-

nologicznych uwzględniających różne procedury

i metody pracy,

– konieczność stworzenia systemu zezwoleń dla prac

wyjątkowych lub jednostkowych, których nie ma

w zbiorze kart technologicznych,

– personelowi pozostawia się niewiele miejsca na ini-

cjatywę i dlatego satysfakcja z tych prac może ma-

leć,

– początkowo metody oceniane jako dobre „przeżywa-

ją się” i trzeba poszukiwać jeszcze lepszych.

Zalety drugiego sposobu to:

 kierownik prac prowadzi i kontroluje pracę lepiej,

gdyż sam ją analizował,

 monterzy są zainteresowani pracą, gdyż każdy

z nich musi przemyśleć każdy swój ruch,

 wymuszenie intensywnej obserwacji szczególnie

ważnych punktów realizacji pracy, pomijając lub

ograniczając obserwację innych,

 ułatwienie procedury pracy, szczególnie gdy sieć

jest mocno zróżnicowana (nie standaryzowana),

 łatwiejsze pokonywanie trudności pojawiających

się w czasie pracy,

 zezwolenie na kombinację różnych metod pracy

podczas prac kompleksowych,

 zastąpienie nieobecnego montera jest łatwe, ponie-

waż każdy z monterów zna reguły postępowania,

które powinny być przestrzegane,

 niewielka ilość dokumentów, co ułatwia planowanie

prac.

Dwa sposoby szkolenia do PPN

Szkolenie personelu wykonawczego do prac pod

napięciem może być realizowane dwoma sposobami:

1) poprzez naukę zakresu czynności opisanego w

tzw. kartach technologicznych,

2) poprzez naukę zasad stosowania narzędzi i sprzę-

tu, przy zachowaniu ogólnych warunków wyko-

nania pracy.

Do niedogodności tego sposobu zalicza się:

– konieczność dobrego przygotowania zawodowego

monterów prac pod napięciem, szczególnie z pod-

staw elektrotechniki,

– długi okres szkolenia,

– monterzy wyszkoleni do PPN powinni jak naj-

więcej czasu spędzać na wykonywaniu tych prac,

a to prowadzi do problemu organizacji czasu pracy

brygady,

– miejsce pracy wymaga ciągłego nadzoru kierow-

nika pracy, mimo że każdy monter odpowiada za

przebieg pracy,

– osoba kontrolująca pracę musi dobrze znać pod-

stawowe zasady PPN, aby móc ocenić ich prawi-

dłowość.

Zalety pierwszego sposobu to:

 pełna standaryzacja metod pracy, co ułatwia

szkolenie,

 możliwość nadawania indywidualnych uprawnień

każdej osobie,

 kontrola personelu pod kątem bezpieczeństwa

pracy może być prowadzona wg sprecyzowanych

metod, a nie wynika z pobieżnej oceny,

 w kartach technologicznych uwzględniono proble-

my wytrzymałości mechanicznej i elektrycznej,

co wyklucza konieczność przeprowadzenia analizy

tych czynników w miejscu pracy; ponadto opisano

w nich szczegółowo przebieg pracy umożliwiając

wgląd w jej realizację w każdym momencie,

 prowadzenie analizy w celu przygotowania pracy

jest ułatwione dzięki stosowaniu zdeﬁniowanych

metod pracy,

 sprzęt i wyposażenie jest znane do każdej pracy, co

pozwala ograniczyć problemy jego doboru.

Wszystkie przedsiębiorstwa energetyczne, które

rozważają możliwość rozwoju prac pod napięciem

powinny wybrać jeden ze sposobów realizacji szko-

lenia uwzględniając:

 stopień standaryzacji wyposażenia sieci,

 przygotowanie zawodowe zatrudnionych pracow-

ników,

 możliwość szkolenia monterów (znajomość bazy

ośrodków szkoleniowych, szkolenie jednorazowe

lub etapowe, czas szkolenia),

kwiecień 2007

www.e-energetyka.pl

strona 271

(127)

 zakres szkolenia PPN (kilka technologii lub wszyst-

kie przewidywane prace),

 dogodność sposobu kontroli i nadzoru.

dwa poligony sieciowe przy b. Ośrodku Wdrażania

Postępu Technicznego w Energetyce w Bielsku-Białej

(obecnie ZIAD Bielsko Biała) i przy ośrodku wczaso-

wym ZE Łódź-Teren w Białej k. Sulejowa. Obecnie są

to poligony umożliwiające szkolenie monterów obsłu-

gi linii napowietrznych. Natomiast trzeci z poligonów,

zlokalizowany przy Ośrodku Szkoleniowym b. ZE

Gliwice w Dzierżnie został w gruntowny sposób prze-

konstruowany. Na nim, stanowiącym zaplecze szko-

leniowe b. Zakładu Bezpieczeństwa Pracy Instytutu

Energetyki, odbyły się pierwsze w kraju szkolenia

na przełomie lat 1975/76.

Oprócz poligonu z liniami napowietrznymi powstał

specjalny poligon umożliwiający ćwiczenie technolo-

gii na liniach kablowych i stacjach nn. Wybudowane

poligony pozwoliły na szkolenie z wykorzystaniem

wszystkich opracowanych wówczas technologii pod

napięciem, tzn. 24 technologii prac na liniach na-

powietrznych i 10 na liniach kablowych i stacjach.

Technologie te uwzględniały mnogość występującego

osprzętu, różne konstrukcje urządzeń itd. Było to

odzwierciedlone również w konstrukcjach urządzeń

zamontowanych na poligonie.

Jednym z ciekawszych rozwiązań był poligon

zbudowany i istniejący do dziś przy ZIAD w Bielsku.

Składa się on z dwóch stref: ćwiczeń treningowych

i ćwiczeń technologii. Strefa ćwiczeń treningowych

zbudowana jest na niskich konstrukcjach wspor-

czych, tak że instruktor prowadzący ćwiczenia mo-

że obserwować pracującą osobę ze wszystkich stron

i zwracać jej uwagę na popełniane błędy. Taki tryb

postępowania podyktowany był metodyką przyję-

tego szkolenia. Następnie pracownicy uczą się prac

elementarnych i już na konstrukcjach wsporczych

o normalnej wysokości łączą poznane prace cząstko-

we (tzw. elementarne) w pełne zabiegi eksploatacyj-

ne. Na poligonie zainstalowano taką ilość urządzeń,

by praca jednej brygady nie kolidowała z innymi.

Większość przedsiębiorstw decyduje się na pierw-

szy sposób szkolenia, stopniowo dopuszczając drugi.

Szczególnie dotyczy to państw, w których szkolnictwo

zawodowe i dokształcanie okresowe jest słabo rozwi-

nięte i nienajlepszej jakości.

W Polsce najwięcej doświadczeń zebrano ze szko-

lenia personelu do prac pod napięciem na liniach na-

powietrznych niskiego napięcia. Wydaje się ze wszech

miar pożądane przejście na drugi z opisanych modeli

szkolenia i pracy brygad. Podobny sposób i metodykę

szkolenia stosuje się z powodzeniem w sieci średniego

i wysokiego napięcia.

Organizacja

pierwszych ośrodków szkoleniowych

do prac pod napięciem

W celu umożliwienia wyszkolenia brygad mon-

terskich oraz instruktorów w zakresie eksploatacji

urządzeń elektroenergetycznych, zarówno w Polsce

jak i wielu innych krajach Europy i świata, przy-

gotowuje się ośrodki szkoleniowe wraz z zapleczem

poligonowym.

Realizacja procesu szkolenia zakłada wyuczenie

nowoczesnych, odmiennych od stosowanych trady-

cyjnie (po wyłączeniu napięcia) technologii. Wymaga

to sprawnego i efektywnego szkolenia teoretycznego,

a przede wszystkim praktycznego. Dostarczenie

uczestnikom szkolenia dostatecznej wiedzy i umie-

jętności zezwalającej na pełnosprawne i bezpieczne

prowadzenie pracy pod napięciem wymagało zasadni-

czego zwrotu w tradycyjnych szkoleniach, ten proces

obserwuje się do dziś.

W połowie lat siedemdziesiątych z istniejących

wówczas ośrodków szkoleniowych adaptowano jedy-

nie sale wykładowe. Przygotowano je do wszechstron-

nego wykorzystania: wyświetlania ﬁlmów i prze-

zroczy, odtwarzania nagrań magnetowidowych i ma-

gnetofonowych, pokazów sprzętu, narzędzi i modeli

urządzeń elektroenergetycznych, w ostatnich latach

uzupełniono sale wykładowe sprzętem komputero-

wym. Natomiast prawie od podstaw przygotowywano

poligony szkoleniowe.

Poligony szkoleniowe, na których realizowane jest

ponad 80% czasu szkolenia, wymagały takiego zapro-

jektowania, by móc uczyć wszystkich opracowanych,

zatwierdzonych i wdrażanych technologii, a ponadto

stwarzać możliwości dalszego eksperymentowania

w rozwoju techniki PPN. Warunki, w jakich prowadzi

się ćwiczenia praktyczne muszą być zbliżone do rze-

czywistych. Musi również istnieć możliwość podania

napięcia na stanowiska pracy.

Wszystkie te postulaty przy praktycznej reali-

zacji zostały uwzględnione. Zostały wybudowane

Poligon szkoleniowy ZIAD w Bielsku Białej po-

siada:

a) strefę ćwiczeń treningowych, która obejmuje linie

napowietrzne na słupach drewnianych i betono-

wych oraz na wysięgnikach o różnych układach

przewodów i o różnym osprzęcie,

b) strefę ćwiczeń technologii, która obejmuje li-

nie napowietrzne: na wysięgnikach o układzie

przewodów płaskich z izolatorami stojącymi,

na słupach drewnianych o układzie przewodów

naprzemianległym z izolatorami stojącymi, na

słupach betonowych o układzie przewodów na-

przemianległym i płaskim z izolatorami stojącymi

i szpulowymi, na słupach betonowych z zamoco-

wanymi oprawami oświetlenia ulicznego i podej-

ściami kablowymi oraz różne inne spotykane w

praktyce konﬁguracje.

Pierwszy poligon kablowy w kraju miał zainsta-

lowane urządzenia do ćwiczenia takich technologii,

jak: wymiana podstawy bezpiecznikowej w rozdziel-

strona 272

(128)

www.e-energetyka.pl

kwiecień 2007

niach RP-RN-6, ZK-3a, ZK-3P oraz w rozdzielnicach

przyściennych 4-, 6-, 8-polowych, wymianę licznika

mocy czynnej, (3-fazowego), odłączenie i przyłączenie

kabla odbiorczego bez przerywania obwodu, wymianę

wyłącznika w polu odpływowym rozdzielni typu RNL

4/400, wymianę podstawy bezpiecznikowej typu Bm

oraz kilku innych.

Wszystkie poligony wyposażono w urządzenia

zabezpieczająco-sygnalizujące do prac pod napięciem,

ułatwiające kontrole pracy brygad oraz zabezpiecza-

jące ich przed skutkami pomyłek. Każde stanowisko

szkoleniowe do pracy pod napięciem wyposażono w

odpowiednie zabezpieczenie i sygnalizację, zapew-

niając selektywność działania zabezpieczeń. Meto-

dy szkolenia przewidywały dwuetapowe szkolenie

technologii przy napięciu obniżonym 20/35 V oraz

przy pełnym napięciu 220/380 V. Takim wymogom

podporządkowano zabezpieczenia obwodów, na któ-

rych były prowadzone ćwiczenia. Podczas pracy

przy napięciu bezpiecznym sygnalizacja wyłapuje

zwarcia niskoomowe jednofazowe i międzyfazowe.

Sygnał dźwiękowy świadczy o wystąpieniu zwarcia,

a sygnalizacja świetlna określa jego rodzaj. Podczas

pracy przy napięciu 220/380 V działa z kolei sygna-

lizator zwarć wysokoomowych z wyłącznikiem dzia-

łającym przy minimalnym prądzie zwarcia 3 mA.

Całość zabezpieczeń sieci poligonowej zamontowano

w jednym pulpicie, a pierwsze egzemplarze wykona-

no na zlecenie Instytutu Energetyki przez b. Biuro

Badań i Studiów ZE Gliwice. Urządzenie to ulokowano

na nastawni poligonu, z której można obserwować

wszystkie stanowiska pracy. Między stanowiskami

pracy a nastawnią istnieje łączność telefoniczna lub

radiotelefoniczna, umożliwiająca realizację funkcji

ruchowych.

Do szkolenia praktycznego PPN zastosowano od

samego początku ich rozwoju w Polsce urządzenia

telewizji przemysłowej. Prace wykonywane na

poligonie rejestrowano przez telewizję ułatwiającą

ich śledzenie, analizowanie i późniejsze omówienie.

Każdego dnia szkolenia odbywało się omawianie

zapisów magnetowidowych. Zwracano uwagę na

przypadki niewłaściwego postępowania przy pracy,

niezależnie od reakcji instruktorów na poligonie

w trakcie wykonywania robót, co miało charakter

poznawczy dla wszystkich pracowników, uczulając

ich, że w podobnej lub takiej samej sytuacji mogą

się oni sami znaleźć.

ponad tysiąc osób: brygadzistów i monterów, dozór

techniczny i instruktorów oraz kadrę wykładowców.

Warto podkreślić, że w wyniku przyjętej metodyki

szkoleń w praktyce zawodowej technika PPN okaza-

ła się bezwypadkowa. Wypracowano wzorce, które

z powodzeniem stosowane są do dziś.

Szkolenie monterów

Celem szkolenia jest dostarczenie jego uczestni-

kom dostatecznej wiedzy i umiejętności zezwala-

jących na pełnosprawne i bezpieczne prowadzenie

pracy przyjętymi w pracach pod napięciem metoda-

mi, w zakresie wynikającym z aktualnego stanu ich

technologicznego wdrożenia. Wiąże się z tym również

nauka poprawnego wykorzystania i eksploatacji

specjalnego asortymentu sprzętu i narzędzi.

Szkolenie prowadzone jest stacjonarnie w ośrodku

szkoleniowym (z oderwaniem od pracy), a jego zada-

niem jest podniesienie kwaliﬁkacjiuczestników oraz

zapoznanie się z nowymi metodami pracy,

W efekcie przeprowadzonego szkolenia jego uczest-

nicy powinni posiadać umiejętności wykonywania

pracy na czynnych urządzeniach elektroenerge-

tycznych zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie

przepisami i dokumentami, z pełną świadomością

wszystkich korzyści z nich wynikających.

Podstawowymi celami szkolenia, poza przekaza-

niem wiadomości o pracach pod napięciem i umiejęt-

ności posługiwania się tą techniką oraz zapoznaniem

z obowiązującymi przepisami, są:

– umożliwienie monterom praktyki w prowadzeniu

prac pod napięciem na modelach urządzeń elek-

troenergetycznych w warunkach zbliżonych do

rzeczywistych pod nadzorem instruktorów, przy

działających zabezpieczeniach,

– umożliwienie uczestnikom kursu obserwacji i ana-

lizy własnej pracy (popełnionych błędów), dzięki

zastosowaniu nowoczesnych środków nauczania,

– nabycie umiejętności łączenia elementarnych prac

zezwalających na wykonanie skomplikowanych

technologii (wprawa w sensie manualnym i obycie

się z napięciem na stanowisku pracy),

– wzrost kultury wykonywania i organizacji pra-

cy (wyrobienie nawyków dbałości o narzędzia

i sprzęt).

Nauczanie na zajęciach teoretycznych realizuje

się na podstawie zatwierdzonych instrukcji obowią-

zujących przy pracach pod napięciem w zakresie

zawierającym zagadnienia związane z ogólnym

poznaniem metod pracy pod napięciem, ich walorów

techniczno-ekonomicznych, bezpieczeństwa pracy,

obowiązujących przepisów, stosowanego sprzętu

i narzędzi oraz organizacji prac.

Zajęcia praktyczne należy prowadzić w dwóch

etapach, z których pierwszy obejmuje wykonanie

pojedynczych czynności i podstawowych prac w spo-

sób wymagany przez technikę pracy pod napięciem,

Metodyka szkolenia

personelu energetyki w zakresie

prac sieciowych pod napięciem

Doświadczenia zdobyte w latach 1976–1986 w

szkoleniu personelu do prac pod napięciem pozwoliły

wypracować metodykę prowadzenia zajęć. W okresie

wspomnianych dziesięciu lat kadra b. Zakładu Bez-

pieczeństwa Pracy Instytutu Energetyki przeszkoliła

kwiecień 2007

www.e-energetyka.pl

strona 273

(129)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: