1. BYT U HERAKLITA I PARMENIDESA
1. Byt u Parmenidesa
trzeba z konieczności powiedzieć i myśleć, że tylko to, co jest, istnieje. Bo byt jest a niebytu nie ma
wnioski z tego twierdzenia:
- skoro Rozum nie może pojąć niebytu, tego, czego nie ma, dlatego też coś nie może być stworzone, bo to by znaczyło, że powstało z niczego – efekt: byt nie ma początku;
- nie może też mieć końca – jest więc wieczny, pełny, zamknięty, jednorodny;
- jest ciągły, bo każda przerwa byłaby niebytem,
- jest nieruchomy i w ogóle niezmienny;
- jest niepodzielny, bo części bytu nie będąc już bytem musiałyby być już niebytem;
- jest stały i jeden – jest przeciwieństwem stawania się i mnogości;
- ów Byt nie jest Bogiem choć jest doskonały;
- Parmenides miał na myśli byt materialny-przedstawia go w formie kulistej
- wyniki rozumowania, a nie zjawiska, dają właściwy obraz świata;
- zwrócenie uwagi na proste, jednolite, ciągłe podłoże rzeczywistości;
- odróżnienie bytu od zjawisk;
2. Byt u Heraklita
- nie ma bytu – jest tylko stawanie się; nic nie jest, wszystko się staje; wszystko płynie (panta rei)
- można powiedzieć, że jesteśmy i nie jesteśmy, ponieważ aby być czymś w jednym momencie, musimy nie być więcej tym, czym byliśmy w poprzednim momencie;
- przeciwstawnie do Parmenidesa: wielość jest realna i konflikt jest realny, realne jest napięcie i ruch, i realna jest nasza wiedza o nich;
- nie poszukujemy nieruchomej, obcej życiu, niezrozumiałej jedności, nie uważamy ruchu i zmiany za łudzącą zasłonę;
- zmienność i różnorodność;
- zanegowanie istnienia w przyrodzie rzeczy trwałych i bezwzględnych;
- nie ma rzeczy o stałych własnościach;
2. CZŁOWIEK W FILOZOFII ODRODZENIA (MANETTI, PICO DELLA MIRANDOLA)
Humanizm – podkreślenie wartości ludzkiej osobowości, indywidualizmu, zwrócenie się do wzorców starożytnych, człowiek dominantą
Pico Della Mirandola:
- neoplatonizm renesansowy
- nieesencjalistyczna koncepcja człowieka: człowiek czystym aktem
- wolność wynika z duchowego określenia człowieka
- dzięki określeniu przez ducha, człowiek może w sposób wolny tworzyć własną istotę
- człowiek jest twórcą samego siebie
- człowiek jako centrum wszechświata, kreuje swój świat, kieruje swoim losem
- człowiek pojęty w sposób nieracjonalistyczny
Grannozzo Manetti:
- podkreślenie postulatu godności i wolności
- wolność wymusza imperatyw doskonalenia siebie i świata
- zmienne koleje losu należy znosić z godnością
- Proteusz: symbol człowieczeństwa, autonomii ludzkiej
- człowiek, który potrafi godnie żyć
3. Człowiek w myśli S. Kierkegaarda.
Podkreślenie prymatu jednostki (człowieka) nad ogółem (tłumem)
Chciał filozofii wnikającej w samo konkretne istnienie człowieka, jego właściwości etyczne i religijne.
Człowiek jest syntezą skończoności i nieskończoności, czasowości i wieczności, konieczności i wolności à człowiek zawsze patrzy na życie pod kątem wieczności
Modele osobowości ludzkich:
- życie estetyczne – życie pełne poszukiwania i pożądania
*postawa bezpośrednia i refleksyjna – dążenie
*bezpośrednia – życie artystów, poszukiwanie spełnienia w materiale zmysłowym
*refleksyjna - życie poety i filozofa, poszukiwanie spełnienia w myśli i słowie
- życie etyczne
*przeciwieństwo życia estetycznego
*brak dążenia, poszukiwania i niepokoju
- wiara
*życie religijne: kruchość i niepewność ma się stać podstawą życia
*chaos nie ma wzbudzać niepokoju, tylko stać się źródłem siły
4.Człowiek w naukach przyrodniczych - ewolucjonizm.
Pogląd w filozofii wg którego struktura rzeczywistości i jej stan teraźniejszy mogą być wyjaśnione tylko jako rezultat rozwoju (ewolucji), któremu podlegają przedmioty i zjawiska.
Ewolucjonizm jest poglądem mówiącym, iż rzeczywistość (jej struktura oraz stan obecny) można wyjaśnić jako rezultat rozwoju, któremu podlegają przedmioty i zjawiska. Ewolucjonizm więc stawia człowieka czy społeczeństwo w jednym rzędzie z organizmami przyrodniczymi, zakładając że podlegają takim samym prawom, z których najważniejszym jest właśnie prawo ewolucji, stopniowego przekształcania się w coraz doskonalsze formy. W myśl ewolucjonizmu człowiek podlega więc wiecznemu postępowi, wciąż się rozwija, przystosowując jednocześnie do otoczenia a katalizatorem owego rozwoju jest ludzki rozum oraz wszelkie jego wytwory (kultury). Człowiek jest więc nierozerwalną częścią przyrody, a jego życie polega na ciągłym uczeniu się – ewolucją jest wobec tego proces zdobywania wiedzy, który z kolei umożliwia rozwój nie tylko samego człowieka, ale i cywilizacji.
5. Determinizm i indeterminizm.
Determinizm – pogląd, zgodnie z którym zajście każdego zdarzenia jest wyznaczone jednoznacznie przez zdarzenia poprzedzające je w czasie
· ontologiczny
· etyczny
· historyczny
· teologiczny
· epistemologiczny
· metodologiczny
· filozoficzny
Indeterminizm – pogląd negujący przyczynową zależność zjawisk bądź nie wszystkie zdarzenia są zdeterminowane– koncepcja filozoficzna zakładająca istnienie we wszechświecie wolności umożliwiającej podejmowanie świadomych aktów woli, przeciwieństwo determinizmu.
Epikur odnosił indeterminizm do odchyleń atomów jako czynników wolności w swojej mechanistycznej koncepcji świata.
Dziedziny sporu determinizmu z indeterminizmem:
- wolność woli
- odpowiedzialność moralna człowieka
- celowość natury
- przyczynowość w przyrodzie
- istnienie obiektywnych prawidłowości (praw)
6. Egzystencjalizm o wolności.
- wolność cechą przynależną człowieka à człowiek samotny, człowiek musi decydować o sobie, tworzy swój świat i wszelkie wartości (człowiek sam siebie tworzy)
- człowiek ponosi odpowiedzialność za swoje czyny, gdyż nie ma żadnego autorytetu, na który mógłby zrzucić ową odpowiedzialność za swe działania
- nie ma Boga à nie ma apriorycznych wartości à nie ma na czym oprzeć istnienia
- człowiek jest skazany na to, by być wolnym (jest w tej wolności osamotniony)
- każdy człowiek jest absolutnie wolny (jest twórcą wszelkich wartości i sensu ludzkiego istnienia)
7. Egzystencjalizm wobec religii: Sartre.
Egzystencjalizm zakłada, że człowiek jako jedyny z istniejących bytów, sam tworzy się tym czym jest, dokonując wyborów, będących obrazem jego wolności. Sartre, jako ateista uważał, iż byt człowieka nie ma z góry ustalonego sensu. Odrzucał więc istnienie Boga – co idealnie pasowało do głównego założenia egzystencjalizmu, że to człowiek (a nie Bóg) kształtuje swoje życie. Sartre wyróżnił dwa rodzaje bytu – byt w sobie (rzecz, byt zdeterminowany) i byt dla siebie (świadomość, nigdy do końca zdeterminowana). Sartre zakładał, że coś może być albo rzeczą, albo świadomością, więc idea Boga jako łączącego w sobie oba byty jest z ontologicznego punktu całkowicie sprzeczna. Bóg nie może także istnieć, bowiem jest on określany jako byt nieskończony – a wg Sartre’a pojęcie nieskończonego bytu w sobie jest wewnętrznie sprzeczne. Ponadto, Sartre uważał, że Bóg jako byt wszechmocny ograniczałaby wolność człowieka. Powołanie Boga „do życia” przez ludzi, Sartre uzasadnia ucieczką człowieka od odpowiedzialności za wykreowanie świata. Człowiek wolał więc wymyślić boską istotę, na której barkach oparł odpowiedzialność za kreację wartości oraz ich sankcjonowanie. Ludzie zapominają więc, że to właśnie decydowanie o dobru i złu, tworzenie wartości jest dowodem wolności człowieka.
8. Epikureizm i problem wartości.
Epikureiści za podstawowe zagadnienie filozofii uważali szczęście, które upatrywali w przyjemności. Jako system etyczny, był więc epikureizm z gruntu oparty na hedonizmie – zakładał, że życie szczęśliwe to życie, w którym suma przyjemności przeważa sumę cierpienia. Tym samym epikureizm nie propagował postawy czerpania z życia tyle przyjemnych doznań, ile się da. Uważano, że zanim skorzysta się z jakiejś przyjemności, należy rozważyć, czy spowodowane tym aktem cierpienie nie przeważy sumy przyjemności. Wobec tego epikureiści podzielili przyjemności na:
1) radość z samego życia (najcenniejsza przyjemność);
2) przyjemności bierne (czyli niewymagające specjalnego wysiłku);
3) przyjemności czynne (wymagające wysiłku w ich osiągnięciu i często obarczone nieprzyjemnymi konsekwencjami.)
Oczywistym jest więc akt korzystania w jak największym stopniu z przyjemności biernych i ostrożność w korzystaniu z przyjemności czynnych. By więc dostąpić szczęścia, należy unikać cierpienia, ograniczać swoje potrzeby, cieszyć się codziennością i nie bać się śmierci. Do tego jednak potrzebne są cnota i rozum.
- założenie: szczęście jest największym dobrem
- wyjaśnianie: szczęście polega na doznawaniu przyjemności, nieszczęście na doznawaniu nieszczęść
- brak cierpień jest przyjemnością
- połączenie hedonizmu z kultem życia
- dobre jest krótkotrwałe i jednorazowe à trzeba je docenić à carpe diem
- etyka epikurejska: uznanie tylko dóbr doczesnych, człowiek odpowiedzialny za swoje szczęście i nieszczęście
9. Etyka I. Kanta.
- człowiek wolną istotą rozumową à możliwość wyboru imperatywu
Wg Kanta ostatecznym celem istnienia człowieka jest właśnie realizacja prawideł etycznych. Wg niego jest to podstawowy cel egzystencji, wobec tego etyka zyskuje wg Kanta swego rodzaju niezależność, bo miejsce Boga-prawodawcy zajmuje człowiek. Kant umieścił wszelkie prawa moralnie wewnątrz każdej jednostki, a nie poza nią. Innymi słowy, wszelkie nakazy moralne nie mogą zostać człowiekowi narzucone z zewnątrz. Z kolei wyznacznikiem tego co dobre lub złe jest dobra wola każdej jednostki – cel sam w sobie (a nie środek). Prawdziwie etyczna działanie to wg Kanta takie, które jest bezinteresowne, ale również legalne (zgodne z obowiązującym prawem). Tym samym człowiek wg Kanta powinien stłumić swoje odczucia i skłonności i czynić to, co powinien. Nie jest etyczną postawa, w której człowiek czyni coś, ponieważ boi się kary, albo gdyż ma taką ochotę – moralne jest odczuwanie poczucia obowiązku i czynienie swojej powinności.
Kant jest twórcą imperatywu kategorycznego, który zakłada, by czynić tylko to, co chcielibyśmy, aby stało się jednocześnie prawem powszechnym (przy założeniu że człowiek jest wolny). Z tego imperatywu wynikają wg Kanta wszelkie normy moralne.
10. Filozofia bytu Platona.
Istnieje tylko jeden rodzaj bytu – idee.
Rzeczy są odzwierciedleniem idei, idee są wzorami rzeczy (ale nie są ich przyczynami).
Świat rzeczy został stworzony przez Boga na wzór świata idei. Rzeczy są zależne od idei. Natura idei nie została określona. Idee nie są ani bytami fizycznymi, ani psychicznymi.
Platon nie opowiadał się za teorią bytu jako niezmiennego i jednego, wyróżnił bowiem dwa światy: świat idei i świat materialny. Ten pierwszy jest światem rzeczywistym, wartym poznania, wiecznym i trwałym. Ideę Platon uznawał za byt doskonały i wieczny. Świat materialny jest jedynie odbiciem świata idei – odbiciem niedoskonałym, pełnym przekłamań i zniekształceń. Świat ten jest niekompletny i zmienny. Idee są więc wieczny bytem, a rzeczy – niebytem. Rzeczy są jednak zależne od idei, ale nie da się dokładnie określić natury idei. Oba światy są także odseparowane od siebie. Zmienność świata materialnego Platon uznawał za oddalenie się od świata idealnego, a więc świata idei.
11. Filozofia egzystencjalna Kierkegaarda
- zagadnienie życia moralne i religijne
- był programowo myślicielem subiektywnym - chcę znaleźć prawdę, która jest prawdą dla mnie
- chciał filozofii odnoszącej się do konkretnego człowieka, jego wartości moralnych i religijnych
- początkiem egzystencjalizmu: wybór własnej drogi i oddanie się swojemu sposobowi życia
- egzystencja to nie bycie, lecz życie pełne namiętności
- pojęcie prawdy subiektywnej – nie jest to, co jest prawdziwe dla mnie, ale to, co jest obiektywnie nieznane
- jednym z głównym problemów było pytanie o sens ludzkiej egzystencji
- człowiek musi sam dokonywać wyborów, wybierać etyczną drogę życia
- o co chodzi w ludzkim życiu?
- jak uczynić swą egzystencję sensowną?
- jaki jest cel ludzkiej egzystencji?
12. Filozofia grecka a chrześcijaństwo.
Poglądy chrześcijan były wyznaczone przez wiarę (to ich odróżniało od Greków), ale potrzebowały wyjaśnienia i sformułowania pojęciowego. Pojęcia czerpano głównie z filozofii greckiej, gdyż tam były najdoskonalsze. W okresie rozpoczynającym chrześcijaństwo pojęcia filozoficzne Greków były tak bardzo pr...
lucyyy91