ZDROWOTNE KONSEKWENCJE NIEPRAWIDŁOWOŚCI W ŻYWIENIU:
Wady w żywieniu:
- nieprawidłowe nawyki i zwyczaje żywieniowe
- nieprawidłowa podąż energii
- nieprawidłowa podaż jednego lub kilku składników pokarmowych
- nieprawidłowe proporcje między składnikami pokarmowymi
I. Nieprawidłowe nawyki i zwyczaje żywieniowe
1. wzrost spożycia cukru i soli
2. spadek spożycia produktów zbożowych
3. spadek spożycia ziemniaków
4. wzrost konsumpcji produktów pochodzenia zwierzęcego
- ↑ zawartości tłuszczów (gł. nasyconych)
- ↓ zawartości węglowodanów
- ↓ zawartości błonnika
5. żywność konserwowana
- wzrost kaloryczności pożywienia
- spożywanie wielu substancji dodawanych do żywności
* ↓ wykorzystania składników odżywczych
* zmiana proporcji między składnikami odżywczymi
* wywieranie niekorzystnego wpływu na funkcjonowanie organizmu
6. wzrost spożycia używek
7. nieodpowiednie przygotowywanie potraw
- strata składników odżywczych
- pojawienie się nowych, szkodliwych
8. nieregularne spożywanie posiłków
II. Nieprawidłowa podaż energii
Zapotrzebowanie organizmu na składniki energetyczne determinowane jest przez:
- płeć
- wiek
- warunki klimatyczne
- stany fizjologiczne
- aktywność fizyczną i zawodową
Metody określania zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie:
- izotopowe i chemiczne (określenie całkowitej ilości wody w ustroju i puli wymiennego potasu)
- oporności bioelektrycznej
- techniki obrazowania – rozmieszczenie tłuszczu w ustroju (CT, NMR)
- metody antropometryczne (pomiar wzrostu, masy ciała, obwodów, fałdu skórno-tłuszczowego)
wskaźnik Queteleta (związany z całkowitą zawartością tłuszczu):
BMI (body mass indem) = masa ciała/wzrost2 BMI [kg/m2]
Norma: kraje rozwinięte BMI=20-25 kg/m2
kraje rozwijające się BMI=18.5-25 kg/m2
1° otyłości = 25-30 kg/m2
2° otyłości = 30-40 kg/m2
3° otyłości > 40 kg/m2
wskaźnik WHR (związany z rozłożeniem tłuszczu):
WHR = obwód talii/obwód okolicy krętarzowej
♀>0.8 ♂>1.0 – otyłość trzewna, centralna, brzuszna, androidalna – lokalizacja tłuszczu w okolicy brzusznej oraz w jamie brzusznej
♀<0.8 ♂<1.0 – otyłość obwodowa, pośladkowo-udowa, ginoidalna
III. Nieprawidłowa podaż jednego lub kilku składników pokarmowych:
Błędy żywieniowe polegają na zbyt wysokiej konsumpcji:
- tłuszczów, głównie nasyconych
- białek zwierzęcych
- cukrów prostych
- soli
lub zbyt niskiej ilości:
- jodu
- żelaza
- wapnia
- witaminy C
- błonnika pokarmowego
- energii
- białka
Nadmierna podaż tłuszczów
1. NASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE
- działanie hipertensyjne
- sprzyjają zakrzepom
- uszkadzają śródbłonek naczyniowy – powstanie blaszki miażdżycowej
- zwiększają zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen
- mogą powodować zaburzenia rytmu – uwalniają wewnątrzkomórkowy potas
- podaż na poziomie 0-10% energii
2. WIELONASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE
a) kwasy nienasycone ω-6:
- działanie hipotensyjne
- obniżają stężenie cholesterolu w surowicy krwi, przede wszystkim we frakcji LDL
- działanie antyagregacyjne
- obniżają zawartość kwasu arachidonowego w płytkach krwi
- zmniejszają syntezę tromboksanu
- podaż nie powinna przekraczać 7% energii
b) kwasy nienasycone ω-3:
- obniżają poziom trójglicerydów w surowicy i we frakcji VLDL
3. KWASY TŁUSZCZOWE JEDNONIENASYCONE
- obniżają poziom cholesterolu w surowicy krwi oraz we frakcji LDL – wzrasta aktywność receptorów na hepatocytach
- wpływają na zwrotny transport cholesterolu i jego metabolizm komórkowy
- podaż 10-15% energii
Nadmierna podaż białek zwierzęcych
Białka zwierzęce zawierają 2-3 krotnie więcej metioniny niż białka roślinne. To łącznie z niedoborem wit. B2, B6, B12 prowadzi do podwyższenia poziomu homocysteiny w surowicy.
Homocysteinemia prowadzi do:
- powikłań zakrzepowo-zatorowych
- rozwoju zmian miażdżycowych przez:
- bezpośrednią aktywację procesów krzepnięcia poprzez układ płytkowy i układ fibrynogenu
- uszkadzający wpływ na śródbłonek
Poziom homocysteiny w osoczu dodatnio koreluje z poziomem cholesterolu, trójglicerydów oraz wskaźnikiem WHR.
Nadmierna podaż cukrów
- prowadzi do otyłości
- zachwianie równowagi między ośrodkiem głodu i sytości (zaburzenie syntezy serotoniny)
- upośledzenie wydzielania hormonów trzustkowych i kory nadnerczy
- cukrzyca w przypadku hipoinsulinemii i hiperglikemii
- hipoglikemia w przypadku hiperinsulinemii (brak adrenaliny lub spadek aktywności receptorów dla insuliny)
- wzrost poziomu trójglicerydów w surowicy krwi
- spożycie sacharozy może powodować niedobory wit. B1, B2, B6
- stanowią surowiec energetyczny dla bakterii płytki nazębnej
- działają drażniąco na przewód pokarmowy, zwiększają wydzielanie soku żołądkowego
Nadmierna podaż soli
- zapotrzebowanie dobowe wynosi 500-1000mg
- obniża w organizmie ilości K i Mg
- powoduje przemieszczanie wody do łożyska naczyniowego i zaburza transport jonów
- wzrasta wrażliwość naczyń na bodźce skurczowe (wzrost ilości Na w komórkach mięśniowych) → nadciśnienie tętnicze
- wywołuje zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka → metaplazja → rak żołądka
Niedobory jodu
- zapotrzebowanie dobowe 150mg, min 50mg
- w Polsce oprócz pasa nadmorskiego niedobory jodu występują na całym terenie
- prowadzi do wola i kretynizmu
- profilaktyka: spożywanie rzepy, fasoli, czosnku, cebuli, truskawek, rzeżuchy, ryb morskich i produktów pochodzenia morskiego, soli jodowanej
- wpływ protekcyjny na czynność tarczycy mają: białka, wit. A, Mg, Se, Zn, Cu
- zawartość jodu w tarczycy zmniejszają: sole Ca, As, Li, Mn, nadmiar fluorków i tłuszczów
Niedobory żelaza
- zapotrzebowanie dobowe ok. 6.25 mg/100kcal
-
bombelspec