Sztuka �redniowiecza - styl roma�ski Encyklopedia X - XII w. n.e. Uniwersalizm kultury �redniowiecza. Dominacja budownictwa sakralnego. Materia� budowlany - kamie�. Budowle by�y grube, przysadziste, ci�kie. Sk�ada�y si� z prostych bry� geometrycznych (prostopad�o�ciany, walce, sze�ciany). Otwory okienne sytuowane w g�rnych partiach mur�w. Jest ich niewiele. Cz�sto dzielono je jedn� kolumn� (BIFORIUM) lub dwoma (TRIFORIUM). Dekoracja skromna. S� to p�askorze�by na kapitelach kolumn; w portalu jako fryzy obiegaj�ce g�rne partie �cian. Tematyka to motywy sakralne, geometryczne, ro�linne. S�awnym dzie�em rze�biarskim tego okresu s� metalowe drzwi w Katedrze gnie�nie�skiej przedstawiaj�ce sceny z �ycia i m�cze�sk� �mier� �w. Wojciecha. MALOWANO p�ask� plam� uzupe�nion� rysunkiem. Postacie znajduj� si� na jednolitym tle, cz�sto z�otym. Malarstwo znajduje si� g��wnie w psa�terzach i ewangeliarzach (ilustracje). Zabytki: - Kolegiata w Tumnie pod ��czyc� - ko�ci� �w. Andrzeja w Krakowie Sztuka �redniowiecza - styl gotycki od XII do XIV w. Gotyk cechuje wertykalizm czyli strzelisto��. Budowanie tak wysokich budowli by�o mo�liwe dzi�ki zastosowaniu nowego systemu konstrukcyjnego: [- schemat ;-) ] �uki przyporowe trzyma�y sklepienie krzy�owo-�ebrowe. Przypora - przytrzymywana skarp� - podpiera�a �uki przyporowe. Pionowo�� budowli akcentowa� �uk ostry wie�cz�cy otwory okienne i drzwiowe. Pojawia�y si� tak�e liczne wie�yczki. Okna by�y wyd�u�onymi prostok�tami wype�nionymi kolorowymi witra�ami i uzupe�nionymi kamienn� a�urow� dekoracj� (MASWERK). W centralnym miejscu znajdowa�o si� okr�g�e okno z motywem rozety. Dekoracja - bardzo bogata (rze�ba pe�na i p�askorze�ba). Francja to ojczyzna gotyku. np.: - Pary� - katedra Notre Dame - katedra w Amiens - katedra �w. Stefana(Szczepana) [wyst�puj� r�ne nazwy] w Wiedniu - Czechy - katedra �w. Wita w Pradze, most Karola [te� Praga] - Niemcy - katedra w Kolonii - W�ochy - katedra w Mediolanie - Polska - ko�ci� Mariacki w Krakowie, katedra NMP w Gda�sku, kamienice mieszcza�skie w Krakowie i Gda�sku, ratusze w Poznaniu i Wroc�awiu, zamki obronne - Malbork. Typowa dla gotyku jest posta� Madonny wygi�tej w kszta�cie litery S. Najs�ynniejszym polskim zabytkiem jest o�tarz Wita Stwosza w Krakowie: Autor po mistrzowsku odda� detale anatomiczne jak: �y�y na d�oniach, skr�cone w�osy itp. Ka�da z postaci jest zindywidualizowana nie tylko pod wzgl�dem wygl�du zewn�trznego, ale r�wnie� prze�y� wewn�trznych. O�tarz g��wny to rze�ba pe�na; na skrzyd�ach znajduj� si� p�askorze�by przedstawiaj�ce sceny z �ycia Marii. Ca�o�� jest malowana (polichromia). Malarze pokazywali bry�� w spos�b tr�jwymiarowy (3-D). Postacie pokazane s� we wn�trzach lub na tle pejza�u, nie zawsze zgodnie z zasadami perspektywy. Hans Memling - 'S�d ostateczny'. ENCYKLOPEDIA �REDNIOWIECZA SZTUKA. Do okresu �redniowiecza zalicza si� malarstwo, rze�b� i architektur� chrze�c. od pocz�tk�w ich istnienia, aczkolwiek pod wzgl�dem formy nale��ce jeszcze do p�nego antyku, nazywane sztuk� wczesnochrze�c. (wczesnochrze�cija�ska sztuka), ponadto sztuk� przedrom. (przedroma�ska sztuka), nast�pnie rom. (roma�ska sztuka)i got. (gotyk). Sztuka bizanty�ska od VI w. rozwija�a si� w�asnym rytmem. W �redniowieczu nast�pi�o sformu�owanie, rozwini�cie i rozpowszechnienie wszystkich podstawowych temat�w chrze�c. sztuki religijnej. Podstaw� �r�d�ow� przedstawie� by� tekst Pisma �wi�tego oraz jego egzegeza, apokryfy i legendy hagiograf. (hagiografia), celem za� unaocznienie najwa�niejszych tre�ci nauki Ko�cio�a o Zbawieniu. Bujny rozw�j sztuk przedstawiaj�cych wynika� z przekonania, �e malarstwo i rze�ba mog� pe�ni� wa�n� funkcj� w obja�nianiu i nauczaniu prawd wiary, zw�. ludzi niewykszta�conych. Przejawy kultu obraz�w wielokrotnie budzi�y jednak sprzeciw teolog�w, a w skrajnych przypadkach prowadzi�y do ikonoklazmu. �redniowiecze nie wypracowa�o w�asnej teorii sztuki, przyj�wszy definicj� staro�., �e sztuka jest umiej�tno�ci� post�powania wg regu�, prowadz�cych do zamierzonego celu. Sztuka (�ac. ars, artes) obejmowa�a wi�c zar�wno dociekania i umiej�tno�ci intelektualne (sztuki wyzwolone, �ac. artes liberales), jak i procesy wytwarzania rozmaitych przedmiot�w (sztuki mech., �ac. artes mechanicae). Dzie�a architektury, malarstwa i rze�by by�y zaliczane do tej drugiej kategorii i klasyfikowane ze wzgl�du na technik� wykonania oraz materia�, z jakiego zosta�y sporz�dzone. W strukturze spo�ecze�stwa �redniow. arty�ci mieli zasadniczo status rzemie�lnik�w; dzie�a powstawa�y w wyspecjalizowanych warsztatach, pocz�tkowo klasztornych i katedralnych, p�niej r�wnie� miejskich. Od XIII w. warsztaty miejskie by�y zorganizowane w cechach; przynale�no�� do cechu by�a obowi�zkowa; warsztatem kierowa� mistrz, maj�cy pod opiek� uczni�w i czeladnik�w, a warunkiem uzyskania samodzielno�ci zaw. by�a pozytywna ocena wykonanego w�asnor�cznie dzie�a mistrzowskiego, tzw. majstersztyku. Swobodniejsz� struktur� i szerszy zakres dzia�ania mia�y strzechy bud., czyli zespo�y rzemie�lnik�w r�nych specjalno�ci, pracuj�cych przy projektowaniu i wznoszeniu budowli. Arty�ci �redniow. zazwyczaj nie sygnowali dzie�, lub oznaczali je tylko inicja�ami; tote� wi�kszo�� z nich pozostaje anonimowa b�d� znana jest jedynie pod przydomkami nadanymi przez badaczy sztuki �redniowiecza Zob. te� Polska (Sztuka). W. SAUERLAENDER Rze�ba �redniowieczna, Warszawa 1975; B. FILARSKA Pocz�tki architektury chrze�cija�skiej, Lublin 1983; G. HENDERSON Wczesne �redniowiecze, Warszawa 1984; G. DUBY Czasy katedr. Sztuka i spo�ecze�stwo 980�1420, Warszawa 1986; B. FILARSKA Pocz�tki sztuki chrze�cija�skiej, Lublin 1986; J.T. FRAZIK Ze studi�w nad warsztatem architekta i budowniczego w �redniowieczu, Krak�w 1990.
notes55