„Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem.”
Epopeja narodowa napisana w Pary u w latach 1833-1834/luty/.
Najważniejsze postacie:
Ø SOPLICOWIE
· S sędzia, brat Jacka Soplicy, prowadzi wzorowe gospodarstwo, dba o poddanych, kocha Tadeusza. Przez ca złe życie wierny zmarłej narzeczonej, Marcie Hreczeszance.
· Jacek- ksiądz Robak, w młodości hulaka, mściwy morderca: potem pokorny bernardyn oddany sprawom ojczyzny
· Tadeusz -syn Jacka urodzony prawdopodobnie w 1792 roku. Uczuciowy. Wychowany w duchu miłości do ojczyzny przedkłada obowiązek wobec niej nad małżeństwo. Okryty chwałą wraca, aby poślubić ukochaną i dać innym przykład uwłaszczając chłopów.
· Wojski Hreczecha- daleki krewny i przyjaciel domu
· Telimena- krewna/prawdopodobnie/ Sopliców, opiekunka Zosi
· Woźny Protazy Brzechalski, kocha swoją pracę, nawet po latach pamięta szczegóły procesów, Jego pasją jest przeglądanie starych ksiąg sądowych.
Goście Sopliców
· Podkomorzy z żoną
· Rejent Bolesta- wieczny rywal Asesora, ciągle gotowy do kolejnego sporu.
· Asesor- rywal Rejenta, reszta jw.
Ø HORESZKOWIE
· Stolnik – ojciec Ewy, bogaty magnat, herbu Półkozic.Wyrachowany polityk, dla zysków politycznych wykorzystał Jacka i poświęcił szczęście córki
· Ewa, córka Stolnika, żona wojewody, matka Zosi
· Zosia –córka Ewy, wychowanica Telimeny, później żona Tadeusza. Wcześnie osierocona, wzór cnót, popiera uwłaszczenie chłopów .Wychodzi za mąż w wieku 15 lat.
· Hrabia- daleki krewny Horeszków, „po kądzieli” światowiec, zajmuje się podróżami, rysunkiem,, ubiera się według obcych mód, wrażliwy na wdzięki kobiece,
· Gerwazy – klucznik Horeszków, „Mopanku”, „Rębajło”.Przebiegły i sprytny, potrafi manipulować szlachtą, w imię zemsty namawia do zajazdu.Potrafi być wielkoduszny, przebacza swemu największemu wrogowi Jackowi
Ø INNI:
· Jankiel – Żyd, karczmarz, dobry Polak
· Major Płut – zruszczony Polak
· Kapitan Ryków „dobry Rosjanin”, przyjaciel Polaków.
Ø MIEJSCE AKCJI: Soplicowo-dwór szlachecki Sopliców, Zamek Horeszków, Zaścianek Dobrzyńskich, karczma
Ø CZAS AKCJI:
Zaczyna się późnym latem 1811 r.(koniec sierpnia- początek września)Księgi od I do X opisują wydarzenia kolejnych 5 dni
v Księga I - piątek
v Księgi II i III – sobota
v Księgi IV i V – niedziela
v Księgi VI,VII, VIII – poniedziałek
v Księgi IX i X – wtorek
v Księga XI - wiosna 1812 dwa kolejne dni –Święto Matki Boskiej Kwietnej i dzień po nim. Wtedy, zgodnie z Mickiewiczem, wbrew prawdzie historycznej, na Litwę wkraczają wojska Napoleona.W rzeczywistości Francuzi weszli na tereny Litwy latem 1812 r
„Pan Tadeusz napisany jest 13- zgłoskowcem. Składa się z 10 000 wersów.
Ø WĄTKI
- spór o zamek
- perypetie miłosne Tadeusza
- wątek narodowowyzwoleńczy
W utworze: opisy krajobrazów( około 5000 wersów), polskie rekwizyty-dworek w Soplicowie z portretami Kościuszki, Rejtana, Jasińskiego, zegar grający mazurka Dąbrowskiego, tabakiera z portretem Stanisława Augusta, stroje Sędziego ,Gerwazego, potrawy polskie-bigos, chłodnik litewski, serwis Wojskiego, koncert Jankiela z utworami „Polonez 3 Maja”, „Mazurek Dąbrowskiego”, wady szlachty polskiej i... błędy rzeczowe .Np. rośliny, które kwitną na łąkach wokół dworu, nigdy w rzeczywistości nie kwitną równocześnie, ponieważ jedne są wiosenne inne jesienne. Serwis z porcelanowymi ozdobami wykonany na zamówienie księcia Radziwiłła- Sieroty(1549-1616) mógł być zrobiony dopiero prawie w 100 lat później, bo twórcą porcelany był Tschinhaus żyjący w latach 1651-1708.
„...by stary Dąbrowskiego usłyszeć mazurek. .Mazurek powstał w 1797 roku, w czasie opisywanych wydarzeń, czyli w 1811 roku miał... 14 lat. To stary?
Obraz życia szlachty schodzącej z widowni dziejowej podkreśla wyraz „OSTATNI” np.
o ostatni zajazd
o ostatni , co tak poloneza wodzi.
Najważniejszą postacią utworu jest ksiądz Robak, czyli Jacek Soplica, słynny niegdyś w okolicy zawadiaka .Odrzucony przez Stolnika Horeszkę konkurent do ręki jego córki Ewy, (uwaga! Jacek nigdy nie poprosił o rękę Ewy),w odruchu rozpaczy i urażonej dumy zastrzelił magnata; ponieważ w chwili zabójstwa Stolnik bronił zamku przed wspomagającym targowiczan wojskiem rosyjskim, zabójca został uznany za zdrajcę narodowego. Jacek, który po tym czynie opuścił kraj, wszedł na drogę pokuty jako zakonnik , żołnierz i emisariusz napoleoński, powróciwszy po latach do Soplicowa, przez nikogo prawie nie rozpoznany, zmierza do położenia kresu waśni między Soplicami i Horeszkami,przez małżeństwo Tadeusza ze zubożałą wnuczką Stolnika, Zosią
Perypetie miłosne Tadeusza, który zaplątał się w przypadkowy romans z Telimeną są jednym z trzech równolegle rozwijających się wątków akcji.
Robak, na zlecenie rządu Księstwa Warszawskiego przygotowuje powstanie .Prywatne interesy bohaterów: Hrabia, podjudzony przez Gerwazego, zrywa układ o zamek i organizuje zajazd na Soplicowo. Gerwazy mobilizuje drobną szlachtę, zwłaszcza zaścianek Dobrzyńskich, wyzyskując ich urazy do Sędziego i tworzy „grupę uderzeniową” .Kres osobistym porachunkom kładzie interwencja batalionu rosyjskiego, który przybył na odsiecz Soplicowa. W obliczu wroga cała szlachta i zajezdnicy i zajechani stają solidarnie do walki. Bitwa, choć wygrana, pociąga za sobą opłakane dla patriotycznej sprawy skutki: przymusową emigrację większości uczestników, dekonspirację spisku. Śmiertelnie raniony Robak uzyskuje przed zgonem przebaczenie Gerwazego, mściciela Stolnika; otrzymuje też wiadomość o wybuchu wojny z Rosją.(błąd w datowaniu!)Na Litwę wkracza armia napoleona.Podczas uczty na cześć wodzów polskich: J.H.Dąbrowskiego i K.Kniaziewicza, następują zaręczyny Zosi i Tadeusza, który jako przyszły dziedzic uwalnia chłopów i nadaje im ziemię.
Szczęśliwie też kończy się spór Gerwazego z Protazym i Asesora z Rejentem(kłócili się o zalety psów myśliwskich Kusego i Sokoła.
Ponadto zaręczają się Telimena z Rejentem oraz Hreczeszanka i Asesor.
3
akalik2