KLASYCYZM W NIEMCZECH, podobny do L XV, ZOPFSTIL
Berlin, Brama Brandenburska, Karl G. Langhans, 1788-91
wysokość 26 m, szerokość 65,5 m i głębokość na 11 m., na wzór propylei akropolu ateńskiego. W bramie jest pięć przejazdów, z których środkowy jest odrobinę szerszy od innych, oraz dwie przybudówki. Po obu stronach Bramy znajduje się po sześć 15-metrowych kolumn w stylu doryckim z jońskim rowkowaniem. Attyka i filary dzielące przejazdy są pokryte reliefami, które przedstawiają m.in. czyny Herkulesa. W obu przybudówkach stoją wielkie posągi przedstawiające Marsa, chowającego miecz do pochwy i boginię Minerwę z lancą. Modele obu rzeźb zostały wykonane przez
Po obu stronach bramy od początku powstania budowli znajdowały się przybudówki dla straży i celników. Po zniesieniu Berlińskiego muru cłowo-akcyzowego na przełomie 1867/68, przybudówki zastąpiono kolumnadami. Wykonał je uczeń szkoły schinkelowskiej Heinrich Strack w 1868. Nowe kolumnady komponowały się o wiele lepiej z bramą.
Zwieńczenie Bramy stanowi 5 metrowa miedziana rzeźba, którą także wykonał Schadow. Przedstawia ona uskrzydloną boginię zwycięstwa, która kieruje kwadrygę do miasta.
Karl Schinkel
Schinkel zaprojektował wiele budowli, zarówno w samym Berlinie, jak i na całym terenie Prus. Niektóre z jego projektów weszły do europejskiego kanonu architektury neoklasycystycznej. Oprócz działalności architektonicznej, zajmował się również malarstwem, projektowaniem wnętrz oraz sztuką użytkową.
W pracach Schinkla widać wpływ klasycyzmu Friedricha Gilly'ego. Jego klarowne formy, będące w opozycji do barokowych wypukłości i wklęsłości, doskonale oddawały ducha pruskiego klasycyzmu. Dla kontrastu z kojarzonym z niedawnymi francuskimi okupantami stylem empire, projekty Schinkla nawiązywały raczej do architektury greckiej niż rzymskiej. Architekt uważany jest za jednego z protagonistów nurtu określanego ang. terminem greek revival.
Duży wpływ na prace Schinkla i jemu współczesnych miało wydane w 1762 dzieło historyków architektury Jamesa Stuarta i Nicholasa Revetta The Antiquities of Athens. Forma, masa, detale oraz zastosowanie elementów antycznych przestały być zależne jedynie od talentu i fantazji projektującego. O ile jeszcze doryckie kolumny Bramy Brandenburskiej Carla Gottharda Langhansa z 1788 otrzymały bazy, o tyle, dzięki głębokiej wiedzy architektury antycznej, kolumny doryckie Schinkla odwachu straży królewskiej (niem. Neue Wache) w Berlinie z 1818 zaprojektowane były prawidłowo – bez baz.
Najbardziej znane budowle Schinkla znajdują się w Berlinie i okolicy, m.in. budynek teatru (niem. Neues Schauspielhaus przy Gendarmenmarkt) zbudowany w latach 1819–1821 a zrekonstruowany po zniszczeniach wojennych w latach 80. XX w. czy gmach Altes Museum na Wyspie Muzeów (1823–1830), pierwszego muzeum otwartego dla publiczności w Berlinie, bazującego na wspólnym projekcie Schinkla i Johanna Carla Ludwiga Schmida.
W 1825, na zlecenie króla Fryderyka Wilhelma III, powstał projekt tzw. kościoła Schinkla (niem. Normalkirche Schinkels), który zrealizowano w wielu miasteczkach Prus, np. w Lütte, Heudeber czy Schönwalde. Wzorem dla tego projektu był ukończony w 1824 kościół św. Mikołaja w magdeburskiej dzielnicy Neue Neustadt.
Odwach straży królewskiej (niem.Neue Wache) 1816-18 Gmach Altes Museum1823-33
Neue Wasche - był nawiązaniem do stylu
grecko-doryckiego - był architektem elastycznym, korespondowało to z jego koncepcją stylu.
Widoczne nawiązania do romantycznego klasycyzmu ok. 1800, a nie do czystej klasyki. Formy
oszczędne, kubiczne.
Altes Museum
1820-33, arcydzieło Schinkla. Budowa związana z debatą o roli muzeum, umieszczono w nim kolekcję
królewską, była to też manifestacja pruskiego nacjonalizmu. W budowli widoczna nowa koncepcja
muzeum - jest to wolnostojący budynek, od początku zaprojektowany na cele muzealne. Schinkel
zaprojektował budowlę samodzielną (początkowo planowano połączyć Muzeum z Akademią), ma to
wpływ na całą symboliczną wymowę obiektu. Na fasadzie 18 kolumn - nawiązania helleńskie, stoa
(wydłużona hala kolumnowa, którą zamykała z tyłu ściana, nierzadko zdobiona malowidłami).
Wnętrze - w środku nawiązanie do rzymskiego Panteonu.
główne wejście - rysunek Schinkla przedstawiający je od wewnątrz. Fasada kryje dwie kondygnacje,
nie zapowiada również schowanego w środku Panteonu.
część centralna - rotunda zwana przez Schinkla sanktuarium, przeznaczona na kolekcję
najwybitniejszych rzeźby antycznych, ustawionych bez chronologii. Muz eum nie ma tylko funkcji
edukacyjnej, chodzi o wyeksponowanie kanonu rzeźby.
Wewnątrz także galeria malarstwa
Obok budowli klasycystycznych, Schinkel opracowywał projekty nawiązujące do gotyku – w stylu neogotyckim, wyprzedzając tym samym późniejszy nurt historyzmu. Jednym z pierwszych dzieł neogotyckich był pałac Ehrenburg w Coburgu. Kolejną realizacją był kościół w Berlinie-Friedrichswerder (niem. Friedrichswerdersche Kirche) 1821 – pierwsza w tym mieście budowla sakralna z nieotynkowanej cegły od czasów średniowiecza. Niewidoczny dach, lekko zachwiane proporcje. Traktuje gotyk na równi z klasycyzmem.
KODYFIKACJA WILLI WOSKIEJ:
· Odmiana asymetryczna
· Lub typ regularny, wpływ doktryny Duranda
Pałace dla rodziny Fryderyka Wilhelma IV:
-Poczdam, pod Berlinem, stylistyka klasyczno-romantyczna. Miał dużą swobodę - w Berlinie nie miał
takich możliwości urbanistycznych, nie mógł tworzyć od podstaw. Tutaj także brak wielkiej
urbanistyki, ale większe możliwości projektowania.
-Glienicke, 1824-26, dla syna króla - przekształcił budynek w stylu klasycystyc znym, powstał
elegancki pałacyk.
W ogrodzie m.in.Belweder (1835) - wzorowany na budowli z Aten.
-Charlottenhof, 1826-29, dla syna króla - współpracował z architektem ogrodów Josephem Lenné
(ogród w stylu angielskim), oprócz pałacu zaprojektował też zespół budowli ogrodowych (Dom
nadwornego ogrodnika, Pawilon Herbaciany, Rzymskie łaźnie). Pojawiają się nowe inspiracje - nurt
neorenesansowy, wykorzystany typ włoskiej willi wiejskiej, wzory z fl orenckiego quattrocenta, nawet
elementy wczesnobizantyjskie, także styl arkadkowy. Schinkel dużo czerpał z publikacji Duranda, jego
inwencji stylu. Był w Anglii, mógł inspirować się także angielskimi willami w stylu włoskim.
Główna część założenia położona u zbiegu dwóch kanałów, bryła budowli nieracjonalna
(wkomponował istniejącą, starszą budowlę), niesymetryczna, malownicza, w centrum wieża.
-Babelsberg, od 1833, dla syna króla - też założenie niesymetryczne, inspirowane nurtem
malowniczym architektury angielskiej - Robert Adam itd.
Berlin, Neues Museum, A. Stuller, 1841-55 – oszczędne formy kontrast do bogactwa ekspozycji
Alte Nationalgallerie, H. Strack
Heinrich Hübsch – teoretyk i praktyk, publikuje dużo, antyk nie przystoi i nie powinien być wzorem, mówi, że należy szukać wzorów architektonicznych we wczesnym chrześcijaństwie -> STYL ARKADKOWY – kolumny i belkowanie zastępuje łukami okrągłymi.
Bardzo ważny architekt, autor pytania: w jakim stylu powinniśmy budować? Był architektem i
teoretykiem, przeciwnikiem rygorystycznego klasycyzmu a la Winckelmann, podobnie jak Schinkel
opowiadał się za relatywizmem - celem nie powinno być niewolnicze naśladowanie, lecz rundbogenstil.
Interesował się architekturą średniowieczną i starożytną, uważał, że podstawą stylu nie jest jego
symboliczne znaczenie, lecz konstrukcja (w antyku konstrukcja belkowa, w średniowieczu żebrowa).
Ich połączenie daje nowy styl - rundbogenstil
Drugi obok Berlina silny ośrodek jednoczących się Niemiec, główne miasto Monachium. Królem
Ludwik I Bawarski, mecenas sztuki - prowadził politykę antyfrancuską, co widoczne też w
architekturze - nawiązania do architektury Cesarstwa Niemieckiego.
...
a.bunia