Policja a prawa człowieka
· Policja w służbie praw człowieka powinna swoje zachowanie opierać na wyczuciu czy też postrzeganiu godności ludzkiej. Niemniej jednak przy wykonywaniu swoich obowiązków policjanci bardzo często wkraczają w sferę praw i wolności obywatelskich gwarantowanych w art. 38, 40 41 i 50 Konstytucji RP.
· Uprawnienia policji są uregulowane w art. 15. ustawy o Policji, zgodnie z którym policjanci realizując zadania policji mają prawo do
1) legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości,
2) zatrzymywania osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw,
2a) zatrzymywania osób pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego,
3) zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia,
4) przeszukiwania osób i pomieszczeń w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw,
5) dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunku w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary,
5a) obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, a w przypadku czynności operacyjno-rozpoznawczych i administracyjno-porządkowych podejmowanych na podstawie ustawy - także i dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom,
6) żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej; wymienione instytucje, organy i jednostki obowiązane są, w zakresie swojego działania, do udzielenia tej pomocy, w zakresie obowiązujących przepisów prawa,
7) zwracania się o niezbędną pomoc do innych jednostek gospodarczych i organizacji społecznych, jak również zwracania się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy, w ramach obowiązujących przepisów prawa,
8) (30) dokonywania kontroli rodzaju używanego paliwa przez pobranie próbek paliwa ze zbiornika pojazdu mechanicznego.
4. Osoba zatrzymana, o której mowa w ust. 1 pkt 3, może być okazywana, fotografowana lub daktyloskopowana tylko wtedy, gdy jej tożsamości nie można ustalić w inny sposób.
5. Osobę zatrzymaną należy niezwłocznie poddać - w razie uzasadnionej potrzeby - badaniu lekarskiemu lub udzielić jej pierwszej pomocy medycznej.
6. Czynności wymienione w ust. 1 powinny być wykonywane w sposób możliwie najmniej naruszający dobra osobiste osoby, wobec której zostają podjęte.
7. Na sposób prowadzenia czynności, o których mowa w ust. 1, przysługuje zażalenie do miejscowo właściwego prokuratora.
· Podstawowe uprawnienia to prawo legitymowania, zatrzymania prewencyjnego, dokonywania kontroli osobistej i przeglądania zawartości bagażu i sprawdzania ładunku.
· Kwestie te są normowane przez rozporządzenie RM w sprawie trybu legitymowania, zatrzymywania osób, dokonywania kontroli osobistej oraz przeglądania bagaży i sprawdzania ładunku przez policjantów.
· Przystępując do legitymowania policjant ma obowiązek podać stopień, imię i nazwisko; policjanci nie umundurowani okazują ponadto legitymację służbową w taki sposób, aby zainteresowany miał możliwość odczytać i zanotować nazwisko policjanta i nazwę organu, który wydał legitymację oraz podać podstawę prawną oraz przyczynę podjęcia czynności służbowej.
· Legitymowanie osób następuje w przypadku, gdy ustalenie ich tożsamości jest niezbędne do wykonania czynności służbowych, a w szczególności w celu:
1) identyfikacji osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia,
2) ustalenia świadków zdarzenia powodującego naruszenie bezpieczeństwa lub porządku publicznego,
3) wykonania polecenia wydanego przez sąd, prokuratora, organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego,
4) identyfikacji osób wskazanych przez pokrzywdzonych jako sprawców przestępstw lub wykroczeń,
5) poszukiwania osób zaginionych lub ukrywających się przed organami ścigania albo wymiarem sprawiedliwości.
· Tożsamość osoby legitymowanej ustala się na podstawie: dowodu osobistego, tymczasowego dowodu osobistego, tymczasowego zaświadczenia tożsamości, dowodu tożsamości cudzoziemca, paszportu. Można ją również ustalić na podstawie innych nie budzących wątpliwości dokumentów, oświadczeń osób, których tożsamość ustalono w sposób określony w ust. 1, a także telefonicznego lub osobistego porozumienia się z osobami wskazanymi przez legitymowanego.
· W razie legitymowania osób znajdujących się w pojeździe, gdy uzasadniają to względy bezpieczeństwa, policjant ma prawo żądać opuszczenia pojazdu przez te osoby.
· Można odstąpić od legitymowania osoby, która jest znana policjantowi.
· Policjant dokumentuje w notatniku służbowym dane osoby legitymowanej oraz czas, miejsce i przyczynę legitymowania.
· Zatrzymanie jest forma przymusu polegającą na krótkotrwałym pozbawieniu wolności. EKPC w art. 5 gwarantuje każdemu prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego, dopuszczając pozbawienie wolności jedynie w ściśle określonych wypadkach. Art. 5 ust. 1 pkt c dozwala, jeśli jest to konieczne na zatrzymanie osoby, w celu zapobieżenie popełnieniu czynu zagrożonego karą, a w pkt e na pozbawienie wolności osoby chorej zakaźnie bądź umysłowo, alkoholika, narkomana, włóczęgi.
· Zatrzymanie dzieli się na procesowe art. 244, prewencyjne art. 15 ust. 1 pkt 3, administracyjne (art. 40 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi) i penitencjarne - zatrzymywania osób pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego,
· Zatrzymanie prewencyjne stosuje się do osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia. Zagrożenie musi być oczywiste oraz bezpośrednie. Jest to środek ultima ratio, gdyż stosuje się go, gdy inne środki okazały się bezskuteczne lub bezcelowe (zasada subsydiarności)
· Osobie zatrzymanej przysługują uprawnienia przewidziane dla osoby zatrzymanej w Kodeksie postępowania karnego, a więc zażalenia etc. dodatkowo zażalenie do prokuratora pouczenie o niesieniu zażalenia w terminie 7 dni do sadu, prawo do żądania zawiadomienia przez Policję osoby najbliższej lub innej wskazanej przez zatrzymanego osoby, zakładu pracy lub szkoły o zatrzymaniu,
· W razie wniesienia przez osobę zatrzymaną zażalenia na zatrzymanie, należy niezwłocznie przekazać do właściwego sądu rejonowego kopię protokołu zatrzymania osoby oraz materiały uzasadniające zatrzymanie.
· Przystępując do zatrzymania osoby, o której mowa w § 1 pkt 2 i 3, policjant jest obowiązany: 1) sprawdzić czy osoba zatrzymana posiada broń lub inne niebezpieczne przedmioty mogące służyć do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia albo stanowić dowody rzeczowe lub podlegać przepadkowi, 2) odebrać broń i przedmioty, o których mowa w pkt 1, 3) poinformować osobę o zatrzymaniu i jego przyczynach oraz uprzedzić o obowiązku zastosowania się do wydanych poleceń, 4) doprowadzić osobę zatrzymaną do jednostki Policji.
· Osoba zatrzymana może być okazywana, fotografowana lub daktyloskopowana, ale tylko wtedy, gdy jej tożsamości nie da się ustalić. Ponadto wprowadzono jeszcze jedną możliwość: w celu identyfikacji osób o nieustalonej tożsamości oraz osób usiłujących ukryć swoją tożsamość, jeżeli ustalenie tożsamości w inny sposób nie jest możliwe można pobrać od osób zatrzymanych wymaz ze śluzówki policzków. Z zatrzymania spisuje się protokół.
· w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary policjanci mogą dokonywać kontroli osobistej, a także przeglądać zawartość bagaży i sprawdzać ładunek w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego.
· Przeglądania zawartości bagażu lub sprawdzania ładunku dokonuje się w obecności właściciela albo przedstawiciela przewoźnika lub spedytora, a jeśli jest to niemożliwe uczestniczy w tej czynności osoba przybrana. Czynności te są dokumentowane notatka służbową. Na żądanie właściciela, przewoźnika lub spedytora policjant sporządza protokół.
· Policja ma również prawo do zwracania się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy, w ramach obowiązujących przepisów prawa. Oznacza to ni mniej ni więcej jak możliwość pobierania masowo materiału porównawczego, Dawanie materiału musi być dobrowolne, a objęta nim populacja nie może być zbyt duża ze względów logistycznych i ekonomicznych.
· Masowe pobieranie materiału porównawczego do identyfikacji uzyskało aprobatę Komitetu Ministrów Rady Europy, który w swych zaleceniach w sprawie stosowania analizy DNA w procesie karnym z 1992r. stwierdził, że odnoszą się one nie tylko do sprawcy i ofiary, ale także osób trzecich, np. całej populacji wsi, za zgodą której można pobrać materiał porównawczy, jeżeli prawo danego kraju na to zezwala.
Jeśli zaś chodzi o uprawnienia policji podczas kontroli ruchu drogowego to do jej zadań należy czuwanie nad bezpieczeństwem i porządkiem ruchu na drogach, kierowaniem ruchem i jego kontrolowanie. Policjant, w związku z wykonywaniem tych czynności jest uprawniony do:
1) legitymowania uczestnika ruchu i wydawania mu wiążących poleceń co do sposobu korzystania z drogi lub używania pojazdu;
2) sprawdzania dokumentów wymaganych w związku z kierowaniem pojazdem i jego używaniem, a także dokumentu stwierdzającego zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub stwierdzającego opłacenie składki tego ubezpieczenia;
3) żądania poddania się przez kierującego pojazdem lub przez inną osobę, w stosunku do której zachodzi uzasadnione podejrzenie, że mogła kierować pojazdem, badaniu w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu;
robusboss