Hermeneutyka biblijna.

Hermenuein – gr. Wyjaśniać, interpretować./-/ Hermeneutyka jest nauką o zasadach interpretacji Pisma świętego, wykładem zasad prawidłowego rozumienia tekstu biblijnego. Bada warunki, które muszą być spełnione, aby interpretacja tekstu była możliwa w danym celu./--/ W jej zakres wchodzi: +noematyka, +heurystyka, +proforystyka.

Noematyka.

1. Sens wyrazowy.

Teoria sensu. Ukazuje istnienie sensu wyrazowego i typicznego.

I.  SENS WYRAZOWY: - wynika ze znaczenia poszczególnych wyrazów i ustalonego dla ich układu gramatycznego, filologicznego, logicznego i psychologicznego./--/ Wydobycie i ustalenie sensu wyrazowego jest najważniejszym i najtrudniejszy zadaniem interpretatora pisma św. (enc. Piusa XII)

1. Sens dosłowny: występuje, gdy słowa stosuje się w ich gramatycznym czy etymologicznym znaczeniu. /-/ Występuje w przeważającej części PŚ. /-/ W ramach sensu dosłownego mieszczą się: +1.porównanie (uwydatnia właściwości podmiotu za pomącą dwóch członów połączonych spójnikami) +2.przypowieść (rozbudowane porównanie, które ma dokładnie określić właściwości i cechy przedmiotu. Jest to opowiadanie zmyślone, ale prawdopodobne) +3.bajka (opow zmyślone i nieprawdopodobne, w którym właściwości ludzi zostają przypisane zwierzętom lub roślinom)

2. Sens przenośny: kiedy pojedyncze lub wszystkie wyrazy zdania zostały zastosowane nie w pierwotnym, podstawowym znaczeniu, lecz w znaczeniu pochodnym i przystosowanym. /-/ mieszczą się tu: +1.metafora  (przenośnia – podmiotowi zostają przypisane właściwości, jakie z natury rzeczy mu nie przysługują – Jestem bramą owiec) +2.metonimia ( zamiennia – zastąpienie właściwego wyrazu przez inny, pozostający z tamtym w realnym związku dla uzyskania skrótu myślowego – mają {prawo}Mojżesza i {księgi}proroków) +3.alegoria (rozwinięta metafora, obejmująca całość lub część utworu. Zbudowana na zasadzie dwóch planów znaczeniowych – jednego w postaci obrazowej i konkretnej, drugiego zaś domyślnego o charakterze uogólnionym – „o krzewie winnym”) +4.ironia (wyraża myśl przez taki układ wyrazów, który dosłownie rozumiany oznaczałby ideę przeciwną niż zamierzona przez autora.) +5.hiperbola (figura stylistyczna przesadnie wyolbrzymiająca cechy jakiegoś przedmiotu lub zjawiska i rozszerzająca proporcje związków poszczególnych jego elementów – J 21,25) +6.symbolizm (wyraża jakąś rzeczywistość za pomocą innej, która ma ją zastąpić, przy czym chce także zwrócić uwagę na samą siebie w swej funkcji prezentującej. Różnica między symbolem a obrazem lub metaforą polega na powtarzaniu się i pewnej stałości symbolu./-/ * Symbolizm naturalny jest wówczas, gdy spontanicznie wyzwala skojarzenia z inną, faktycznie zamierzoną przez autora rzeczywistością {klucz – symbol władzy}. /-/* Symbolizm umowny może być reprezentowany przez przedmioty, imiona osób lub liczby.

3. Zasada jedyności sensu wyrazowego: - każda wypowiedź w PŚ ma jeden sens, jedno znaczenie, czyli nie jest wieloznaczna. Gdy jakieś zdanie jest różnie interpretowane, to nie znaczy, że Bóg zamierzył je jako wieloznaczne, tylko jest ono trudne do zrozumienia.

4. Sens integralny: odczytanie tekstu biblijnego w szerokim kontekście historii zbawienia; jest to refleksja nad tekstem w oparciu o mądrość zawartą w całym Objawieniu – uzasadnieniem jest jedność ST i NT wynikająca z dzieła zbawczego Chrystusa.

5.Sens wywnioskowany: wynik rozumowania na podstawie tekstu biblijnego. Czyli tekst stanowi jedną przesłankę rozumowania, drugą zaś podsuwa rozum.

6. Sens pełniejszy:  - że Bóg za pośrednictwem czł wyraził myśl obfitszą, niż hagiograf w danej  chwili potrafił wyrazić.

2. Sens typiczny (duchowy)

I. Istota i podział – typiczny występuje , gdy osoba, rzecz lub wydarzenie  w ST ma oprócz sensu wyrazowego jeszcze specjalne znaczenie, którego pełny zakres można dostrzec w odpowiednich, w pewnym sensie analogicznych tekstach NT. /-/ Osoba w ST nazywa się typem (gr zapowiedź, figura). Ich zaś odpowiedniki, czyli spełnienie się typu w NT – antytypem. /-/ Ze względu na przedmiot – rodzaje: +1.dogmatyczny – mający za przedmiot Chrystusa lub K-ł, +2. Moralny – przedmiotem są obyczaje lub pouczenia moralne, +3. Anagogiczny – przedmiotem – życie wieczne.

II. Warunki sensu typicznego: /-/ można mówić, gdy: +1. Typ jest rzeczywistością historyczną lub co najmniej literacką i ma swój własny sens wyrazowy {Melchizedek}, +2.istnieje podobieństwo, choćby pod pewnym względem, między typem i antytypem {kpł Melchizedeka i Chr}, +3. Podobieństwo typu i antytypu musi wynikać z postanowienia Bożego, gdyż tylko wówczas można mówić o sensie typicznym jako ściśle biblijnym {Melch – Chr – w Hbr dowodzenie}

III. Moc dowodzenia sensu typicznego: Jako zamierzony przez B jest sensem ściśle biblijnym i przysługuje mu taka sama moc dowodowa, co i sensowi wyrazowemu.

3. Sens biblijny przystosowany. Akomodacja biblijna.

ST był studium przygotowawczym do pełniejszego zrozumienia Objawienia NT. Co spowodowało „metodę” stopniowego odsłaniania czł prawd objawionych i o wyborze takiej formy przekazu, który w możliwie największym stopniu zapewniałaby komunikatywność treści. /-/ Przejawem akomodacji była również metoda, którą posługiwał się  w swoim nauczaniu Jezus. /--/ Akomodacja to nie sens biblijny lecz stosowanie pewnych sformułowań, ze względu na podobieństwo do innej osoby lub rzeczy niż ta, o której mówił hagiograf.

Heurystyka

KO 12 – B przemawia do ludzi na sposób ludzki, więc komentator Biblii powinien uważnie badać co hagiografowie chcieli powiedzieć i co B chciał ujawnić – uwzględniać rodzaje literackie.

Krytyka literacka i historyczna P Św.

Krytyka – zbiór zasad i działań za pomocą których można dokonać poprawnej analizy – odnaleźć właściwy, wyrazowy sens biblijny.

1. Podstawowe zjawiska j biblijnego: - kryteria wew – analiza samego tekstu krytycznie pewnego i poprawnego, czyli – znajomość leksykalna i gramatyczna języka, - ściśle związane z nią właściwości retoryczne. /--/ 1. Język biblijny (org) + hbr, +aram, +gr (NT, 2Mch, Mdr, część Bar) /--/ 2. Proza: +mowy, +kazania, +modlitwy, +dokumenty, +rytuały liturgiczne, +sentencje prawne, +opowiadania, +Ewangelia, +midrasze, +apokaliptyka (połączenie historii, a prorocka refleksja przyszłości) /--/ 3. Liryka (bardzo bogata) +pieśni, +psalmy ..... /--/ 3. Styl hagiografów biblijnych: +1. Paralelizmy (powtarzanie tej samej myśli): *synonimiczny, *antytetyczny, syntetyczny, *klimaktyczny (suma różnych paralelizmów), +2. Symetria, wyrażona w *równoległym, *koncentrycznym, *chiastycznym – układem poszczególnych elementów, +3.amtropomorfizm – przypisywanie B ludzkich cech. /--/ 4.  Znaczenie badań literackich: + poprawne odczytanie myśli hagiografa, +zrozumienie psychiki, nastroju, mentalności, siły argumentacji.

2. Podstawy analizy literackiej tekstu bib. /--/1. Znajomość etymologii wyrazów (np. hapaxlegomena), /--/2. Rekonstrukcja kompozycji tekstu (pokazuje to plan perykopy, myśl przewodnią i akcent autora. /---/ 3. Kontekst logiczny i wzajemne powiązanie wyrazów o danej wypowiedzi: +bliższy – jeśli dotyczy powiązania zdania, +dalszy – jeśli określa związek poszczególnych części okresu warunkowego, +odległy – powiązanie myśli autora w całej księdze, czy księgach. /--/ znaczenie archeologii i historii geografii – tekst trzeba rozumieć, posiadając podstawowe wiadomości.

4. Metody badań historyczno – literackich. /--/ 1. Formgeschichte – metoda historii form – jak kształtował się tekst: +oddzielić poszcz rodzaje, + stwierdzić: dlaczego ten rodzaj, i co o tym decydowało, + porównać z innymi rodzajami pozabiblijnymi. /--/ 2. Traditiongeschichte – metoda historii tradycji – dzieje tekstu między powstaniem a ostateczną wersją. /--/ 3. Redaktiongeschichte - ,metoda historii redakcji – kontekst horyzontalny, czyli współzależność konstrukcji literackiej i teologicznych perspektyw poszczególnych autorów – ostateczna postać tekstu, jego kontekst, intencja i koncepcja teologiczna – to, co łączy się z dogmatami wiary. /--/ 4. Jednomyślność Ojców K-ła w sprawach wiary i obyczajów. /--/ 5. Orzeczenia papieży i soborów powsz: + pozytywne – określają ostateczny sens pojedynczych tekstów Pisma (ok. 20), + negatywne – wykluczają jakąś interpretację tekstu jako nieautentyczną i niemożliwą do przyjęcia. /--/ 6. Wyjaśnienia Papieskiej Komisji Biblijnej i kongregacji Rzymskiej: PKB – Leon XIII 1902 rok – dba o rozwój studiów biblijnych i udziela autorytatywnych odpowiedzi na przedstawione jej pytania./-/ Pius X – motu proprio – że obowiązuje katolików podporządkowanie się decyzjom PKB. /-/ Paweł VI reorganizował.

Proforystyka

Forma wykładu sensu biblijnego – ukazuje różne jego formy, które można wykorzystać w celach naukowych lub praktycznych. /-/ Najprostszy – przekład tekstu./--/ + Parafraza – omówienie treści tekstu bib, zastępujące wyjaśnieniami trudniejsze zwroty. +Glosa – krótkie wyjaśnienia tekstu bib między linijkami. + Scholion – krótkie wyjaśnienia (słów, tekstu) i to pod różnym kątem widzenia. +Postylla – krótkie wyjaśnienia tekstu napisane po nich lub na marginesie. +Kateny – łańcuchy – objaśnienia z dzieł ojców K-łą, wpisane dookoła tekstu. +Komentarz – wszechstronne omówienie tekstu (filozof, hist, literackie, teol). + Monografia – gruntowne i wszechstronne omówienie jednego problemu bib. + Teologie bib – syntetyczne prace o charakterze popularnonaukowym.

IDEA PRZYMIERZA

To szczególny związek Izraela z Bogiem. /--/ ST wymienia 3 przymierza:

1. Noe Rdz 8,9 – obietnica dana całej ludzkości a nawet naturze. Znakiem – tęcza.

2. Abraham Rdz 15;17 – Liczne potomstwo i kraj na własność. Przymierze zawarte też z jego potomstwem, bezwarunkowy charakter łaski. Znakiem – obrzezanie. Sposób zawarcia przym – zwierzęta na pół podzielone.

3. Synaj Wj 24;32 – Izrael obiektem wybory Boga, przymierze warunkowe; Mojżesz przedstawia tę propozycję, lud uroczyście się zobowiązuje. Jest tu dialog: Bóg – Izrael. /--/ Od tego momentu B jest B Izraela, a Izrael Jego Ludem. Ma on do spełnienia szczególne zadanie w planie Bożego zbawienia. /--/ Wybór Izraela to wolna decyzja B, dar dany darmo. /-/ Izrael to: +1. Lud nabyty, +2. Wyprowadzony na wolność, +3. Własność Jahwe (szczególnie drogi Bogu)

To wybranie prowadziło do zmiany istnienia: Izrael stał się Ludem świętym (przeznaczony wyłącznie na służbę Bogu. Miał on spełniać także funkcje kapłańskie. Ma być pośrednikiem między Jahwe i ludzkością. Znakiem Jego mocy i świętości. /-/Lud przed B ma: +reprezentować ludzkość, +wielbić, +chwalić, +przepraszać, +prosić./--/ Wierność – zachowywanie Przykazań i przekazywanie ich z pokolenia na pokolenie.

BAHAR, QANAH

Idea wybrania – prawda centralna ST. /--/ Bahar – 164 razy (30 w Pwt) – pojawia się dość późno, ale zakorzeniony jest od zarania dziejów. /-/ Baalam o Izraelu Lb 23,9 – „Oto król, który sam mieszka i do narodów się nie zalicza” – wyraźna idea wybrania. /--/ Qanah – (nabyć, też używać) – oznacza jakiś tajemniczy dekret Boży (bahar też to oznacza).

Postanowienie wybrania Izraela B miał już od początku Pwt 32,8-9. /-/ Pwt 29,8-27 – (błogosławieństwa i przekleństwa) – samo wybranie nie uchroni czł od kar Bożych czy niewoli – jeśli nie ma wierności. /--/ W Piśmie jest też mowa o wybraniu poszczególnych osób, miejsc kultu, oraz Jerozolimy.

HIPOTEZA 4 ŹRÓDEŁ

1. Jahwistyczna: kr Judy ok. X wieku. Najstarsza część pięcioksięgu już zna ideę wybrania/-/ Wybraństwo B Izraela sięga patriarchów. Abraham z Ur wyprowadzony w wyniku obietnicy. /-/ Mojżeszowi mówiąc o oddaniu Ziemi obiecanej, B utożsamia się z Bogiem ojców (Abr, Iż Jk)./--/ Dal jahwisty nie podlega kwestii ciągłość wybrania.

2. Elohistyczna: kr Samarii VIII wiek. Ma takie samo zapatrywanie – Elohim opiekuje się Abrahamem, a od Mojżesza całym Ludem.

3. Deuteronomiczna: kr Jozjasza

4. Kapłańska: Prawdopodobnie Ezechiel i jego kapłani w okresie niewoli.

Pwt 26,1-9 – Credo historyczne – idea wybrania z czasów Patriarchów – jest to połączenie historii Patriarchów  z historią Mojżesza. /--/ Rdz opisuje realizację Bożych zamiarów. – Mowa o wybraniu jednych a odrzuceniu drugich.

Wybranie Boże było zawsze pojmowane w Piśmie Świętym jako powinność!!!

KSIĘGI

Rdz, Wj, Kpł, Lb, Pwt.