Eckhart Mistrz _ Księga Boskich pocieszeń.pdf

Eckhart z Hochheim

Księga Boskich pocieszeń II

Benedictus deus et pater domini nostri Jesu Christi etc. (2 Kor l, 3)

Inna jeszcze istnieje pociecha, Kiedy człowiek stracił jakieś dobro zewnętrzne:

przyjaciela, krewnego, oko, rękę itd., niech nie wątpi, że jeśli będzie to znosił cierpliwie

ze względu na Boga, wtedy zyska u Niego w zamian za to przynajmniej równowartość

ceny, jaką by się zgodził zapłacić dla uniknięcia tej straty.

Przypuśćmy, na przykład, że stracił oko, a zamiast tego wolałby stracić tysiąc, sześć albo

i więcej tysięcy marek - wówczas na pewno zyskałby u Boga równowartość tego, co

stawiał w zamian za uniknięcie tej straty i cierpienia. O tym właśnie myślał Chrystus,

kiedy mówił: "Lepiej by ci było wejść do życia wiecznego z jednym okiem, aniżeli z

oboma pójść na potępienie" (Mt 18, 9). "Kto opuści ojca i matkę, brata i siostrę,

domostwo lub pole, albo inne jeszcze dobra, ten stokroć otrzyma, a nadto jeszcze życie

wieczne" (Mt 19, 29).

Na moją szczęśliwość i na Boską Prawdę! nie zawaham się powiedzieć, że kto ze

względu na Boga i dobroć opuszcza ojca i matkę, brata i siostrę lub inne dobra, ten

stokroć otrzymuje na dwa sposoby. Po pierwsze, przez to że ojciec i matka, brat i siostra

stają się mu stokroć milsi niż są mu teraz. Po drugie, nie tylko stu ludzi, ale wszyscy oni

stają mu się, jako ludzie, nieporównanie milsi niż teraz są mu w swej naturze jego ojciec,

matka czy brat.

Nieświadomość tego bierze się u człowieka jedynie stąd, że jeszcze nie opuścił

całkowicie ojca, matki, siostry, brata ani innych rzeczy wyłącznie ze względu na Boga i

dobroć. Bo czy rzeczywiście ze względu na Boga opuścił ojca i matkę, brata i siostrę, ten

kto na ziemi znajduje ich jeszcze w swym sercu, kogo jeszcze zasmuca i niepokoi coś, co

nie jest Bogiem? Czy opuścił wszystko, ze względu na Boga, ten kto się jeszcze ogląda

za tym i tamtym dobrem i do niego przywiązuje wagę? Św. Augustyn powiada:

usuń to i tamto dobro

a wtedy pozostanie czysta, niczym nie ograniczona samoistna Dobroć - to Bóg. Bo jak

powiedziałem wyżej, to i tamto dobro niczego nie dodaje Dobroci, lecz ją w nas

przesłania i zakrywa. Rozumie i uświadamia to sobie ten, kto widzi to i ogląda w

Prawdzie, gdyż jest to prawdziwe tylko w niej; tam więc, nigdzie indziej należy szukać

zrozumienia tego.

Wiedzcie jednak, że w posiadaniu cnoty i pragnieniu cierpienia zachodzi pewne

stopniowanie. To samo zresztą obserwujemy w naturze: jeden przewyższa drugiego

pięknym wyglądem, wiedzą, biegłością w jakiejś sztuce itd. Tak też i ja powiadam:

Człowiek naprawdę dobry nie może się odłączyć od Boga ani od dobroci, mimo że się

chwieje i mniej lub bardziej ulega poruszeniom naturalnej miłości do ojca, matki, brata

lub siostry. Ale miarą jego dobroci będzie właśnie stopień ulegania pociechom i

poruszeniom naturalnej miłości i skłonności do ojca, matki, siostry, brata i do siebie

samego oraz uświadamiania tego sobie.

Niemniej prawdą jest to, co wyżej napisałem: gdyby ktoś, w swym poddaniu się woli

Bożej, potrafił przyjąć to a jako wymóg Bożej sprawiedliwości, która w następstwie

grzechu pierwszych ludzi domaga się takiej właśnie ułomności u człowieka, gdyby przy

tym, ze względu na tę samą wolę Bożą, był gotów się uwolnić od tej ułomności, wówczas

należałoby jego postawę uznać za całkowicie dobrą, na pewno też doznałby pociechy w

cierpieniu. To właśnie ma na myśli św. Jan, gdy mówi, że prawdziwe "światło świeci w

ciemności" (J l, 5), i św. Paweł, który powiada, że "cnota doskonali się w słabości" (2

Kor 12, 9). Gdyby złodziej potrafił przyjąć śmierć szczerze, w pełni, dobrowolnie,

chętnie i radośnie, wyłącznie z umiłowania Bożej sprawiedliwości, tej która Bogu każe

posyłać złoczyńcę na śmierć, złodziej ten niewątpliwie by się zbawił i dostąpił wiecznej

szczęśliwości.

A oto następna pociecha: Każdy chyba dałby się chętnie na przeciąg roku pozbawić

jednego oka albo nawet obojga, gdyby mógł przez to ocalić swego przyjaciela od śmierci

i oglądać go żyjącym, a potem na powrót odzyskać oko. A jeśli ktoś by się zgodził

pozostać przez rok bez oka, po to by uratować od śmierci kogoś, kto po niewielu latach

będzie i tak musiał umrzeć, o ileż słuszniej i z większą gotowością powinien taki

człowiek wyrzec się tych dziesięciu, dwudziestu czy trzydziestu lat, jakie mu może

pozostają, po to by sobie zapewnić wieczną szczęśliwość i oglądać na wieki Boga w Jego

Boskim świetle, a w Nim - siebie samego i wszystkie stworzenia.

Inna jeszcze pociecha: Dobremu, jako narodzonemu jedynie z dobroci i stanowiącemu jej

odbicie, wszystko co stworzone, wszelkie "to i tamto" wydaje się nieznośne, gorzkie i

szkodliwe. Stąd utrata tego równa się zniknięciu i pozbyciu się bólu, udręki i szkody. A

utrata cierpienia

to, wierzcie mi, prawdziwa pociecha. Dlatego niech człowiek nie narzeka na żadną stratę.

Niech na to się uskarża, że nie zna pociechy i że ta nie jest w stanie go pocieszyć -

podobnie jak choremu nie smakuje słodkie wino. Niech żałuje tego, że jak napisałem

wyżej, jeszcze nie jest całkowicie wolny od formy stworzeń i w całym swym bycie nie

nabył dotychczas kształtu dobroci.

Niech cierpiący pamięta też o tym, że Bóg mówi prawdę, a gdy czyni jakieś obietnice,

przysięga na siebie samego jako na Prawdę. Gdyby się sprzeniewierzył swemu słowu,

swej Prawdzie, sprzeniewierzyłby się swemu Bóstwu i przestałby być Bogiem, bo On

jest" swoim słowem i swoją prawdą. Otóż Jego słowo mówi, że nasze cierpienie ma się

przemienić w radość (Jr 31, 13). Gdybym wiedział z całą pewnością, że wszystkie moje

kamienie mają się zamienić w złoto, wówczas niewątpliwie im liczniejsze i większe by

były, tym bardziej bym się cieszył; owszem, prosiłbym o nie i w miarę możliwości

nabyłbym ich wiele i dużych, a im więcej by ich było, im większe, tym by mi były

milsze. W ten sposób człowiek z pewnością by znalazł niemałą pociechę w swym

cierpieniu.

Powiem jeszcze coś, także podobnego. Otóż żadne naczynie nie może zawierać w sobie

dwóch różnych napojów. Jeśli chcę je napełnić winem, muszę wylać wodę, tak żeby ono

było puste i wolne. Podobnie, jeśli chcesz się wypełnić Bożą radością i Bogiem, musisz

koniecznie usunąć ze siebie stworzenia.

Św. Augustyn mówi: "Wylej, ażeby cię napełniono. Naucz się nie kochać, ażebyś się

nauczył kochać. Odwróć się, po to żebyś się zwrócił". Krótko mówiąc: żeby coś mogło

przyjąć i napełnić się, musi się opróżnić. Mistrzowie powiadają: gdyby w oku w chwili

patrzenia znajdowała się jakaś barwa, wówczas nie mogłoby widzieć ani tej, która w nim

jest, ani żadnej innej; widzi ono wszystkie barwy dlatego tylko, że jest puste. Ściana ma

jakąś barwę, toteż nie poznaje ani tej swojej, ani żadnej innej, żadna jej też nie cieszy:

złoto lub lazur cieszą ją swym kolorem równie mało co węgiel. Oko jest zupełnie

bezbarwne, a mimo to ma wszystkie barwy w najprawdziwszym tego słowa znaczeniu,

ponieważ je poznaje z przyjemnością, radością i rozkoszą. A im doskonalsze i czystsze są

władze duszy, tym doskonalej i pełniej odbierają swój przedmiot, tym więcej otrzymują,

tym większej doznają rozkoszy i tworzą coraz ściślejszą jedność ze swoim przedmiotem -

tak ścisłą, że najwyższa władza duszy, ta która od wszystkiego jest wolna i z niczym nie

ma nic wspólnego, przyjmuje samego Boga, w całej wielkości i pełni Jego bytu.

[Gdzie indziej tę ,,najwyższą, władzę" Eckhart nazywa "czymś w duszy" albo też uważa za

coś "bezimiennego", co nie jest władzą. Jest to "głębia duszy" lub "iskierka".]

Mistrzowie zaś wykazują, że temu zjednoczeniu, przepływowi i rozkoszy nie zdoła

dorównać żadna inna radość i rozkosz. Dlatego Chrystus wypowiedział te znamienne

słowa: "Błogosławieni ubodzy w duchu" (Mt 5, 3).

Ubogi to ten, który nic nie ma

,,Ubogi w duchu" znaczy: jak ubogie w barwy i od nich wolne jest oko, a dzięki temu

może je wszystkie przyjmować, tak ubogi w duchu otwarty jest na przyjęcie każdego

ducha, także najwyższego z nich - Boga.

Owoce Ducha to miłość, radość i pokój

Pustka, ubóstwo, brak wszystkiego i próżnia przemieniają naturę: dzięki próżni podnosi

się woda, dzieją się też inne niezwykłe rzeczy, o których teraz nie będę mówił.

Dlatego jeśli chcesz szukać i zaznać w Bogu pełnej radości i pociechy, bacz, żebyś był

wolny od wszystkich stworzeń i płynącej od nich pociechy. Bądź pewien, że dopóki jej

od nich doznajesz lub możesz doznawać, nigdy nie znajdziesz prawdziwego pocieszenia.

Ale kiedy już nic poza Bogiem nie może cię pocieszyć, bądź pewien, że wtedy niesie ci

pociechę On, a wraz z Nim i w Nim - wszystko co stanowi rozkosz. Jeśli ci daje pociechę

coś, co nie jest Bogiem, wówczas nie masz jej ani tu, ani tam. Jeżeli natomiast stworzenie

nie przynosi ci pociechy ani nie smakuje, wówczas znajdujesz ją zarówno tutaj, jak i tam.

Gdyby ktoś zdołał opróżnić kielich całkowicie i nie dopuścić, żeby cokolwiek, nawet

powietrze go wypełniało, wtedy z pewnością utraciłby i zapoznał swoją własną naturę, a

próżnia wyniosłaby go wysoko, aż do niebios. Tak samo unosi duszę ku Bogu całkowita

wolność od stworzeń, ich brak i nieobecność.

[ Mamy tu wymienione trzy Imiona Osób Bożych: Jeden (Ojciec), Podobieństwo (Syn),

Miłość (Duch Święty). W Kazaniach spotkać można wiele innych jeszcze Imion własnych

lub przypisanych. ]

Ku górze unosi też podobieństwo i żar. W Bóstwie podobieństwo przypisujemy Synowi,

żar zaś i miłość Duchowi Świętemu. We wszystkich rzeczach, a w szczególności i na

pierwszym miejscu - w Bożej naturze, podobieństwo pojawia się przez rodzenie Jednego.

Podobieństwo zaś pochodzące od Jednego stanowi w Nim i wraz z Nim początek i

źródło gorejącej, płomiennej Miłości

Jedno to Początek bez początku. Podobieństwo jest Początkiem pochodzącym tylko od

Jednego, od Niego też i w Nim otrzymuje to, że jest i że jest Początkiem. Miłość, mocą

samej swej natury, tryska i wypływa z Dwóch jako jednej Zasady. Jedno jako takie nie

jest źródłem Miłości, Dwaj jako Dwaj - równie nie. Tylko Dwaj jako Jedno stanowią

konieczne źródło Miłości naturalnej, nieprzepartej, płomiennej.

Salomon powiada, że wszystkie wody, to znaczy wszystkie stworzenia, odpływają i

wracają od swego źródła (Koh l, 3n). Dlatego musi być prawdą, to co powiedziałem:

podobieństwo i płomienna Miłość porywają duszę ku górze oraz prowadzą ją i wiodą do

Pierwszego Źródła, do Jednego, tego które jest Ojcem wszystkiego w niebie i na ziemi

(por. Ef 4, 6). Twierdzę zatem, że zrodzone z Jednego Podobieństwo wiedzie duszę ku

Bogu jako tajemnej jedności - to bowiem znaczy "Jeden". Możemy to unaocznić za

pomocą trafnego porównania. Kiedy materialny ogień zapali drewno, wówczas iskra

otrzymuje naturę ognia i upodabnia się do czystego ognia znajdującego się bezpośrednio

pod niebem. Zapomina ona natychmiast i porzuca ojca i matkę, brata i siostrę na ziemi i

pędzi ku swemu ojcu niebieskiemu. Ojcem ziemskim iskry jest ogień, matką - drewno,

jego braćmi i siostrami - inne iskry.

Pierwsza iskierka

nie czeka na nie, lecz szybko się wzbija ku swemu prawdziwemu ojcu, który jest w

niebie. Bo kto zna prawdę, ten wie przecież, że ogień jako taki nie jest prawdziwym,

właściwym ojcem iskry. Ojcem tym, zarówno iskry, jak i wszystkiego innego co ma

naturę ognia, jest niebo. Zwrócić tu także należy baczną uwagę, że ta iskierka opuszcza

na ziemi nie tylko ojca, matkę, brata i siostrę; ona opuszcza i zapomina również samą

siebie, bo miłość popycha ją ku jej prawdziwiemu ojcu, ku niebu. W tym pędzie

unicestwia samą siebie, bo w zimnym powietrzu musi zgasnąć. Za wszelką cenę pragnie

głosić swą naturalną miłość ku swemu prawdziwemu niebieskiemu ojcu.

Kiedy mówiłem wyżej o pustce i ogołoceniu, powiedziałem 31, że im dusza jest czystsza,

uboższa i bardziej ogołocona, im mniej ma w sobie stworzeń, im wolniejsza jest od

wszystkich rzeczy, które nie są Boże, tym czyściej ujmuje Boga, tym więcej w Nim

poznaje, z Nim tworzy ściślejsze jedno, w Niego się wpatruje, a On w nią, twarzą w

twarz, jakby - mówiąc słowami św. Pawła - przekształcona w Obrazie (2 Kor 3, 18; Rz 8,

29). To samo powiem teraz o Podobieństwie i Ogniu Miłości.

Bo im bardziej jakaś rzecz upodabnia się do drugiej, tym bardziej ją coś ku tamtej pędzi,

a jej pęd staje się szybszy i większym ją napełnia szczęściem i rozkoszą. Im dalej też ta

rzecz odejdzie od siebie samej i od tego wszystkiego, co nie jest tym, ku czemu pędzi, im

bardziej niepodobna się staje sobie samej i temu wszystkiemu, co nie jest tamtym, w tej

samej mierze i nieustannie się upodabnia do tego, ku czemu pędzi. A ponieważ

Podobieństwo wypływa z Jednego, Jego też mocą wabi i przyciąga; dlatego ani to co

przyciąga, ani to co jest przyciągane, nie może zaznać spoczynku ni zadowolenia, jak

długo nie staną się jednym. W tym właśnie sensie należy rozumieć słowa Pana z

proroctwa Izajasza: Nie wystarczy mi najwyższe nawet podobieństwo, nie zadowoli mnie

żaden pokój miłości, dopóki ja sam się nie objawię w Synu, nie zapłonę i nie rozpalę się

w miłości Ducha Świętego (Iz 62, 1). Chrystus prosił też swego Ojca o to, żebyśmy się z

Nim i w Nim nie tylko zjednoczyli, ale się stali jedno (J 17, 20n). Również w świecie

zewnętrznym, w naturze, znajdujemy wymowny obraz i sugestywne świadectwo

potwierdzające te słowa i tę prawdę.

Kiedy mianowicie ogień zaczyna właściwe sobie działanie i zapala drewno, wtedy czyni

je delikatnym i jemu samemu niepodobnym, pozbawia je jego pospolitej natury, chłodu,

ciężkości i wilgotności, coraz bardziej upodabniając je do siebie samego. Jednakże ani

ogień, ani drewno nie uspokoi się, nie ucieszy ani nie znajdzie zadowolenia, przy

najwyższym nawet rozgrzaniu i upodobnieniu, dopóki ogień nie zrodzi siebie samego w

drewnie oraz nie przekaże mu swojej własnej natury i bytu, tak że wszystko będzie

jednym tylko ogniem, obu stronom jednakowo właściwym, bez najmniejszej różnicy, bez

więcej lub mniej. Dlatego też aż do nadejścia tego momentu, pomiędzy ogniem a

drewnem nie ustają dym, zmaganie się, trzaski, mozół i walka. Ale

gdy zniknie wszelka różnica

wtedy ucisza się ogień, milknie też drewno. Powiem też więcej, a zgodnie z prawdą:

utajona w naturze siła w skrytości nienawidzi podobieństwa w tej mierze, w jakiej ono

zawiera w sobie różnicę i zdwojenie, szuka w nim natomiast jednego, które

podobieństwo ma w sobie i które w nim ta siła kocha dla niego samego. Tak samo usta

szukają w winie smaku, to jest słodyczy. Gdyby woda miała smak wina, wówczas usta

nie miałyby w winie więcej upodobania niż w wodzie.

Z tej właśnie przyczyny powiedziałem, że w podobieństwie dusza nienawidzi

podobieństwa i nie kocha go w nim samym i dla niego samego, kocha je raczej ze

względu na ukryte w nim Jedno, które jest prawdziwym Ojcem, Początkiem bez początku

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: