ZioĹ‚a. Kompendium wiedzy o zielarstwie.pdf

Babka lancetowata (Plantago lanceolaota L.)

Systematyka: rodzina babkowatych Plantaginaceae

Opis i wystpowanie: Wystpuje prawie w caej Europie oraz pónocnej i rodkowej Azji.

Przez czowieka rozpowszechniona niemal na caej kuli ziemskiej. W Polsce bardzo pospolita

na  kach i pastwiskach, przydroach, trawnikach oraz polach jako chwast rolin uprawnych,

szczególnie koniczyny i lucerny. Babka lancetowata wytwarza krótkie k cze i liczne korzenie

wizkowe. Licie wyduone, lancetowate lub równowskolancetowate, o równolegym

unerwieniu, zebrane w przyziemn rozet. Kwiaty niepozorne, drobne zebrane w koski.

Kwitnie od maja do wrzenia, Owocem jest jajowata torebka zawierajca 1-2 nasiona, ale w

okresie wegetacji rolina tworzy do 1000 nasion.

Surowiec: li (folium plantaginis lanceoatae). Zbiera si je w okresie kwitnienia, najlepiej

bez ogonka, który trudno wysycha. Suszy si w suszarni ogrzewanej w temperaturze do 40 0 C,

poniewa w suszarni naturalnej czsto ciemniej i trac warto.

Skad chemiczny: zawiera glikozydy irydoidowe zwaszcza aukubin do 1,69% (o dziaaniu

bakteriostatychnym i ochraniajcym misz wtroby) oraz kaptol, nieco garbników, liczne

fenolokwasy (jak kwas cholagrenowy, neocholagrenowy, kawowy i p-kumarowy), glikozyd

werbaskozyd (ok. 2%), flawonoidy (np. 7-glkozyd apigeniny0, sterole, zwizki luzowe,

pektyny, kwasy organiczne (np. askorbinowy) i sole mineralne, a w nich rozpuszczaln

krzemionk i zwizki cynku.

Dziaanie: wykrztune, rozluniajce skupienia zgstniaego luzu oskrzelowego oraz

dziaanie przeciwzapalne i agodzce podranienia górnych dróg oddechowych. Ponadto

zmniejszaj przekrwienie bon luzowych oraz nadmiern przepuszczalno wosowatych

naczy krwiononych jamy ustnej, garda oraz przewodu pokarmowego. Poza tym odwary z

lici dziaaj nieco cigajco, a take agodnie moczopdnie. Sok ze wieych lici babki lub

odwar z lici wysuszonych przyspieszaj gojenie si ran i regeneracj naskórka. Istnieje

przypuszczenie, e doustnie podawane wysigi wodne z lici babki lancetowatej pobudzaj

wydzielanie interferonu oraz antygenów wirusowych, chronicych organizm przed inwazj

wirusów. Zwizkami czynnymi s m.in. specyficzne wielocukry rolinne – glukany lub

aminoglukany o masie czsteczkowej od 10 do 10 tysicy.

Dziaania niepodane: W dawkach leczniczych nie zaobserwowano dziaa ubocznych.

Zastosowanie Li babki jest stosowane g wnie do mieszanek zioowych. Jako lek samoistny

jest stosowany bardzo rzadko w schorzeniach przewodu pokarmowego. Odwar podaje si w

bezkwanoci, nieytach o dka i jelit, uszkodzeniach ich bony luzowej przez toksyny

bakteryjne oraz biegunce. Mona stosowa wspomagajco we wrzodach o dka i

dwunastnicy. Sporadycznie w nieytach górnych dróg oddechowych. Duo wiksze znaczenie

ma ten surowiec przy stosowaniu zewntrznym jak okady na wrzody i uszkodzenia skóry,

szczególnie z jednoczesnym zakaeniem bakteryjnym, zapaleniach i widzie sromu. Uywa

si go take do przemywania oczu przy stanach zapalnych spojówek i powiek. Wchodzi w

skad mieszanek sucych do pukania jamy ustnej. Poprzcki poleca babk w astmie i

kokluszu. W przypadku stosowania zewntrznego duo skuteczniejszy jest surowiec wiey,

czy to pod postaci soku, czy roztartych lici. W lecznictwie ludowym, poleca to take cz

zielarzy, podaje si preparaty z korzenia. Gotowany, czy uty usuwa ból zbów. Napar poleca

si za przy biegunkach, osabieniu pcherza, krwawieniu z puc, kaszlu, niedomodze

wtroby, ótaczce i zgadze.

Preparaty : napar z lici babki: zalayk lici babki 1szklank wrztku i naparza 15

minut, po czym przecedzi. Pi po szklance ciepego naparu kilkakrotnie w cigu dnia w

stanach zapalnych jamy ustnej i garda oraz w kaszlu i chrypce. W obu ostatnich przypadkach

dobrze jest dodayk miodu i przyjmowa po yce stoowej, co godzin. Mona li babki

 czy z liciem podbiau co poprawia skuteczno terapii. W przypadku po czenia z

rumiankiem napar stosowa do okadów na podranienia i przy zaczerwienieniu oczu.

Mieszanki

W.Poprzcki

Zgaga, n iestrawno: li babki lancetowatej, li  bobrka, korze  goryczki, sk órk

pomaraczow miesza si  w r ównych ilo ciach, zemle  i stosowa  nieco mniej ni  p ó

yeczki przed jedzeniem. Stosowa take przy odbijaniu si i nieprzyjemnym zapachu z ust.

Wrzód o dka: li babki, li pokrzywy, siemi lniane zmiesza. Korzenia arcydzigla 1

yeczk zala 4 szklankami wody i zagotowa. Po chwili wsypa 1 yeczk mieszanki i

odstawi do nacignicia. Pi maymi porcjami w trakcie dnia.

A. Oarowski- W. Jaroniewski

Zioa przeciwbiegunkowe: zmiesza  15g li ci babki, kwiat ów rumianku, kory d bowej,

owoców bor ówki czarnej, ziela rdestu ptasiego oraz 10 g k  cza pi ciornika i porostu

islandzkiego. Zala 1 yk zi ó 1 szklank  ciepej wody i ogrzewa  do wrzenia, po cz ym

agodnie gotowa pod przykryciem przez 3-5 min. Odstawi  na 15 min i przecedzi . Pi 2-3

razy dziennie przed jedzeniem 1 szklank  jako rodek przeciwzapalny, przeciwb

ólowy,

osaniajcy i przeciwbiegunkowy.

Okady na oczy: zmiesza po 20 g babki lancetowatej (lub zwyczajnej), kwiatów malwy

czarnej oraz 10 g kwiatów jasnoty biaej i kwiatów rumianku. Zala ½ yeczki mieszanki 2/3

szklanki wrzcej wody i naparza 15-20 min. Odstawi na 10 min i przecedzi. Stosowa do

okadów jako rodek przeciwzapalny, osaniajcy i bakteriobójczy.

Syrop wykrztuny: 100 g wieych lici babki lancetowatej poci na mae kawaki, doda

100 ml przegotowanej o studzonej wody i zmiksowa. Wycisn i doda 100 g cukru, po

czym ogrzewa do wrzenia. Rozla do maych butelek i przechowywa w lodówce. Stosowa

½ do 1 yeczki kilka razy dziennie.

ylaki odbytu: zmiesza po 25 g lici babki lancetowatej i lici maliny oraz 100 g mieszanki

zioowej Vagosan. Do 2 l wody doda 5-6 yek mieszanki, ogrzewa powoli do wrzenia,

odstawi na 10 min, przecedzi do miski i uy do nasiadówki przez 10-15 min w temp 37-38

0C. Nastpnie odbyt osuszy i posmarowa maci Tormentiol lub Dermosan ewentualnie

maci nagietkow. Czsto stosowania zaley od zaawansowania choroby.

Bylica pio ł un (Atemisia absinthum)

Systematyka: rodzina oonych (Compositae)

Opis i wyst powanie: jest typow  rolin ruderaln, rosnc na glebach bogatych w azot.

Spotka go mona przy drogach jak i na s onecznych pagórkach. Jego ojczyzn jest Eurazja i

tu wyst puje do  pospolicie. Zazwyczaj ro nie w jasnoszarych darniowatych k pach

wyrastajcych do 80 cm. Pierzastosieczne li cie i odygi ro liny pokrywa kutnerowate

owosienie. Ziele ro liny ma charakterystyczny korzenny zapach i gorzki smak. Kwitnie od

lipca do sierpnia

Surowiec:

Skad chemiczny:

Dziaanie:

Dziaania niepodane:

Zastosowanie:

Preparaty:

Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus L).

Systematyka: rodzina konopiowatych (Cannabaceae), sróda zaliczajce go do rodziny

morwowatych (Moraceae Link.)

Opis i wystpowanie: jest bylin dwupienn rosnc dziko w strefie umiarkowanej w

wilgotnych lasach i nad brzegami rzek. Jest uprawiany w prawie wszystkich krajach strefy

umiarkowanej. Korze palowy z dugimi poziomymi pdami podziemnymi.  odyga roczna,

wijca si czterokanciasta, z krótkimi wstecz hakowato zgitymi woskami. Licie ogonkowe,

pozornie naprzeciwlege, doniasto klapowate o 3-5 klapach, przewanie zaostrzonych.. Z

wierzchu nagie, pod spodem owosione. Rolina wiatropylna, kwiaty mskie drobne o 5-

dziakowym okwiecie i 5 prcikach, zebrane w lune wierzchotki. Kwiaty eskie, ciasno

osadzone na kolankowatej osi, po 4 na kadym kolanku, tworz szyszkopodobny kwiatostan.

W kcie kadej podsadki znajduj si 2 kwiaty eskie bez okwiatuz z 1 supkiem o dwóch

znamionach. Owocem jest orzeszek. Znaczenie praktyczne maj jedynie egzemplarze eskie,

wytwarzajce podobne do szyszek owocostany.

Surowiec: owocostany chmielu zbiera si w dni pogodne w sierpniu i na pocztku

dojrzewania, kiedy nabieraj zielonoótego odcienia. Suszy je si je cienkimi warstwami w

cieniu i przewiewie. Otrzymuje si owocostany zwane szyszkami chmielu – Strobili Lupuli.

Na powierzchni szyszek wystpuj woski gruczoowe, wypenione ót substancj, które po

wysuszeniu owocostanów okruszaj si czciowo. Stanowi one osobny surowiec leczniczy,

majcy posta zielonkawoótego, a potem pomaraczowego proszku zwanego lupulin –

Lupulinum lub gruczoami chmielowymi – Glandulae Lupuli.

Skad chemiczny: szyszki chmielowe zawieraj do 1,6% olejku eterycznego, w którym

odkryto co najmniej 26 skadników m.in. humulen, mircen, farnezen, -kariofilen. Ponadto

zawieraj okoo 10% zwizków ywicowych – goryczy o charakterze fenoloketonów, jak

humulon, lupulon oraz 0,1%2-metylo-3-butenonu jako g wnego skadnika uspokajajcego.

Zawiera równie flawonoidy (m.in. pochodne kemferolu, kwerecetyny, i apigeniny), zwizki

purynowe (np. adenina), trójterpeny (np. hydroksyhopanon), do 5% garbników, cholina,

trójmetyloamina i woski. Lupulina, gruczoy wydzielnicze chmielu, zawiera do 35% olejku

eterycznego o zmiennym skadzie zalenym od surowca. W olejku s m.in. mircen, farnezen,

humulen, -kariofilen, izomalan 2-metylobutylu i 2-propylobutylu, metylononyloketon, 2-

tridekanon, estry metylowe kwasu decenowego i dekadienowego oraz inne terpeny z grupami

tlenowymi, a take zwizki siarkowe. Obok olejku wystpujywice (do 30%), stanowice

g wne zwizki czynne lupuliny, wród nich humulon i lupulon oraz 2-metylo-3-butenol, a

take flawonoidy ksantohopanon, hopanon, substancje woskowe i inne.

Dziaanie: Szyszki chmielowe i lupulina utrudniaj przenoszenie bodców do orodkowego

ukadu nerwowego, hamuj nieco czynno kory mózgowej i wywieraj dziaanie

uspokajajce, zwaszcza na sfer pciow. Dziaaj rozkurczowo i zmniejszaj napicie mini

gadkich naczy krwiononych, jelit i dróg moczowych. Obniaj nieznacznie cinienie krwi i

zwikszaj nieco wydalanie moczu. Gorycze pobudzaj wydzielanie liny i soku trawiennego

oraz luzu bogatego w mukopolisacharydy czym uatwiaj trawienie i przyswajanie

pokarmów i zwikszaj apetyt. Dziaaj te przeciwbakterynie na drobnoustroje jelitowe,

take te odporne na dziaanie antybiotyków. Wykazujc przy tym pewne dziaanie

przeciwnowotworowe. Lupulina powoduje bardziej obwite miesiczki, niejednokrotnie

przyspiesza menstruacj;

Dziaania niepodane: zaobserwowano reakcje alergiczne w odniesieniu do wymienionych

surowców .

Zastosowanie: Wycigi z chmielu i lupulin stosuje si jako rodek uspokajajcy w stanach

zmczenia i wyczerpania nerwowego, nadmiernej pobudliwoci take seksualnej,

trudnociach w zasypianiu i zaburzeniach zwizanych z przekwitaniem. Stosuje si je w

zaburzeniach trawiennych zwaszcza niedokwanoci, wzdciach, odbijaniach, nadmiernej

fermentacji jelitowej. Wskazane jest stosowanie preparatów chmielu, pomocniczo w terapii

przeciwnowotworowej oraz po usuniciu operacyjnym tkanki rakowej. Zewntrznie wycigi z

surowców stosuje si przy wypadaniu wosów i w postaci okadów w zapaleniu korzonków

nerwowych, bólach reumatycznych, stanach zapalnych skórych, czyrakach i wrzodach, a

take trudno gojcych si ranach.

Preparaty: napar chmielowy: 1 yk zala 1 szklank wrzcej wody i pozostawi pod

przykryciem na parze na15min. Odstawi na 15 min i przecedzi. Pi 2-3 razy dziennie po ¼ -

1/3 szklanki na 30-60 min przed jedzeniem jako rodek poprawiajcy trawienie, rozkurczowy,

wzmacniajcy oraz agodnie uspakajajcy. 1,2,3

Napój w nadpobudliwoci seksualnej: do butelki piwa jasnego wsypa po 1 yeczce szyszek

chmielowych, lici melisy i lici mity, pozostawi na 12 godzin i przecedzi.

Zioa w bezsennoci: zmiesza po 30 g szyszek chmielowych, ziela dziurawca i korzeni

kozka oraz po 20 g lici mity pieprzowej i ziela serdecznika lub lici melisy. Zala 2 yki

zió 2 ½ szklanki wrzcej wody i pozostawi na parze 30 min pod przykryciem. Odstawi na

10 min i przecedzi do termosu. Pi po 2/3 szklanki 2-3 razy dziennie po jedzeniu przy

bezsennoci wywoanej przez nerwice narzdowe oraz w ogólnym uczuciu niepokoju i

pobudzenia nerwowego.

Zioa do obmywania gowy: zmiesza po 30 g szyszek chmielu, rozdrobnionych korzeni

opianu i ziela skrzypu po 80 g rozdrobnionych korzeni mydlnicy i 20 g kwiatów rumianku.

Wsypa 1-2 yki stoowe mieszanki do 2 szklanek zimnej wody i gotowa powoli pod

przykryciem 15-30 min. Odstawi na 15 mini przecedzi. Pozostae po przecedzeniu zioa

zala ponownie 2 szklankami wody i zagotowa, a po lekkim przestudzeniu przecedzi o

doda 2 szklanki ciepej wody. Pierwszym pynem zmoczy wosy i palcami wmasowa w

skór gowy, poczeka 5 min i umy wod otrzyman z powtórnego odwaru. Jest to zabieg

wzmacniajcy przy wypadaniu wosów, ojotoku, upie, a nawet grzybicy. Korzystne jest dla

tej kuracji aby nie osusza wosów lecz wilgotne okrci na 30 min w rcznik.

Jemioa pospolita (Viscum album L.)

Systematyka: rodzina gzewnikowatych (Loranthaceae)

Opis i wystpowanie: jest to pópasoytnicza rolina rosnca na rónych drzewach na terenie

caej Europy i Azji w strefie klimatu umiarkowanego. W naszym kraju najczciej spotyka si

j na topolach, lipach, brzozach i sosnach. Zbudowana jest ona z widlasto rozga zionych

odyg o barwie zielonej lub oliwkowzielonej na których znajduj si uoone naprzemianlegle

grube, skórzaste, bezogonkowe licie o caych brzegach i ksztacie lancetowatym lub

eliptycznym. Niepozorne rozdzielnopciowe kwiaty pojawiaj si w lutym lub marcu.

Owocem jest niewielka, podobna do jagody (wielkoci grochu) biaa lepka kulka zawierajca

1-3 nasion.

Surowiec: s nim szczyty pdów zbierane od grudnia od marca o nie zdrewniaych odygach.

Suszy si je w suszarniach w temp ok. 25 0C. Otrzymujemy w ten sposób ziele jemioy Herba

Visci.

1 A.Oarowski, W.Jaroniewski Roliny Lecznicze praktyczne zastosowanie Instytut WZZ Wwa 1987 s. 128

2 P.Czikow, J. aptiew Roliny lecznicze i bogate w witaminy PWRL W-wa s. 94

3 W.Poprzcki Zioolecznictwo s. 98

Skad chemiczny: skad ilociowy surowca jest bardzo zmienny. Zawiera on

flawonoidy(pochodne kwercetyny), aminy (cholina, acetylocholina, histamina), fenolokwasy

(m.in. kawowy), trójterpeny (-amaryna), kwas oleanolowy, glikoproteidy typu lektyny,

alkohole cukrowe (inozyt), wiskotoksyn, kwas -aminomasowy.

Dziaanie: przede wszystkim surowiec hamuje czynno serca i zmniejsza napicie naczy

krwiononych co skutkuje obnieniem cinienia ttniczego krwi. Cz substancji czynnych

gikoproteidy i wiskotoksyna nie rozpuszcza si w wodzie i nie ulega wchanianiu w

przewodzie pokarmowym. Maj one silne dziaanie cytotoksyczne, które wyzyskuje si

wstrzykujc je bezporednio do guza nowotworowego. Jemioa ma sabe dziaanie

moczopdne i przeciwartretyczne (obnia poziom kwasu moczowego). Surowiec dziaa

synergicznie z preparatami gogu i konwalii. Poprzcki przypisuje jej ponadto dziaanie

przeciwkrwawnicowe, przeciwpadaczkowe, wzmagajce dziaanie gruczo w wydzielania

wewntrznego i poprawiajce przemian materii

Dziaania niepodane: przedawkowania moe spowodowa wymioty, kolki, czsto

majaczenia i drgawki. Jej preparaty naley stosowa po konsultacji z lekarzem.

Zastosowanie: Wycigi z ziela od dawna zaleca si jako lek pomocniczy przy leczeniu

nadcinienia lub waha cinienia na tle emocjonalnym i w okresie przekwitania. Czasami

stosuje si je przy niewielkich krwawieniach pucnych i powtarzajcych si krwawieniach z

nosa oraz nadmiernych krwawieniach miesiczkowych. Poprzcki ponadto poleca macerat

jako lek rozkurczowy, przeciwpadaczkowy, normalizujcy przemian materii i

odwapniajcy. 4,5

Preparaty: wchodzi w skad mieszanki przeciwmiadycowej Sklerosan, nasercowej

Cardiosan, kropli nasercowych Neocardina oraz mieszanek zioowych.

Kozieradka pospolita (Trigonella foenum graecum L)

Systematyka: rodzina motylkowatych (Papilionaceae)

Opis i wystpowanie: jest to rolina pochodzca z Azji Mniejszej i rejonu Morza

ródziemnego. W Polsce uprawiana na niewielk skal. Kozieradka ma odyg o wysokoci

20-60 cm, w górnej czci owosion. Licie trójlistkowe z przylistkami. ótawe kwiaty

wyrastaj pojedynczo, a niekiedy parami z któw lici, s grzbieciste, motylkowate,

krótkoogonkowe. Owocem jest dugi strk zwierajcy czterocienne, pryzmatyczne lub

romboidalne, matowe i dugie na 5 mm, nasiona. Maj one kolor szaroóty do brunatnego z

wyran ukon bruzd boczn.

Surowiec: nasienie Semen Foenugraeci (Semen Trigonelae)

Skad chemiczny: g wnym skadnikiem nasienia kozieradki s substancje luzowe

stanowice 20-30% masy. S nimi g wnie galaktomanny. Ponadto wystpuj w nim

sterolowe saponinny (do 0,3%) jak pochodne diosgeniny, jamogeniny, tigogeniny i

gitogeniny, flawonoidy jak: witeksyna, izowiteksyna, wicenina i in. Ponadto zawieraj one

witaminy (witamina PP-amid kwasu izonikotynowego), tuszcze (do 10%), biaka (do 30%),

cholina, lecytyna, alkaloid trygonelina, gorycze, lady olejku eterycznego i sole mineralne.

Dziaanie: odwar z nasion kozieradki znany by staroytnym Rzymianom, którzy stosowali go

jako lek przeciw grulicy. Jest on jak w sam raz niezbyt skutecznym w tym schorzeniu, lecz

moe by stosowany jako rodek pomocniczy czy wspomagajcy leczenie. G wnie

kozieradka stosowana jest jako lek wzmacniajcy i jest to spowodowane jej pobudzajcym

4 A.Oarowski, W.Jaroniewski Roliny Lecznicze praktyczne zastosowanie Instytut WZZ Wwa 1987 s. 183

W.Poprzcki Zioolecznictwo s. 119

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: