ODPOWIEDZI NA ZAGADNIENIA Z HISTORII ADMINISTRACJI
60. DEKRET Z 22 LISTOPADA 1918r. O TYMCZASOWYM USTROJU. TYMCZASOWY NACZELNIK PAŃSTWA I RZĄD (1918-1919). (str. 479)
System ustrojowy stworzony przez dekret z 22 listopada 1918r. Dekret ten określił tymczasowy ustrój państwa na okres przejściowy, do czasu zwołania Sejmu Ustawodawczego. Władzę najwyższą objął Józef Piłsudski, który zajmował stanowisko Tymczasowego Naczelnika Państwa. Rząd składający się z prezydenta ministrów i ministrów powoływany był i odwoływany był przez Tymczasowego Naczelnika Państwa. Władzę ustawodawczą wykonywała Rada Ministrów i Tymczasowy Naczelnik Państwa.
61. MAŁA KONSTYTUCJA Z 20 LUTEGO 1919r. NACZELNIK PAŃSTWA I RZĄD. (str. 479-480)
Ustrój polityczny według Małej konstytucji z 20 lutego 1919r. Mała konstytucja, powierzając stanowisko Naczelnika Państwa Józefowi Piłsudskiemu, stanęła na stanowisku koncentracji władzy państwowej w Sejmie Ustawodawczym. Naczelnik Państwa i ministrowie zostali podporządkowani sejmowi. Naczelnik Państwa reprezentował państwo w stosunkach międzynarodowych i stał na czele administracji cywilnej i wojskowej. Za swą działalność ponosił odpowiedzialność przed sejmem. Każdy jego akt państwowy wymagał dla swej ważności kontrasygnaty państwowej właściwego ministra. Na podstawie porozumienia z sejmem Naczelnik Państwa powoływał rząd. Rada Obrony Państwa – w jej skład weszli: Naczelnik Państwa jako przewodniczący, marszałek sejmu ustawodawczego, 10 posłów wybranych przez sejm i reprezentujących stronnictwo sejmowe, premier, 3 ministrów, 3 przedstawicieli wojska mianowanych przez Naczelnego Wodza. Rada decydowała o wszystkich sprawach związanych z prowadzeniem i zakończeniem wojny oraz zawarciem pokoju.
62. OŚRODKI WŁADZY W PIERWSZYCH LATACH PO I WOJNIE ŚWIATOWEJ (str. 451). Pierwsza wojna światowa 1914-1918r.Władzę najwyższą powołali Niemcy i Austriacy w postaci Rady Regencyjnej, ustanowionej we wrześniu 1917r. Mała ona pełnić swe funkcje do chwili objęcia tronu przez przyszłego króla. W skład rady weszli: książę Zdzisław Lubomierski, przewodniczący Komitetu Obywatelskiego, arcybiskup warszawski, później kardynał Aleksander Kakowski oraz hrabia Józef Ostrowski – prezydent miasta Warszawy. Władzę ustawodawczą miała pełnić Rada Stanu, powołana do życia dekretem Rady Regencyjnej z lutego 1918r. Składała się ona ze 110 członków, w tym z 12 osób wchodzących do niej z urzędu (wirylistów), 43 mianowanych przez Radę Regencyjną i 55 pochodzących z wyborów, dokonanych przez rady ministrów i sejmiki powiatowe. Władzę swą miała Rada Stanu sprawować łącznie z Radą Regencyjną. Rada Regencyjna rozwiązała Radę Stany 7 października 1918r., zapowiadając pod naciskiem społeczeństwa demokrację kierowanych przez siebie organów władzy. W dniu kapitulacji 11 listopada 1918r., regenci przekazali naczelne dowództwo Piłsudskiemu, a 14 listopada, gdy jasne stało się nawet dla Rady, że nie posiada oparcia w społeczeństwie, całą władzę. Józef Piłsudski obejmując władzę ogłosił się Tymczasowym Naczelnikiem Państwa.
63. USTRÓJ PAŃSTWA I ADMINISTRACJA WEDŁUG KONSTYTUCJI MARCOWEJ Z 17 MARCA 1921r. (str. 485)
Ustrój Rzeczpospolitej Polskiej według Konstytucji z 17 marca 1921r.
64. SKUTKI USTROJOWE PRZEWROTU MAJOWEGO. NOWELA SIERPNIOWA Z 1926r. (str. 496)
Zmiana konstytucji w 1926r. Od chwili uchwalenia konstytucja marcowa wywołała głosy krytyczne, które akceptowały wadliwe rozwiązania instytucjonalne i niedomagania funkcjonalne ustroju parlamentarnego. Potrzebę reformy dostrzegły także stronnice sejmowe, zgłaszając projekty zmian konstytucji zmierzające do wzmocnienia władzy prezydenta i usprawnienia pracy sejmu. Po zamachu stanu dokonanym przez Józefa Piłsudskiego w dniach 12-15 maja 1926r. sprawa reformy ustroju politycznego stała się szczególnie aktualna.
Nowela przyznawała prezydentowi specjalne uprawnienia budżetowe. Jeżeli sejm i senat w określonym przez nowelę terminie nie uchwaliły projektu ustawy budżetowej, ani go nie odrzuciły, prezydent ogłaszał rządowy projekt budżetu jako ustawę.
65. USTRÓJ PAŃSTWA I ADMINISTRACJI WEDŁUG KONSTYTUCJI KWIETNIOWEJ Z 23 KWIETNIA 1935r. (str. 505)
Administracja w świetle KONSTYTUCJI KWIETNIOWEJ (23 kwietnia 1935). Konstytucja kwietniowa wprowadzała odmienne koncepcje w dziedzinie całego ustroju państwa. Administracja państwowa stanowiła służbę publiczną. W jej skład oprócz administracji rządowej włączono także samorząd terytorialny i gospodarczy. Spowodowało to znaczne ograniczenie samodzielności organów samorządu terytorialnego. Konstytucja przewidywała powołanie samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego. Choć samorządy nadal miały prawo wydawania w delegowanym zakresie wiążących norm prawnych to warunkiem wejścia ich w życie w każdym wypadku było zatwierdzenie ich przez organ sprawujący nadzór. Nadzór został oddany w ręce rządu, który sprawował go przez swoje organy bądź organy samorządu wyższego stopnia. Podobnie jak konstytucja marcowa, tekst ustawy przewidywał możliwość funkcjonowania samorządów gospodarczych nadzór nad którymi sprawował rząd przez powołane do tego organy.
66. AUTOMANIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO (1922-1939).
67. ADMINISTRACJA RZĄDOWA (1921-1939). STRUKTURY ORGANIZACYJNE I KOMPETENCJE. (str. 519-520)
Zadania obrony państwa realizowały siły zbrojne. Stały one na straży bezpieczeństwa i praw suwerennych Rzeczpospolitej. Zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi należało do prezydenta. W czasie pokoju sprawował je prezydent przez ministra spraw wojskowych, a od 1926r. także przez generalnego inspektora sił zbrojnych oraz podlegały im organy administracji wojskowej. Minister spraw wojskowych dowodził siłami zbrojnymi w czasie pokoju, kierował szkoleniem i administracją oraz przekładał wnioski w sprawie obsady personalnej kluczowych w armii i administracji wojskowej zastrzeżonych do decyzji prezydenta, a w pozostałych decydował samodzielnie. Generalny inspektor sił zbrojnych był oficerem przewidzianym na stanowisko naczelnego wodza na wypadek wojny. Dla celów administracji wojskowej obszar kraju podzielony został na 10 okręgów korpusów. Administracją kierowali dowódcy okręgów korpusów. Podlegali im komendanci garnizonów oaz powiatowe, a od 1938r. rejonowe komendy uzupełnień. Siły zbrojne dzieliły się: ze względu na teren walk – na wojska stałe (lądowe) i marynarkę wojenną; ze względu na zadania wykonywane w czasie walk – na bronie (piechota, kawaleria, artyleria, broń pancerna, lotnictwo), formacje (taborów, saperów) i służby (zaopatrujące, uzupełniające) oraz specjalne (sprawiedliwości, duszpasterstwo); ze względu na dowodzenie – na związki taktyczne (dywizje, brygady), operacyjne (korpusy, armie) oraz jednostki poszczególnych broni (pułki, samodzielne bataliony), służb (jak szpital wojskowy) i ogólne (m.in. Wyższa Szkoła Wojenna). Służba wojskowa opierała się na zasadzie powszechności. Wszyscy obywatele płci męskiej obowiązani byli odbyć służbę wojskową. Obywatel przyjęty do wojska stawał się żołnierzem. Podlegał obowiązkom i korzystał z uprawnień przewidzianych przez ustawodawstwo wojskowe i regulaminy. Ze względu na stopień żołnierze dzielili się na szeregowców, podoficerów i oficerów. Po 1926r. wieku oficerów obejmowało wysokie stanowiska w centralnym i terytorialnym aparacie administracji państwowej.
68. ADMINISTRACJA TERYTORIALNA (1918-1939). (str. 513-514)
Na czele administracji województwa stał wojewoda, mianowany przez prezydenta na wniosek ministra spraw wewnętrznych uchwalony przez Radę Ministrów. Pod względem osobowym podlegał ministrowi spraw wewnętrznych. Jako organ administracji wojewódzkiej, wojewoda działał w dwojakim charakterze: przedstawiciela rządu; szefa administracji ogólnej i działów administracji specjalnej. Wojewoda sprawował administrację w sprawach wyznaniowych, kultury i sztuki, a częściowo również przemysłu i handlu, rolnictwa i reform rolnych, opieki społecznej, komunikacji. W tych sprawach wojewoda wykonywał zlecenia właściwych ministrów. Przysługiwało mu prawo wy wydawania rozporządzeń wykonywanych na mocy upoważnienia ustawodawczego lub upoważnienia ministrów oraz rozporządzeń porządkowych w celu ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Funkcje swe wykonywał przy pomocy urzędu wojewódzkiego, który dzielił się na wydziały i oddziały. Czynnik obywatelski przy wojewodzie wobec niepowołania samorządu wojewódzkiego reprezentowały go ciała kolegialne: Rada Wojewódzka, Wydział Wojewódzki. Rada wojewódzka składała się z członów delegowanych przez organy samorządu powiatowego. Przewodniczył jej z urzędu wojewoda. Rada wyrażała opinię na żądania wojewody. Wydział Wojewódzki składał się z wojewody, trzech członków wybranych przez Radę i dwóch urzędników państwowych. Szefem administracji stolicy był w 1919r. Komisarz Rządu miasta stołecznego Warszawy. Łączył on w swym ręku funkcje organów administracji I i II instancji. Na czele administracji powiatu stał starosta. Mianował go minister spraw wewnętrznych. Głównym obowiązkiem starosty było zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego. Podlegały mu organy policji państwowej, którym wydawał polecenia i kontrolował ich działalność. Do kompetencji starosty należało też orzecznictwo w sprawach wykroczeń. Administracja w miastach wydzielonych, liczących powyżej 75 tys. mieszkańców sprawował od 1932r. starosta grodzki.
69. USTAWA O SŁUŻBIE CYWILNEJ Z 1922r. I JEJ ZMIENY.
70. ROZWÓJ NAUKI PRAWA ADMINISTRACJI W OKRESIE 1918-1939. (str. 520-522)
Administracja szkolnictwa różnego typu i stopni kierował minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego. Dla celów administracji oświatowej kraj został podzielony na 10 okręgów szkolnych. Na czele okręgu szkolnego stał kurator. Jego organem pomocniczym było kuratorium. Okręgi szkolne dzieliły się na obwody obejmujące jeden lub więcej powiatów, którymi kierowali inspektorzy szkolni. Pełnili oni funkcję organów administracji szkolnej I instancji w zakresie kierowania i nadzoru nad szkolnictwem powszechnym, publicznym i prywatnym. Wytyczne dla organizacji szkolnictwa zostały zawarte w konstytucji marcowej. Stanowiły je: obowiązek nauki dla wszystkich dzieci w zakresie szkoły powszechnej (podstawowej); bezpłatność nauki w szkołach państwowych i samorządowych; obowiązek nauki religii dla młodzieży do lat 18 w szkołach utrzymywanych przez państwo i samorząd; wolność badań naukowych i ogłaszania ich wyników; prawo każdego obywatela do założenia i prowadzenia szkoły lub zakładu wychowawczego pod nadzorem organów administracji szkolnej.
Zasady te z wyjątkiem bezpłatności nauki w szkołach średnich zostały przyjęte przez konstytucję kwietniową.
II Rzeczpospolita przejęła po państwach zaborczych trzy różne systemy szkolne. W pierwszych latach rozpoczęto pracę nad ujednoliceniem organizacji i programów nauczania. Pełną ubikację a zarazem i reorganizację przeprowadziła ustawa z 1932r. Dzieliła ona szkoły ze względu na:
- szkoły powszechne (podstawowe)
- średnie
- wyższe
Z punktu widzenia źródeł finansowania wyodrębniono szkoły:
- publiczne, utrzymywane przez państwo i samorząd
- prywatne, utrzymywane przez organizacje religijne, stowarzyszenia społeczne i osoby prywatne.
Reforma przeprowadzona w 1932r. wprowadziła trójstopniowy podział szkół powszechnych na szkoły realizujące:
- program elementarny (klasy 1-4)
- program wyższy (klasy 1-6)
- program pełny (7 klas)
Wprowadzony w 1919r. obowiązek nauki w zakresie szkoły powszechnej nie został w pełni zrealizowany w okresie II Rzeczpospolitej. Pod względem nasycenia obszar kraju szkołami 7-klasowymi występowało wyraźne upośledzenie wsi w stosunku do miast oraz wschodnich dzielnic w stosunku do zachodnich. Ograniczyło to w dostępny sposób dostęp do szkół średnich.
W strukturze organizacyjnej szkolnictwo średnie przeważało do 1932r. typ 8-klasowej szkoły średniej, do której przyjmowani byli uczniowie po ukończeniu 4 klas szkoły powszechnej. Reforma z 1932r. polegała na wprowadzaniu 4-letniego gimnazjum, do której przyjmowano uczniów po ukończeniu 6 klas szkoły powszechnej, oraz jako szczebla wyższego 2-letniego liceum. Ukończenie liceum dawało podstawę do składania egzaminu dojrzałości, którego założenie uprawniało do studiów w szkole wyższej.
Szkolnictwo zawodowe cechował w II Rzeczpospolite niedorozwój będący następstwem zacofania gospodarczego kraju i niedoceniania tego kierunku kształcenia przez organy administracji szkolnej. Ustawa z 1932r. utworzyła szkoły zawodowe na poziomie gimnazjum i liceum, zapewniając absolwentom liceów zawodowych prawo wstępu do szkół wyższych.
Szkoły wyższe dzieliły się na akademickie i nieakademickiej. Akademickie posiadały prawo nadawania stopni naukowych. Wśród szkół akademickich występował podział na państwowe i prywatne. Utworzenie szkoły akademickiej wymagało aktu ustawodawczego. Szkoły akademickie nosiły nazwę uniwersytetów, politechnik, akademii, szkół głównych. Zorganizowane były na zasadzie wolności nauki i nauczania. Ich zadaniem było rozwijanie twórczej pracy naukowej, kształcenie i przygotowanie studentów do wykonywania pracy zawodowej.
71. USTRÓJ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO (1921-1939).
Organizacja samorządu terytorialnego w II Rzeczpospolitej cechowały następujące zasady: organizacja samorządu dostosowana była do podziału terytorialnego kraju dla celów organizacji rządowej; prawo stanowienia w sprawach samorządu przysługiwało radom obieralnym; jednostki organizacyjne samorządu mogły się łączyć w związki dla realizacji zadań wchodzących w zakres ich kompetencji; zespolenie organów administracji ogólnej i organów wykonawczych na szczeblu powiatu i województwa pod przewodnictwem starosty i wojewody; wyposażenie jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego, poza osobowością cywilno prawną, w osobowość publiczną, czyli prawo dysponowania w okręconych sprawach województwem administracyjnym. Organy samorządu terytorialnego wszystkich stopni dzieliły się na organy uchwalające i wykonawcze. W gminach wiejskich organem uchwalającym była pochodząca z wyborów pośrednich i jawnych rada gminna. Organem wykonawczym był zarząd gminy, składający się z wójta i ławników wybieranych przez radę. Ustawa z 1933r. wprowadziła gminę zbiorczą składającą się z gromad, określając jednocześnie ich samorząd. W gminach miejskich funkcje uchwalające należały do rad miejskich wybieranych w głosowaniu powszechnym. Funkcje wykonawcze pełnił zarząd miejski złożony w miastach wydzielonych z prezydenta miasta i ławników, a w pozostałych z burmistrza i ławników. Członków zarządu miejskiego. W powiatach organami uchwalającymi były rady powiatowe (do 1933r. sejmiki), pochodzące z wyborów pośrednich i jawnych, a organami wykonawczymi wydziały powiatowe, składające się z 6 członków wybieranych przez radę pod przewodnictwem starosty.Samorząd stopnia wojewódzkiego nie został powołany do życia, mimo wydania już w 1922r. ustawy o zasadach powszechnego samorządu wojewódzkiego.
72. GENERALNE GUBORNATORSTWO (1939-1945).
Generalne Gubernatorstwo (1939-1945): Zostało utworzone dekretem z dnia 12 października 1939 r. GG zostało podporządkowane zwierzchniej władzy Rzeszy lecz nie stanowiło jej części. Między Rzeszą a GG istniała granica celna, policyjna, walutowa i dewizowa. GG miło własną walutę i Bank Emisyjny. W mocy utrzymano przepisy prawa polskiego o ile nie zostały zmienione. Na terenie GG działały niższe sądy polskie obok sądów niemieckich i pod ścisłym nadzorem. Stolicą był Kraków, językiem urzędowym niemiecki, choć dopuszczano polski i ukraiński. W skład GG wchodziły dystrykty: krakowski, radomski, lubelski, warszawski, po 1941 ponadto galicyjski. Dystrykty dzieliły się na powiaty miejskie i wiejskie. Na czele GG stał mianowany przez Hitlera i bezpośrednio mu podległy generalny gubernator, który był jednocześnie szefem NSDAP i komisarzem rzeszy do spraw obrony. Przy generalnym gubernatorze działali pełnomocnicy ministerstw i centralnych urzędów Rzeszy, w Berlinie natomiast rezydował przedstawiciel generalnego gubernatora. Organem wykonawczym i doradczym generalnego gubernatora był Urząd Generalnego Gubernatora, od 1940 nazywany rządem, kierowany przez sekretarza stanu. Administracją dystryktów kierowali gubernatorzy, podlegający generalnemu gubernatorowi. Na czele powiatów stali starostowie powiatowi i miejscy. Spośród polskich organów utrzymano jedynie organy wykonawcze: w miastach burmistrzów, w gminach wiejskich wójtów. Powoływani byli przez gubernatorów zwykle z pośród Polaków, lecz podlegali ścisłemu niemieckiemu nadzorowi. Nadzorowi podlegała ponadto utrzymana również administracja pocztowa i kolejowa. Bez zmian pozostawiono przed wojenny system zdrowia. Podobnie jak na pozostałych ziemiach polskich rozbudowane zostały struktury policji i SS. Kierował nimi wyższy dowódca SS i policji, któremu podlegali dowódcy policji bezpieczeństwa, porządkowej, a także dowódcy SS i policji w poszczególnych dystryktach. Utrzymano działalność policji polskiej i ukraińskiej.
73. ZIEMIE WCIELONE DO III RZESZY NIEMIECKIEJ I ORGANIZAJA WŁADZY. (str. 584-587)
Dekretem kanclerza Rzeszy z 12 października 1939r. o administracji okupowanych ziem polskich, które nie zostały włączone do Rzeszy, utworzony został organizm polityczno-administracyjny nazywany Generalnym Gubernatorstwem (w skrócie GG). W jego skład weszły: część województwo Warszawskiego z Warszawą, część województwo łódzkiego, województwo kieleckie, lubelskie, krakowskie (bez powiatów zachodnich) i część województwo lwowskiego na zachód od Stanu. W czasie wojny radziecko-niemieckiej, 1 sierpnia 1941r. przyłączono do GG obszary województw lwowskiego, stanisławskiego i tarnopolskiego.
Prawo niemieckie, które znalazło zastosowanie wobec Polaków, było w istocie bezprawiem. Pozostawało ono w jaskrawej sprzeczności z powszechnie aprobowanymi normami prawa międzynarodowego i stanowiło podeptanie podstawowych zasad humanitarnych. Źródłem tego „prawa” była wola Führera i kanclerza Rzeszy, Hitlera. W systemie polityczno-ustrojowym III Rzeszy większą rolę od norm prawnych odgrywały tajne i poufne dyrektywy i polecenia. Czyniły one fikcyjnymi wiele postanowień obowiązującego prawa. Na ziemiach polskich prawo, uzupełnione dyrektywami, stało się narzędziem realizacji założeń polityki hitlerowskiej, która zmierzała do ujarzmienia i stopniowej zagłady narodu polskiego.
Na czele administracji okręgu Rzeszy stał namiestnik. Był on jednocześnie kierownikiem Narodowo-Specjalistycznej Niemieckiej Partii Pracy. Namiestnika mianował kanclerz Rzeszy. W ręku namiestnika spoczywało ogólne kierownictwo administracji państwowej, łącznie z sądem.
Albo to:
Administracja pod okupacją niemiecką: Już 1 września 1939 r. włączono do Rzeszy Wolne Miasto Gdańsk. Następnie dekretem A. Hitlera wcielono do Rzeszy: Pomorze, część województwa łódzkiego z Łodzią, Górny Śląsk, Zagłębie Dąbrowskie, zachodnie powiaty województwa krakowskiego, warszawskiego, oraz Suwalszczyznę. Ponadto w 1941 włączono okręg białostocki. Z części terytorium wcielonego do Rzeszy utworzono dwa nowe okręgi: Gdańsk – Prusy Zachodnie oraz Kraj Warty, które dzieliły się na rejencje, te zaś na powiaty miejskie i wiejskie. Centralnym urzędem Rzeszy dla ziem wcielonych był minister spraw wewnętrznych, ale uprawnienia prawodawcze posiadali także inni ministrowie oraz organy centralne Rzeszy. W praktyce jednak ich kompetencje zostały ograniczone na rzecz namiestników i nadprezydentów. Namiestnik Rzeszy powołany przez kanclerza był jednocześnie szefem NSDAP, komisarzem do spraw obrony i pełnomocnikiem komisarza do spraw umacniania niemczyzny na terenach które mu podlegały. Namiestnik personalnie podlegał ministrowi spraw wewnętrznych, rzeczowo zaś poszczególnym ministrom. Kierował cała administracją ogólną, wymiaru sprawiedliwości, finansów, robót publicznych i propagandy. Względem administracji niezespolonej posiadał uprawnienia instrukcyjno – nadzorcze. Administracją rejencji kierował prezes rejencji, administracją powiatu miejskiego burmistrz, wiejskiego – starosta. Wszyscy łączyli w swym ręku także funkcje szefów NSDAP. Szczególną pozycje posiadały organy policji oraz SS (w późniejszym okresie oba te organy zostały połączone). Na ziemiach polskich władza policyjna należała do wyższych dowódców SS i policji formalnie podporządkowanych namiestnikom i nadprezydentom.
74. ZIEMIE POLSKIE WCIELONE DO ZWIĄZKU RADZIECKIEGO.
Administracja ziem polskich pod okupacja radziecka: Na ziemiach opanowanych przez wojska radzieckie początkowo władze sprawowały Zarządy Tymczasowe podległe terenowym jednostką NKWD. 22 października przeprowadzono wybory do zgromadzeń ludowych, zbojkotowane przez Polaków. Zgromadzenia Zachodniej Białorusi i Zachodniej Ukrainy wystąpiły do Rady Najwyższej ZSRR o włączenie tych obszarów w skład odpowiednich republik. Następnie dekretem Najwyższej Białoruskiej SRR w Mińsku włączono do republiki białoruskiej województwa białostockie i nowogródzkie, zaś dekretem Prezydium Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR dokonano włączenia Galicji Wschodniej i Wołynia. Jednocześnie przystąpiono do wprowadzenia radzieckiego aparatu administracyjnego. 29 listopada wszystkim mieszkańcom terenów wcielonych nadano obywatelstwo radzieckie. Nieco później wprowadzono radziecką administracje na terenie Wileńszczyzny początkowo odstąpionej przez ZSRR Litwie. W 1941 r. tereny polskie znajdujące się pod okupacją radziecką znalazły się w rękach Niemiec i zostały włączone do GG (dystrykt Galicja), w części do Rzeczy (białostockie), reszta weszła w skład tzw. komisariatów Rzeszy (Ukraina i Wschód).
75. POLSKIE WŁADZE PAŃSTWOWE WCIELONE DO EMIGRACJI W LATACH II WOJNY ŚWIATOWEJ. (str. 611-612)
Klęska militarna i zajęcie ziem polskich przez wojska niemieckie i radzieckie nie oznaczały upadku państwa polskiego. Po opuszczeniu 17 września 1939r. kraju prezydent i ministrowie zamierzali kontynuować swą działalność na emigracji. 30 września 1939r. W. Raczkiewicz objął stanowisko prezydenta. Pierwszym jego zadaniem było odwołanie premiera F. Składowskiego i członków jego gabinetu oraz powołanie nowego rządu, na którego czele stanął gen. Władysław Sikorski. Rząd francuski przyznał prawa eksterytorialności budynkom zajmowanym przez urzędy polskie w Angers oraz członkom rządu i personelowi urzędniczemu.
76. STRUKTURY ORGANIZACYJNE NADEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO W CZASIE II WOJNY ŚWIATOWEJ. (str. 615)
Struktura organów podziemnych uznających władzę rządu na emigracji oparta została na dualizmie dwóch pionów: cywilno-politycznego i wojskowego. Stosunki między nimi, mimo rywalizacji, układały się w zasadzie na płaszczyźnie równorzędności. W praktyce w dobie wojny i okupacji pion wojskowy zdobywał przewagę, stając się główną siłą kształtującą linię polityczną obozu londyńskiego, łącznie z rządem na emigracji.
Polskie państwo podziemne: W ramach państwa podziemnego oddzielono pion cywilno – polityczny od pionu wojskowego. Tworzenie pionu wojskowego rozpoczęto jeszcze w trakcie trwania kampanii wrześniowej. Powstała wówczas organizacja wojskowa Służba Zwycięstwu Polski, została przemianowana na Związek Walki Zbrojnej a ten w lutym 1942 r. w Armie Krajową. Organem dowodzenia AK była Komenda Główna. Strukturę terenową dostosowano do dawnego podziału terytorialnego. Kraj podzielono na obszary, te dzieliły się na okręgi (powstałe w miejsce województw), okręgi na obwody (zamiast powiatów), na szczeblu gmin zaś zorganizowano placówki. W ramach pionu cywilnego działali: delegat rządu do spraw kraju, delegaci okręgowi i powiatowi. Na mocy dekretu prezydenta w 1944 delegat rządu do spraw kraju uzyskał rangę ministra, pełniącego na terenie kraju funkcję wicepremiera. Aparatem pomocniczym delegata rządu była Delegatura Rządu podzielona na resortowe departamenty. Delegatura zajmowała się organizowaniem administracji zastępczej tworząc swe komórki terenowe w województwach, powiatach i gminach. Miały one przejąć władzę z chwilą wyzwolenia. Delegaci pełnili funkcje organów administracji ogólnej I instancji. Aktywną działalność prowadziły departament spraw wewnętrznych, kierujący aparatem terenowym, departament oświaty i kultury, organizujący tajne nauczanie, departament sprawiedliwości, który powołał do życia sądy karne, oraz departament informacji. Powołano również policje w postaci Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa. Dla przewagi wobec Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN) Delegat Rządu powołał Krajową Radę Ministrów, mającą pełnić wszystkie funkcje Rady Ministrów do czasu powrotu rządu do kraju. Od powstania w 1942 r. Polskiej Partii Robotniczej zaczął kształtować się drugi obóz polityczny podziemia ludowo-demokratyczny, odrzucający konstytucje kwietniową jako podstawę porządku prawnego. 1 stycznia 1944 powołano do życia Krajową Radę Narodową (KRN), działania której oparto na systemie terenowych rad narodowych: wojewódzkich, powiatowych i gminnych.
magara2