Apokryfy o Jezusie.pdf

APOKRYFY

- nieprawdziwe historie o Jezusie

Gdy mały Jezus ulepił z gliny ptaszki, klasnął w ręce, a one odleciały.

A kiedy pomagał św. Józefowi w stolarce i deska była za krótka, rozciągnął ją do potrzebnych wymiarów

Te epizody z życia Jezusa pochodzą z apokryfów, które istniały niemal od początku chrześcijaństwa - bo

już od II wieku - i zawsze znajdowały chętnych czytelników. Powstały niejako na marginesie Nowego Te-

stamentu i były tematycznie z nim spokrewnione, chociaż nie weszły do oficjalnego kanonu ksiąg uzna-

nych przez Kościół. Tworzyli je anonimowi autorzy, którzy ukrywali się często pod imionami apostołów

albo też innych postaci biblijnych.

Dane o życiu Jezusa zawierają przede wszystkim ewangelie apokryficzne, a także apokryficzne listy

i dzieje Apostołów. Utwory te powstawały z różnych pobudek. Najczęściej anonimowi autorzy starali się

„uzupełnić” Nowy Testament, a więc opisać te wydarzenia, o których nie ma mowy w Ewangeliach. Usi-

łowali przy tym propagować naukę: chrześcijańską, ale jakiejś swojej szkoły, nie zawsze prawowiernej.

Niekiedy, chcieli też „poprawiać” Ewangelię albo coś do niej dodać: wtedy powoływali się na tajemne ob-

jawienia czy tradycje. Co więc apokryfy mówią o Chrystusie?

Jezus przed dzikimi potworami

W Ewangeliach oficjalnych nie ma prawie żadnych wzmianek o dzieciństwie czy młodości Jezusa, Je-

go wychowaniu czy relacjach z rówieśnikami. Stąd ewangelie apokryficzne starają się „uzupełnić” te luki.

Zaczynają od sceny narodzenia, którą znacznie „ubogacają”.

Najstarszy apokryficzny opis przyjścia na świat Jezusa podaje Protoewangelia Jakuba (pismo z końca

II wieku, którego autor przedstawia się jako Jakub Młodszy). Gromadzi ona opowiadania po to, by przy-

bliżyć sens teologiczny Bożego Narodzenia. Jezus przychodzi więc na Ziemię w ciemnej grocie, która na-

pełnia się jasnością: to dla symbolicznego wyrażenia prawdy, że „Światłość przyszła na świat”. Józef jest

przedstawiony jako staruszek: by pokazać, że jego związek z młodziutką Maryją nie był prawdziwym

małżeństwem, a Dziecię poczęło się w cudowny sposób. W momencie narodzenia, ze zdumienia nad

wielkością tego wydarzenia, zamarła cała przyroda, w bezruchu stanęły zwierzęta, życie kosmosu i obroty

planet zostały na chwilę jakby zawieszone. Gwiazda natomiast, która prowadzi mędrców, wchodzi do gro-

ty i zatrzymuje się nad żłóbkiem.

Nieco inny charakter ma Ewangelia Pseudo-Mateusza . To jej zawdzięczamy m.in. pojawienie się przy

żłóbku osła i woła. O zwierzętach tych mówił już Orygenes, który cytuje proroka Izajasza: „Wół rozpo-

znaje swego pana i osioł żłób swego właściciela, Izrael na niczym się nie zna, lud mój niczego nie rozu-

mie” (1,3). Według apokryfu jednak, wół i osioł „oddają pokłon” Jezusowi, „otoczyły dzieciątko i wielbi-

ły je nieustannie”. Ale ewangelia apokryficzna zna więcej szczegółów. Podczas ucieczki do Egiptu, lwy

i leopardy eskortują Świętą Rodzinę na pustyni i adorują Dziecko. Kiedy natomiast z jaskini wypadły

groźne smoki, Jezus zsuwa się z kolan matki, staje przed dzikimi potworami, a one oddają mu hołd i

odchodzą. Do orszaku dołącza mnóstwo innych zwierząt, bo przecież wraz z przyjściem Zbawcy -

wyjaśnia anonimowe pismo - wypełniają się słowa: Wilki z baranami paść się będą, lew i wół razem jeść

będą . Gdy natomiast Maryja jest głodna, wysoka palma - na rozkaz Jezusa - pochyla się, aby można było

bez trudu zebrać owoce. Kiedy zaś Jezus przybywa do świątyni egipskiej, wszystkie znajdujące się tam

posągi pogańskie rozlatują się na części i upadają na ziemię.

Opowiadania te dobrze oddają charakter apokryfów. Nie można osądzać ich dobrego smaku, jednak

w oczach historyka stanowią one dowód zamiłowania do cudów. Są także świadectwem wiary pierwszych

chrześcijan w boską moc Jezusa. Wiara bowiem z pewnością poprzedzała legendę, która ją ilustruje

w sposób mniej lub bardziej szczęśliwy.

Kolegów zamienił w kozły

Wielką popularność zyskały tzw. Ewangelie dzieciństwa : Tomasza, arabska, armeńska. Opisują one

czyny Chrystusa między piątym a dwunastym rokiem Jego życia.

Pisma te przede wszystkim dowodzą, że Jezus jako dziecko czynił cuda. Kiedy zarzucano Mu, że

w szabat ulepił ptaszki z gliny, klasnął w dłonie a one ożywiły się i odleciały. Gdy natomiast pomagał Jó-

zefowi w stolarni i kawałek drewna okazał się za krótki do zrobienia łoża, rozciągnął drewno do potrzeb-

nej długości. Gdy rozbił się dzban, przyniósł wodę w płaszczu. Ponadto wskrzesił chłopca, który spadł z

dachu, chodził po promieniu słonecznym, uzdrowił ukąszonego przez żmiję.

Jest tu przedstawionych zatem znacznie więcej epizodów z pierwszych lat życia Chrystusa niż

w Ewangeliach kanonicznych, które na ten temat zapisały tylko dwa zdania: Dziecię zaś rosło i nabierało

mocy, napełniając się mądrością, a łaska Boża spoczywała na Nim... Jezus czynił postępy w mądrości,

w latach i w łasce u Boga i u ludzi (Łk 2,40 i 52). Apokryfy jednak bardziej starają się pokazać, że od po-

czątku Dziecię było pełne mocy i doskonałości.

Autorzy apokryfów jednak do tego stopnia prześcigają się w wyliczaniu cudów, że nieraz zapominają

o dobrym smaku. Podają, że kiedy Jezus był niezadowolony ze swych kolegów towarzyszących mu

w grze, zamienił ich w kozły i dopiero na skutek błagania zrozpaczonych matek zgodził się przywrócić im

pierwotną postać. W szkole wiedział wszystko, zanim zaczynał się uczyć. Kiedy zaś nauczyciel postawił

mu złą ocenę, padł natychmiast trupem, podobnie, jak chłopiec, który mu popsuł kanały w kałużach.

Jak to się stało, że taki obraz Jezusa dopuściły apokryfy? Ich autorem mógł być jakiś katecheta, który

dzieciom chciał przedstawić potęgę Jezusa, obdarzonego od początku mocą boską. Zapomniał natomiast,

że był On przede wszystkim łagodny i pełen dobroci. I że cuda opisane w Ewangeliach mają inną rolę.

Mniej apokryfy mają do powiedzenia, jeśli chodzi o działalność publiczną Jezusa, a więc od chrztu

w Jordanie do śmierci i zmartwychwstania. Obszernie bowiem piszą o tym czterej Ewangeliści. Tym nie-

mniej apokryfy sugerują, że Jezus korespondował z królem Abgarem z Edessy. Znają też los różnych osób

biorących udział w ukrzyżowaniu. Chętnie opisują zstąpienie Jezusa do otchłani (piekieł) - by unaocznić,

że zwyciężył On królestwo szatana i ogłosił dobrą nowinę zmarłym, oczekującym zmartwychwstania. Za-

chowany fragment Ewangelii Piotra opisuje natomiast moment wyjścia Jezusa z grobu, nadając mu for-

mę wielkiego spektaklu audiowizualnego.

Apokryfy najczęściej naśladują Ewangelie kanoniczne, chociaż akcentują lub rozwijają inne treści szcze-

gółowe. Nie zawsze dostatecznie podkreślają, że Jezus jest Zbawicielem świata i że Jego ofiara krzyżowa

ma charakter zadośćuczynienia za grzechy

Jezus niechrześcijański?

Jeszcze inaczej jest przedstawiony Jezus w ewangeliach apokryficznych, które powstały z inspiracji

gnostyckiej w II i III wieku. Zawierają one objawienia, jakie Chrystus po zmartwychwstaniu miał przeka-

zać wybranym uczniom: Tomaszowi, Marii Magdalenie, Maciejowi i innym.

Przykładem jest Ewangelia Tomasza , zaczynająca się od zdania: „To są tajemne słowa, które Jezus

żywy wypowiedział, a zapisał je Didymus Juda Tomasz”. Zgodnie z zapowiedzią, pismo to zawiera jedy-

nie nauki Chrystusa, bez zwracania uwagi na kontekst, w jakim zostały wypowiedziane. Można wskazy-

wać, że większość sentencji figuruje w formie podobnej albo nieco odmiennej w czterech Ewangeliach.W

pewnych wypadkach nawet, jak przypuszczają badacze, mogą to być zdania Jezusa w formie bardziej ar-

chaicznej, mniej opracowanej niż to, co czytamy u Mateusza czy Jana.

Tym niemniej w piśmie została wyrażona nauka, w której z łatwością można rozpoznać myśl sekty

gnostyckiej. Ilustruje to cytat: „Rzekł Szymon Piotr do nich: Niech Mariham odejdzie od nas. Kobiety nie

są godne życia. Rzekł Jezus: Oto poprowadzę ja, aby uczynić ją mężczyzną, aby stała się sama duchem

żywym, podobnym do was mężczyzn. Każda kobieta, która uczyni siebie mężczyzną, wejdzie do króle-

stwa niebios” (114).

Większe niebezpieczeństwo tkwi jednak gdzie indziej. Ewangelia apokryficzna zawiera bowiem jedy-

nie pouczenia, przypowieści, błogosławieństwa. Co najwyżej pojawiają się w nich szczątki dialogu. Nie-

mal nic nie mówi o działalności Jezusa. Na tym polega zasadnicza różnica w porównaniu z Ewangeliami

kanonicznymi, w których w centrum opowiadania pozostają zbawcze czyny Jezusa, Jego męka, śmierć i

zmartwychwstanie. Dla gnostyków jednak wcielenie nie odgrywa roli, a śmierć i zmartwychwstanie nie są

najważniejsze dla odkupienia. Jezus jedynie pomaga zbawić się innym przez wiedzę i poznanie (gnozę).

Nie ma więc mowy o Męce, sakramentach, Kościele. Obraz Chrystusa jest zawężony, zubożony, gnostyc-

ki.

Faktem jest, że niekiedy apokryfy powstawały dla uzasadnienia poglądów gnostyckich lub innych

wczesnych nurtów pozakościelnych. Tworzyli je adepci różnych grup heretyckich, naginając naukę Jezusa

do swoich doktryn.

Docenić Ewangelie

Czytając apokryfy, można zrozumieć, dlaczego władze kościelne wciąż wzbraniały się, by umieszczać

je na tym samym poziomie, co Ewangelie kanoniczne. Nie mogły jednak całkowicie zakazać tych opo-

wiadań, które tak dobrze odpowiadały popularnym gustom. Łatwo jest w nich oddzielić to, co pochodzi

od różnych sekt, a co jest prawowierne. Trudniej natomiast rozróżnić to, co jest jedynie naiwnym wyra-

zem prostej wiary, a co mogło być elementem najstarszej tradycji.

Ogólnie mówiąc, pisma te nie zawierają nowych informacji historycznych na temat działalności Jezu-

sa. Jego życie jest w nich natomiast „dziwne”: ubarwione, czasem okrojone, a niekiedy wręcz niepraw-

dziwe. Ze wszystkich pism jednak przebija wiara, która zawsze pociągała czytelników. Zawarte

w nich obrazowe opowiadania zazwyczaj kryją ważne treści teologiczne. Pozwalają też zrozumieć wiele

tradycji ikonograficznych i liturgicznych. Najlepsza ich rola, jak się wydaje, polega jednak na tym, że

pomagają jeszcze bardziej docenić bogactwo czterech Ewangelii.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: