Antologia - Niebezpieczne wizje.pdf - Niebezpieczne wizje - sharma_

Antologia

Niebezpieczne wizje

„Dangerous Visions”

33 opowiadania w wyborze Harlana Ellisona

Ludzie ucz Ģ si ħ od innych, m Ģ drych ludzi tego, co wiedz Ģ o sobie, o Ļ wiecie, w którym

musz Ģ Ň y ę i o Ļ wiecie, w którym chcieliby Ň y ę .

T ħ ksi ĢŇ k ħ dedykuj ħ z miło Ļ ci Ģ , szacunkiem i podziwem

LEO I DIANE DILLONOM, którzy pracowicie, nie zwa Ň aj Ģ c na ł Ģ cz Ģ c Ģ nas przyja Ņı ,

pokazywali redaktorowi tej antologii, Ň e czarne jest czarne, a białe jest białe, i Ň e dobro ę

mo Ň e spłyn Ģę albo z jednego, albo z drugiego; ale nigdy z szaro Ļ ci.

Oraz ich synowi, LIONELOWI III, dzisiaj znanemu jako LEE

z cich Ģ modlitw Ģ , aby jego Ļ wiat nie był podobny do naszego Ļ wiata.

Isaac Asimov

Druga rewolucja

Dzi Ļ — wła Ļ nie w dniu, gdy pisz ħ te słowa — odebrałem telefon z redakcji The New

York Times. Przyj ħ li artykuł, który im przysłałem trzy dni temu. Temat: kolonizacja

Ksi ħŇ yca.

I zadzwonili z podzi ħ kowaniem!

Wielkie nieba, ale Ň czasy si ħ zmieniły!

Trzydzie Ļ ci lat temu, kiedy zacz Ģ łem pisa ę science fiction (byłem wtedy bardzo

młody), kolonizacja Ksi ħŇ yca była tematem wył Ģ cznie dla tanich czasopism z

krzykliwymi okładkami. To była literatura typu „tylko nie mów, Ň e wierzysz w te

wszystkie bzdury”. To była literatura „przesta ı nabija ę sobie głow ħ tymi Ļ mieciami”. A

przede wszystkim, to była literatura eskapistyczna!

Czasem my Ļ l ħ o tym z niedowierzaniem. Science fiction jako literatura eskapistyczna.

My naprawd ħ uciekali Ļ my. Odsuwali Ļ my od siebie takie problemy praktyczne, jak

baseball, zadania domowe, boks, by zagł ħ bi ę si ħ w Nibylandii eksplozji demograficznej,

statków kosmicznych, eksploracji Ksi ħŇ yca, bomb atomowych, choroby popromiennej i

zanieczyszczonej atmosfery.

Czy Ň to nie było cudowne? Czy Ň to nie wspaniałe, Ň e młodzi eskapi Ļ ci otrzymali

wreszcie swoj Ģ nagrod ħ ? Za te wszystkie wielkie, trudne do rozwi Ģ zania, beznadziejne

problemy, którymi zamartwiali Ļ my si ħ dwadzie Ļ cia lat zanim zaj Ģ ł si ħ nimi kto Ļ inny.

Czy to nie ucieczka?

Teraz mo Ň na kolonizowa ę Ksi ħŇ yc na dobrych, szarych łamach The New York Times; i

nie jest to ju Ň utwór science fiction, ale trze Ņ wa analiza realistycznej sytuacji.

ĺ wiadczy to o wielkiej zmianie, która ma bezpo Ļ redni zwi Ģ zek z ksi ĢŇ k Ģ , któr Ģ

trzymacie w r ħ kach. Pozwólcie, Ň e wyja Ļ ni ħ .

Zostałem pisarzem science fiction w roku 1938, w czasach, gdy John W. Campbell

rewolucjonizował t ħ dziedzin ħ wprowadzaj Ģ c prosty wymóg: pisarze science fiction maj Ģ

trwa ę dzielnie na pograniczu nauki i literatury.

Science fiction sprzed epoki Campbella zbyt cz ħ sto mie Ļ ciła si ħ w jednej z dwóch

kategorii. Były to utwory albo zupełnie nie naukowe, albo całkowicie naukowe. Utwory

nie naukowe były to opowie Ļ ci przygodowe, w których cz ħ sto pojawiaj Ģ ce si ħ słowa z

westernowego Ň argonu usuni ħ to i zast Ģ piono słowami z Ň argonu kosmicznego. Pisarz

mógł nie mie ę zielonego poj ħ cia o nauce, wystarczyło, Ň e dysponował słownictwem z

technicznego Ň argonu, które umieszczał losowo w utworze.

Opowiadania całkowicie naukowe, z drugiej strony, były zaludnione wył Ģ cznie

karykaturami naukowców. Niektórzy z nich byli szalonymi naukowcami, inni —

roztargnionymi, jeszcze inni — szlachetnymi. Ich jedyn Ģ cech Ģ wspóln Ģ był poci Ģ g do

szczegółowego obja Ļ niania własnych teorii. Szale ı cy wykrzykiwali je, roztargnieni

mamrotali, szlachetni deklamowali, ale wszyscy wygłaszali niezno Ļ nie długie wykłady.

Sama opowie Ļę była spoiwem cienko rozsmarowanym na długich monologach, a jej

celem było dawanie złudzenia, Ň e te długa Ļ ne monologi maj Ģ jaki Ļ sens.

Na pewno były wyj Ģ tki. Pozwólcie, Ň e wymieni ħ na przykład „Odysej ħ marsja ı sk Ģ ”

Stanleya G. Weinbauma (który zmarł przedwcze Ļ nie na raka w wieku trzydziestu sze Ļ ciu

lat). Opowiadanie to pojawiło si ħ w 1934r. w lipcowym wydaniu Wonder Stories —

doskonałe opowiadanie w stylu Campbella, cztery lata przed rozpocz ħ ciem przez niego

rewolucji w SF.

Zasługa Campbella polegała na tym, Ň e uparł si ħ by z wyj Ģ tku uczyni ę reguł ħ . Miała

tam by ę prawdziwa nauka i prawdziwa opowie Ļę , i Ň adna z nich nie miała dominowa ę .

Nie zawsze udawało mu si ħ dosta ę co chciał, ale zdarzało si ħ to wystarczaj Ģ co cz ħ sto, by

zapocz Ģ tkowa ę co Ļ , co starzy weterani nazywaj Ģ Złotym Wiekiem Science Fiction.

Niew Ģ tpliwie ka Ň da generacja ma swój Złoty Wiek — tak si ħ jednak zło Ň yło, Ň e nale Ňħ

do Złotego Wieku Campbella, kiedy wi ħ c mówi ħ „Złoty Wiek”, mam na my Ļ li akurat ten.

Na szcz ħĻ cie udało mi si ħ wkr ħ ci ę do tej dziedziny akurat na czas, by moje opowiadania

na swój sposób (i był to dobry sposób, do licha z fałszyw Ģ skromno Ļ ci Ģ ) miały swój

udział w tym Złotym Wieku.

Ka Ň dy Złoty Wiek niesie jednak w sobie zal ĢŇ ek własnego upadku, a kiedy ju Ň si ħ

zako ı czy, mo Ň na dokona ę retrospekcji i nieomylnie wskaza ę te zal ĢŇ ki. (Cudowna,

cudowna retrospekcja! Jak Ň e słodkie dla proroctwa jest co Ļ , co si ħ ju Ň wydarzyło.

Pomyłki s Ģ niemo Ň liwe!)

W tym wypadku postulat Campbella domagaj Ģ cy si ħ zarówno prawdziwej opowie Ļ ci,

jak i prawdziwej nauki, sprowokował podwójny zły los: jeden dla prawdziwej nauki,

drugi dla prawdziwych opowie Ļ ci.

Z prawdziw Ģ nauk Ģ , opowie Ļ ci musiały brzmie ę coraz bardziej wiarygodnie i

rzeczywi Ļ cie tak si ħ stało. Walcz Ģ c o realizm autorzy opisywali komputery, rakiety i bro ı

nuklearn Ģ , które bardzo przypominały komputery, rakiety i bro ı nuklearn Ģ , jakie pojawiły

si ħ ju Ň w nast ħ pnej dekadzie. Wskutek tego prawdziwe Ň ycie lat pi ħę dziesi Ģ tych i

sze Ļę dziesi Ģ tych bardzo przypomina Campbellowsk Ģ fikcj ħ lat czterdziestych.

Tak, pisarze science fiction lat czterdziestych wymy Ļ lili wszystko, co mamy dzi Ļ w

prawdziwym Ň yciu. My, pisarze, nie tylko rwali Ļ my si ħ do lotu na Ksi ħŇ yc czy

wysyłali Ļ my bezzałogowe statki na Marsa; przemierzali Ļ my Galaktyk ħ w naszych

statkach szybszych od Ļ wiatła. Mimo to wszystkie nasze kosmiczne przygody opierały si ħ

na tym samym sposobie my Ļ lenia, który dzi Ļ króluje w NASA.

Poniewa Ň dzisiejsza rzeczywisto Ļę tak bardzo przypomina przedwczorajsze fantazje,

starzy fani si ħ niepokoj Ģ . Gdzie Ļ w gł ħ bi duszy, bez wzgl ħ du na to, czy si ħ do tego

przyznaj Ģ czy nie, czuj Ģ si ħ rozczarowani, a nawet w Ļ ciekli, Ň e oto Ļ wiat zewn ħ trzny

dokonał inwazji na ich prywatny teren. Cierpi Ģ z powodu utraty „do Ļ wiadczenia cudu”,

gdy Ň rzeczy nale ŇĢ ce niegdy Ļ do sfery cudów s Ģ dzi Ļ prozaiczne i trywialne.

Co wi ħ cej, nadzieje, Ň e science fiction epoki Campbella nakr ħ ci spiral ħ czytelnictwa i

zwi ħ kszy szacunek do gatunku, nie zostały spełnione. W istocie objawił si ħ do Ļę

nieprzewidziany skutek. Nowe pokolenie potencjalnych odbiorców science fiction

znalazło cał Ģ fantastyk ħ , która była mu potrzebna, w gazetach i czasopismach głównego

nurtu i wielu z nich nie odczuwało ju Ň pilnej potrzeby si ħ gania po wyspecjalizowane

czasopisma fantastyczne.

Tak si ħ zatem stało, Ň e po krótkotrwałym entuzjazmie w pierwszej połowie lat

pi ħę dziesi Ģ tych, kiedy wszystkie najwi ħ ksze marzenia wydawały si ħ ziszcza ę dla pisarzy i

wydawców z dziedziny science fiction, nast Ģ piła recesja i nagle czasopisma nie cieszyły

si ħ wi ħ kszym powodzeniem ni Ň w latach czterdziestych. Recesji tej nie powstrzymało

nawet wystrzelenie Sputnika — raczej j Ģ przyspieszyło.

I to tyle o złym losie sprowadzonym przez prawdziw Ģ nauk Ģ . A prawdziwa opowie Ļę ?

Dopóki fantastyka była medium na drewnianych nogach, jak w latach dwudziestych i

trzydziestych, dobre pisarstwo nie było konieczne. Pisarze fantastyczni tych czasów byli

bezpiecznym, solidnym Ņ ródłem tekstów — dopóki Ň yli, pisali fantastyk ħ , gdy Ň wszystko

inne wymagało lepszej techniki pisarskiej i było poza ich zasi ħ giem. ( ĺ piesz ħ donie Ļę , Ň e

zdarzały si ħ wyj Ģ tki i natychmiast przychodzi mi do głowy Murray Leinster.)

Autorzy wychowani przez Campbella musieli jednak pisa ę wystarczaj Ģ co dobrze, w

przeciwnym razie CampbeF! odrzucał ich teksty. Pod naciskiem własnego zapału

zaczynali pisa ę coraz lepiej. W ko ı cu, co nieuniknione, odkryli, Ň e pisz Ģ wystarczaj Ģ co

dobrze by zarabia ę pieni Ģ dze gdzie indziej i strumyczek fantastyki zacz Ģ ł wysycha ę .

Dwa przekle ı stwa Złotego Wieku w pewnym stopniu działały równolegle. Znaczna

liczba autorów Złotego Wieku zrealizowała postulat science fiction odbywaj Ģ c podró Ň od

fikcji do faktu. Tacy autorzy, jak Poul Anderson, Arthur C. Clarke, Lester del Rey i

Clifford D. Simak zabrali si ħ za pisanie o naukowych faktach.

Tak naprawd ħ to nie oni si ħ zmienili; zmieniło si ħ medium. Tematy, którymi kiedy Ļ

zajmowali si ħ w literaturze (loty rakietowe, podró Ň e kosmiczne, Ň ycie na innych

planetach, itp.) przeskoczyły od fikcji do faktu, a autorzy pod ĢŇ yli za nimi. Oczywi Ļ cie

ka Ň da strona napisana przez tych autorów oznaczała o jedn Ģ stron ħ fantastyki mniej.

Obawiam si ħ , Ň e jaki Ļ lepiej zorientowany czytelnik zacznie w tym miejscu mrucze ę

pod nosem wydaj Ģ c z siebie sarkastyczne komentarze, wi ħ c lepiej od razu przyznam,

całkowicie szczerze, Ň e z całej załogi Campbella ja przeszedłem t ħ przemian ħ w sposób

najbardziej drastyczny. Od chwili, gdy wystartował Sputnik, a pogl Ģ dy Amerykanów na

nauk ħ (przynajmniej chwilowo) przeszły całkowit Ģ rewolucj ħ , opublikowałem do dzi Ļ

pi ħę dziesi Ģ t osiem ksi ĢŇ ek, z których tylko dziewi ħę mo Ň na uzna ę za beletrystyk ħ .

Musz ħ te Ň przyzna ę , Ň e jestem zakłopotany, zawstydzony i targany poczuciem winy,

gdy Ň bez wzgl ħ du na to, gdzie jestem i co robi ħ , zawsze uwa Ň am si ħ przede wszystkim za

pisarza science fiction. Je Ļ li jednak The New York Times prosi mnie o skolonizowanie

Ksi ħŇ yca albo The Harper’s Magazine zamawia u mnie zbadanie granic Wszech Ļ wiata,

jak Ň e mógłbym odmówi ę ? Te problemy s Ģ teraz sednem mojej pracy.

Ale niech wolno mi b ħ dzie doda ę we własnej obronie, Ň e nie całkiem porzuciłem

fantastyk ħ w Ļ cisłym tego słowa znaczeniu. Marcowe wydanie Worlds of If z roku 1967

(wła Ļ nie dost ħ pne na stoiskach z pras Ģ , gdy pisz ħ te słowa) zawiera moj Ģ nowel ħ

zatytułowan Ģ „Billiard Bali”.

Ale przesta ı my ju Ň mówi ę o mnie, wró ę my do samej fantastyki.

Jaka była reakcja science fiction na podwójne zagro Ň enie? Oczywi Ļ cie gatunek musiał

si ħ jako Ļ dostosowa ę i tak si ħ te Ň stało. Klasyczne teksty w stylu Campbella nadal

powstawały, ale nie tworzyły ju Ň ko Ļę ca gatunku. Rzeczywisto Ļę podkradła si ħ za blisko.

I znów na pocz Ģ tku lat sze Ļę dziesi Ģ tych nast Ģ piła fantastyczna rewolucja, której

znakiem stał si ħ magazyn Galaxy pod przywództwem swego redaktora naczelnego,

Frederika Pohla. Nauka wycofała si ħ , a na czoło wysun ħ ła si ħ nowoczesna technika

literacka.

Akcent uległ znacznemu przesuni ħ ciu w stron ħ stylu. Kiedy Campbell rozpoczynał

swoj Ģ rewolucj ħ , nowi pisarze wkraczali na tereny gatunku w aurze akademicko Ļ ci, nauki

i in Ň ynierii, suwaka logarytmicznego i probówki. Teraz nowi autorzy nosili pi ħ tno poety i

artysty, krocz Ģ c w aurze Greenwich Wlage i lewego brzegu Sekwany.

Jest rzecz Ģ naturaln Ģ , Ň e Ň aden kataklizm ewolucyjny nie przebiega bez szerokiego

wymierania gatunków. Zam ħ t, który zako ı czył okres kredowy, zmiótł z powierzchni

ziemi dinozaury, za Ļ koniec epoki kina niemego wyeliminował cał Ģ hord ħ głupio

gestykuluj Ģ cych hochsztaplerów.

To samo stało si ħ z rewolucjami w fantastyce.

Antologia - Niebezpieczne wizje.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: