Zbieg.pdf

Zbieg przest ħ pstwa z wykroczeniem

Marek Rychel

ZBIEG PRZEST Ħ PSTWA Z WYKROCZENIEM

Publikacja ta przeznaczona jest głównie dla policjantów pełni Ģ cych funkcje oskar Ň y-

ciela publicznego, tj. policjantów, którzy s Ģ odpowiedzialni w jednostkach za jako Ļę prowa-

dzonych post ħ powa ı w sprawach o wykroczenia.

Na gruncie cz ħĻ ci ogólnej kodeksu

wykrocze ı , dwa przepisy sprawiaj Ģ pro-

blemy interpretacyjne przy ich wła Ļ ciwym

rozpoznaniu i stosowaniu w praktyce.

Pierwszym z nich jest art. 9 kw (zwany po-

tocznie zbiegiem wykrocze ı ) oraz drugi -

art. 10 kw (zwany potocznie zbiegiem prze-

st ħ pstwa z wykroczeniem). Przedmiotem

niniejszego artykułu jest propozycja wyja-

Ļ nienia

szczegółowa wiedza na temat zbiegu prze-

st ħ pstwa z wykroczeniem wydaje si ħ nie-

zb ħ dna policjantowi pełni Ģ cemu funkcj ħ

oskar Ň yciela publicznego, który korzystaj Ģ c

ze swoich praw, jako strony post ħ powania

w sprawach o wykroczenia, powinien zgła-

sza ę Ļ rodki odwoławcze w przypadku nie-

wła Ļ ciwej interpretacji zapisów ustawy do-

konanej przez s Ģ d grodzki. Skierowanie

wniosku o ukaranie wydaje si ħ tak Ň e nie-

zb ħ dne w przypadku umorzenia post ħ powa-

nia przygotowawczego przez prokuratora

i nie wniesieniu przez niego samodzielnie

wniosku o ukaranie w stosunku do sprawcy

wykroczenia.

W wi ħ kszo Ļ ci przypadków przest ħ p-

stwa i wykroczenia dziel Ģ bardzo istotne

ró Ň nice. Jest jednak grupa wykrocze ı , któ-

rych oddzielenie od przest ħ pstw jest trudne,

zwłaszcza dla policjantów z małym do-

Ļ wiadczeniem. Dzieje si ħ tak, poniewa Ň

w przypadku zbiegu przest ħ pstwa z wykro-

czeniem niezwykle trudno okre Ļ li ę takie

stany, gdzie czyn b ħ d Ģ cy wykroczeniem

wyczerpuje tak Ň e znamiona przest ħ pstwa.

Ponadto sama obiegowa nazwa tego zbiegu,

która funkcjonuje w podr ħ cznikach i ko-

mentarzach prawniczych, tj. tzw. idealny

zbieg przest ħ pstwa z wykroczeniem, wpro-

wadza w bł Ģ d sugeruj Ģ c, Ň e jakoby mamy tu

do czynienia z dwoma lub wieloma czyna-

mi, a nie jednym, jak jest w rzeczywisto Ļ ci.

Bardziej precyzyjnym, w przypadku tego

zbiegu, wydaje si ħ u Ň ycie i posługiwanie

si ħ okre Ļ leniem „jednoczynowy zbieg prze-

st ħ pstwa z wykroczeniem”, który w sposób

niebudz Ģ cy w Ģ tpliwo Ļ ci charakteryzuje

wskazan Ģ instytucj ħ , czyli jednostkowo Ļę

czynu, z jakim mamy do czynienia. Innym

dopuszczalnym nazewnictwem tego zbiegu

sposobu

rozpoznawania

zbiegu

przest ħ pstwa z wykroczeniem.

W przypadku art. 10 kw podobna

konstrukcja wyst ħ puje jeszcze tylko w art. 8

kks. Kodeks karny j Ģ odrzuca, co powoduje

du Ň e problemy z prawidłow Ģ ocen Ģ stanu

prawnego przez osoby nieprzygotowane

z zakresu prawa wykrocze ı , które stosuj Ģ c

niedopuszczaln Ģ analogi ħ do kodeksu kar-

nego, dochodz Ģ do niewła Ļ ciwych rozstrzy-

gni ħę . Problem z prawidłowym stosowa-

niem zapisów ustawy wzi Ģ ł si ħ z faktu, Ň e

kodeks wykrocze ı uchwalono w 1971 r.,

natomiast pozostałe ustawy karne powstały

pó Ņ niej (kodeks karny w 1997 r., kodeks

post ħ powania karnego w 1997 r., natomiast

kodeks post ħ powania w sprawach o wykro-

czenia w 2001 r.). W chwili obecnej, wobec

braku kompatybilno Ļ ci mi ħ dzy ustawami

jest kłopot z rozpoznaniem i stosowaniem

zapisów ustawy. Z do Ļ wiadczenia wiem, Ň e

wielu s ħ dziów tak Ň e sobie z tym nie radzi,

bezpodstawnie odmawiaj Ģ c wszcz ħ cia lub

umarzaj Ģ c ju Ň wszcz ħ te post ħ powanie

w sprawach o wykroczenie, przywołuj Ģ c

jako podstaw ħ swoje decyzji art. 61 kpow.

W wielu przypadkach tak Ň e sami prokura-

torzy, koncentruj Ģ c si ħ na zako ı czeniu po-

st ħ powania przygotowawczego, zapominaj Ģ

lub pomijaj Ģ konieczno Ļę „rozliczenia” po-

zostaj Ģ cego w zbiegu wykroczenia, zatem

Marek Rychel

wydaje si ħ u Ň ycie formy: „rzeczywisty

zbieg znamion przest ħ pstwa i wykrocze-

nia”. W celu prawidłowego rozpoznania

jednoczynowego zbiegu przest ħ pstwa i wy-

kroczenia, konieczne jest przeprowadzenie

dwuetapowej eliminacji polegaj Ģ cej na:

wykroczenie od przest ħ pstwa wynosi 250

zł, a je Ň eli chodzi o oszustwo przy sprzeda-

Ň y towaru lub Ļ wiadczenie usług, kwota ta

wynosi 100 zł. Niezale Ň nie od wskazanego

wy Ň ej kryterium, warto Ļ ci rzeczy lub wyso-

ko Ļ ci powstałej szkody, czynnikiem roz-

dzielaj Ģ cym przest ħ pstwo od wykroczenia

mo Ň e by ę przedmiot czynno Ļ ci wykonaw-

czej w postaci: broni, amunicji, materiałów

wybuchowych lub kryterium sposobu po-

pełnienia czynu w postaci: gwałtu, gro Ņ by

jej u Ň ycia, włamania itd. Mo Ň na stwierdzi ę

wi ħ c, Ň e w przypadku tzw. czynów przepo-

łowionych ró Ň nice mi ħ dzy przest ħ pstwem,

a wykroczeniem s Ģ wyra Ņ nie okre Ļ lone,

dlatego te Ň ich rozpoznanie nie powinno

nastr ħ cza ę Ň adnych trudno Ļ ci. Wskazany

przez ustawodawc ħ zakres zastosowania

przest ħ pstw i wykrocze ı w przypadku czy-

nów przepołowionych powoduje, Ň e nie

tworz Ģ one zbiegu.

Nast ħ pnym krokiem jest sprawdze-

nie czy nie zachodzi tzw. pomijalny zbieg

znamion przest ħ pstwa i wykroczenia, co w

wielu przypadkach przysparza du Ň o wi ħ cej

problemów interpretacyjnych ni Ň w przy-

padkach tzw. czynów przepołowionych.

W sytuacji, gdy znamiona wykroczenia sta-

nowi Ģ cz ħĻę składow Ģ znamion przest ħ p-

stwa, redukcja wielo Ļ ci ocen nast ħ puje wy-

ł Ģ cznie przy zastosowaniu tzw. zasady po-

chłaniania. W uproszczony sposób zasad ħ

t ħ mo Ň na porówna ę do ła ı cucha pokarmo-

wego wyst ħ puj Ģ cego w przyrodzie, polega-

j Ģ cego na skonsumowaniu mniejszej, słab-

szej jednostki przez wi ħ ksz Ģ i silniejsz Ģ .

Ilustruj Ģ c t ħ zasad ħ graficznie, mo Ň na nary-

sowa ę dwa koła o ró Ň nych wielko Ļ ciach,

gdzie wi ħ ksze koło b ħ dzie obrazowało

przest ħ pstwo, poniewa Ň jest czynem

o znacznie wi ħ kszym ci ħŇ arze gatunko-

wym, a mniejsze b ħ dzie przedstawiało wy-

kroczenie. Dokonuj Ģ c opisu znamion prze-

st ħ pstwa i wykroczenia, a nast ħ pnie porów-

nuj Ģ c je ze sob Ģ w przypadku, gdy b ħ dzie-

my mieli do czynienia z tzw. pomijalnym

zbiegiem znamion przest ħ pstwa i wykro-

czenia, du Ň e koło wchłonie małe, w taki

sposób, Ň e to małe koło pokryje si ħ dokład-

nie z pewna cz ħĻ ci Ģ du Ň ego, ale tylko w je-

sprawdzeniu i wykluczeniu czy czyn nie

stanowi tzw. czynu przepołowionego,

analizie i wyeliminowaniu tego, Ň e wy-

kroczenie nie zostało pochłoni ħ te przez

przest ħ pstwo, tzn. czy nie mamy do

czynienia z tzw. pomijalnym zbiegiem

znamion przest ħ pstwa i wykroczenia.

Fot. archiwum

Funkcjonuj Ģ cy w doktrynie i prak-

tyce termin „czyn przepołowiony” okre Ļ la

obszar wspólny dla przest ħ pstw i wykro-

cze ı , dotyczy bowiem czynów skierowa-

nych przeciwko dobru chronionemu, jakim

jest mienie i niektóre interesy konsumen-

tów. Bardzo łatwo je rozpozna ę , poniewa Ň

mo Ň na je enumeratywnie wymieni ę . Prze-

st ħ pstwa zostały uj ħ te w przepisach art.:

278 kk, 284 kk, 288 kk, 290 kk, 291 kk (z

pewnymi ograniczeniami), 292 kk, a wy-

kroczenia w art.: 119 kw, 120 kw, 122 kw,

123 kw, 124 kw, 134 kw. Mimo to Ň samo Ļ ci

znamion przedmiotowych mi ħ dzy tymi

czynami, kryterium oddzielaj Ģ cym prze-

st ħ pstwo od wykroczenia stanowi warto Ļę

rzeczy lub wysoko Ļę wyrz Ģ dzonej szkody.

W przypadku kradzie Ň y drzewa z lasu, war-

to Ļę ró Ň ni Ģ ca wykroczenie od przest ħ pstwa

wynosi 75 zł. W przypadku kradzie Ň y mie-

nia, warzyw, owoców, kwiatów, jego przy-

właszczenia, uszkodzenia lub zniszczenia

oraz paserstwa, warto Ļę rozgraniczaj Ģ ca

Zbieg przest ħ pstwa z wykroczeniem

go zawarto Ļ ci. Typowym przykładem ta-

kiego zbiegu jest przest ħ pstwo kradzie Ň y z

włamaniem opisane w art. 279 § 1 kk z wy-

kroczeniem okre Ļ lonym w art. 124 § 1 kw,

polegaj Ģ cym na umy Ļ lnym uszkodzeniu lub

zniszczeniu mienia. Cech Ģ charakterystycz-

n Ģ kradzie Ň y z włamaniem jest to, Ň e

sprawca, zanim dokona zaboru mienia w

celu jego przywłaszczenia, pokonuje trwał Ģ

przeszkod ħ , w drodze jej uszkodzenia lub

zniszczenia. Je Ň eli warto Ļę uszkodzonej lub

zniszczonej przeszkody nie przekracza 250

zł, to opis tego czynu dokładnie zawiera

w sobie opis wykroczenia z art. 124 § 1 kw.

Takie zło Ň one zachowanie wchłania wykro-

czenie przez przest ħ pstwo i na podstawie

reguł wykładni prawa kwalifikuje si ħ taki

wyst ħ pek jako przest ħ pstwo z art. 279 § 1

kk. Cz ħ sto zasada pochłaniania wyst ħ puje

w przest ħ pstwach przeciwko bezpiecze ı -

stwu w komunikacji, które bardzo łatwo

wymieni ę - s Ģ to przest ħ pstwa opisane w art.:

173 kk, 174 kk, 177 kk, 178 kk, 179 kk,

180 kk. Pochłaniaj Ģ one takie wykroczenia

jak wskazane w art.: 86 kw, 87 kw, 96 kw, 98

kw. Nale Ň y jednak pami ħ ta ę , Ň e aby w przy-

padku tzw. pomijalnego zbiegu znamion

przest ħ pstwa i wykroczenia, pochłoni ħ cie

wykroczenia było całkowite i Ň adne ze zna-

mion wykroczenia nie wykraczało poza

wskazane przez ustawodawc ħ cechy prze-

st ħ pstwa. Ilustruj Ģ c to w sposób graficzny

mniejsze koło musi całkowicie zawiera ę si ħ

we wn ħ trzu wi ħ kszego i Ň aden fragment tego

koła nie mo Ň e z niego wystawa ę .

Je Ň eli analiza wspólnych elementów

przest ħ pstwa i wykroczenia doprowadzi do

wniosku, Ň e nie mamy do czynienia z tzw.

czynem przepołowionym lub tzw. pomijal-

nym zbiegiem przest ħ pstwa i wykroczenia,

to zapewne mamy do czynienia z konstruk-

cj Ģ jednoczynowego zbiegu przest ħ pstwa

z wykroczeniem, opisan Ģ w art. 10 kw.

Odwołuj Ģ c si ħ konsekwentnie do

graficznego opisu, jednoczynowy zbieg

przest ħ pstwa z wykroczeniem przedstawio-

ny za pomoc Ģ figur geometrycznych, wy-

gl Ģ da tak, Ň e małe koło ilustruj Ģ ce wykro-

czenie nie mie Ļ ci si ħ w cało Ļ ci w du Ň ym

kole przedstawiaj Ģ cym przest ħ pstwo. Cha-

rakterystyczn Ģ cz ħĻ ci Ģ tego zbiegu jest wła-

Ļ nie ten element niemieszcz Ģ cy si ħ , czy te Ň

wystaj Ģ cy poza obrys fragment koła, sta-

nowi Ģ cy odr ħ bne cechy przedmiotowe nie-

których znamion wykroczenia. Zagadnienie

to mo Ň na tak Ň e przedstawi ę na podstawie

nast ħ puj Ģ cych przykładów:

sprawca popełnia przest ħ pstwo z art.

217 § 1 kk (naruszenie nietykalno Ļ ci

cielesnej innej osoby), a jednocze Ļ nie

swoim zachowaniem wyczerpuje zna-

miona wykroczenia z art. 51 § 1 kw

(zakłócenie porz Ģ dku publicznego),

sprawca popełnia przest ħ pstwo z art.

224 § 2 kk (zmusza policjanta do zanie-

chania uzasadnionego ŇĢ dania okazania

dokumentów), jednocze Ļ nie wyczerpu-

j Ģ c znamiona wykroczenia z art. 108 kw

(szczuje go psem),

sprawca popełnia przest ħ pstwo z art. 288

kk (niszczy lub uszkadza mienie) w ten

sposób, Ň e w karoserii nadwozia stoj Ģ ce-

go w miejscu publicznym samochodu

wydrapuje nieprzyzwoity napis, ogłosze-

nie, lub rysunek, czym jednocze Ļ nie do-

konuje wykroczenia z art. 141 kw.

We wszystkich opisanych przypad-

kach znamiona wykroczenia wykraczaj Ģ

poza cechy przedmiotowe przest ħ pstwa.

W takich sytuacjach policjant jest zobowi Ģ -

zany, niezale Ň nie od realizacji czynno Ļ ci

w ramach post ħ powania przygotowawcze-

go, wył Ģ czy ę materiały w celu przeprowa-

dzenia czynno Ļ ci wyja Ļ niaj Ģ cych i skiero-

wa ę wniosek o ukaranie do s Ģ du grodzkie-

go. Wskazany wy Ň ej sposób rozpoznawania

jednoczynowego zbiegu przest ħ pstwa

z wykroczeniem jest niezb ħ dny dla poli-

cjanta pionu prewencji i pionu dochodze-

niowego w celu zgodnego z prawem reali-

zowania ustawowych zada ı wynikaj Ģ cych

z wykrywania przest ħ pstw i wykrocze ı

oraz Ļ cigania ich sprawców.

Omawiaj Ģ c zbieg przest ħ pstwa

z wykroczeniem, nale Ň y jeszcze wyja Ļ ni ę

koncepcj ħ tzw. odpowiedzialno Ļ ci zredu-

kowanej, tj. odpowiedzialno Ļ ci za wykro-

czenie powstaj Ģ ce wówczas, kiedy z ró Ň -

nych powodów brak jest podstaw do odpo-

Marek Rychel

wiedzialno Ļ ci za przest ħ pstwo, które nieja-

ko „zawierało w sobie” znamiona okre Ļ lo-

nego typu wykroczenia. Koncepcja ta pier-

wotnie powstała w odniesieniu do wypadku

drogowego (art.177 § 1 kk), kiedy po-

krzywdzonym jest wył Ģ cznie osoba najbli Ň -

sza i odst ħ puje ona od zło Ň enia wniosku

o Ļ ciganie karne (art.177 § 3 kk). W takim

przypadku sprawca musi zosta ę ukarany na

podstawie art. 86 § 1 kw, poniewa Ň przepi-

sy te zostaj Ģ niejako automatycznie przy-

wrócone, bowiem przepis art. 177§ 3 kk

ogranicza wył Ģ czenie Ļ cigania tylko w od-

niesieniu do przest ħ pstwa i samo z siebie

nie wył Ģ cza odpowiedzialno Ļ ci za wykro-

czenie. Podobny problem powstał 14

kwietnia 2000 r., gdy znowelizowano ko-

deks karny, który ustanowił przest ħ pstwo z

art. 178a kk, co zaowocowało utworzeniem

nowej konstrukcji prawnej okre Ļ lanej

w art.177 § 1 lub 3 k.k., Je Ň eli zatem

sprawca jednym czynem popełnił przest ħ p-

stwo formalne z art. 178a § 1 lub 2 kk i

jednocze Ļ nie przest ħ pstwo materialne z art.

177§ 1 kk, to takie zachowanie podlega

kumulatywnej kwalifikacji prawnej - i co

do tego faktu nie ma Ň adnej w Ģ tpliwo Ļ ci.

Problem pojawia si ħ jednak wówczas, gdy

jedynym pokrzywdzonym jest osoba naj-

bli Ň sza do sprawcy i nie wnosi ona wniosku

o Ļ ciganie sprawcy, a do wypadku doszło

w ruchu drogowym. W tym przypadku

mamy do czynienia z rzeczywistym zbie-

giem przepisów, poniewa Ň formalne zna-

miona wyst ħ pku okre Ļ lone w art. 178a § 1

lub 2 kk nie obejmuj Ģ materialnego skutku

w postaci konkretnego zagro Ň enia dla okre-

Ļ lonej osoby, wówczas musimy sporz Ģ dzi ę

wniosek o ukaranie z art. 86 § 2 kw. Kon-

cepcja odpowiedzialno Ļ ci zredukowanej,

mimo Ň e powstała na potrzeby zwi Ģ zane

z wypadkiem drogowym, ma zastosowanie

w odniesieniu do innych przest ħ pstw. W ce-

lu wyja Ļ niania funkcjonowania koncepcji

odpowiedzialno Ļ ci zredukowanej mo Ň na

posłu Ň y ę si ħ nast ħ puj Ģ cymi przykładami:

to w tym przypadku sprawca odpowie

za które Ļ z wykrocze ı z art.70-76 kw,

sprawca popełnia przest ħ pstwo z art.

164 kk lub 167 kk, jednak, gdy dobro-

wolnie uchylił gro ŇĢ ce niebezpiecze ı -

stwo to wówczas nie b ħ dzie podlegał

karze z art.169 § 1 kk, a odpowie za

które Ļ z wykrocze ı z art.70-75 kw,

sprawca popełnia przest ħ pstwo z art.

174 kk, jednak gdy dobrowolnie uchylił

gro ŇĢ ce niebezpiecze ı stwo, to wówczas

nie b ħ dzie podlegał karze z art.176 kk,

w tym przypadku sprawca odpowie za

które Ļ z wykrocze ı z art.70-75 kw.

Koncepcja odpowiedzialno Ļ ci zre-

dukowanej ma zastosowanie wobec spraw-

cy przest ħ pstwa, który swoim zachowaniem

wypełnił tak Ň e znamiona wykroczenia. Je-

Ň eli jednak zostały one pochłoni ħ te przez

przest ħ pstwo, z jakiejkolwiek przyczyny

formalnej nie podlega on odpowiedzialno Ļ ci

za przest ħ pstwo, to wówczas przywraca si ħ

kwalifikacj ħ za wykroczenie.

W przypadku zbiegu przest ħ pstwa

i wykroczenia przejrzysto Ļę opisu niepo-

trzebnie komplikuje fakt u Ň ywania ro Ň nego

nazewnictwa do okre Ļ lenia wykroczenia

ulegaj Ģ cego tzw. redukcji na zasadzie po-

chłaniania. Tego rodzaju zbieg w literaturze

przedmiotu, podr ħ cznikach i komentarzach

nosi takie nazwy jak „zbieg pozorny”,

„zbieg pomijalny”, lub „zbieg niewła Ļ ci-

wy”. Ró Ň nice w nazewnictwie zwi Ģ zane s Ģ

jednak tylko z ró Ň nym abstrakcyjnym po-

dej Ļ ciem do nauki prawa reprezentowanym

przez ró Ň ne o Ļ rodki akademickie. W skró-

cie mo Ň na to okre Ļ li ę w ten sposób, Ň e tłu-

macz Ģ c ten sam stan prawny, ró Ň nymi me-

todami dochodzi si ħ do tego samego rezul-

tatu, lecz przy u Ň yciu ró Ň nej aparatury po-

j ħ ciowej, co w efekcie dodatkowo utrudnia

prawidłowe zrozumienie problematyki

zbiegu przest ħ pstwa z wykroczeniem

i wprowadza wiele osób w bł Ģ d.

sprawca popełnia przest ħ pstwo z art.

160 § 3 kk, a pokrzywdzony nie wniósł

wniosku o Ļ ciganie karne art.160 § 5 kk,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: