BY Hulecki D., Redkija maniety Żyhimonta Staroha 1508-1529 hadou u zborach najwialikszych polskich myziejau, Bankauski wiesnik, nr [405] 2008.pdf
(
947 KB
)
Pobierz
216232089 UNPDF
Банкаўскi веснiк, ЛЮТЫ 2008
çìåIáåÄíõäÄ
Р
эдкія манеты Жыгімонта Старога
1508—1529 гадоў у зборах
найвялікшых польскіх музеяў
ÑÁÏiÚ˚ ÉìãÖñäI
ëfl·‡ Å·ÛÒ͇„‡
ÌÛÏiÁχÚ˚˜Ì‡„‡ Ú‡‚‡˚ÒÚ‚‡
(Нацыянальны музей у Кракаве),
Анджэю Раманоўскаму (Нацыя-
нальны музей у Варшаве), Мiхалу
Завадзкаму i Марце Менцлеўскай
(Замак каралеўскi ў Варшаве).
Перадусiм мяне цiкавiлi вельмi
рэдкiя манеты накшталт пенязя
без лiтары, якi Я. Іваноўскi аднёс
да першых эмiсiяў Жыгiмонта
Старога, паўгрошаў 1508, 1512 га-
доў (з поўнай датай), з колцамi пе-
рад Арлом, а таксама спрэчныя
манеты, апiсаныя Эмерыкам Гу-
тэн-Чапскiм, i неапiсаныя раней
варыяцыi паўгрошаў.
У MNK i ZKW аказалася да-
кладная база звестак, якiя дазво-
лiлi атрымаць спiс паўгрошаў
Жыгiмонта Старога ў зборах кож-
нага з музеяў, да таго ж з пазна-
чэннем iнвентарнага нумара i вагi.
Асаблiвую цiкавасць уяўляе iн-
фармацыя з кракаўскага музея, бо
ягоны збор багаты на незвычай-
ныя варыяцыi манет. У музеi за-
хоўваецца знакамiтая калекцыя
графа Эмерыка Гутэн-Чапскага.
Апроч таго, збор складзены такса-
ма з манет, якiя паходзяць з ка-
лекцый Кастрэбскага, Косткi, За-
крэўскага, Рышарда i iншых. Гэта
iнфармацыя дазваляе рабiць пэў-
ныя статыстычныя выкладкi, а
таксама паскорыць iншым даслед-
нiкам камунiкацыю з MNK, таму,
безумоўна, будзе карысна прывес-
цi яе тут
(таблiца 1)
.
І ўсё ж такi манета, якая вы-
клiкае найбольш спрэчак i сумне-
ваў i якую апiшу ў першую чаргу,
— не паўгрош, а пенязь з Пагоняй
i Арлом, так званы “пенязь без лi-
тары”
(малюнак 1)
.
Гэта манета
паходзiць са збору Э. Гутэн-Чап-
скага, якi набыў яе ў свой час за 8
расiйскiх рублёў.
Традыцыйна гэты пенязь ад-
носiўся даследнiкамi да першых
эмiсiяў Аляксандра, здзейсненых
iм яшчэ пры жыццi яго бацькi
Казiмiра ў 1490—1492 гадах. У
1999 годзе Я. Іваноўскi аднёс яго
да раннiх эмiсiяў Жыгiмонта Ста-
рога (1506 год). Паводле яго
версii, па смерцi Аляксандра мын-
ца працягвала працаваць “пэўны
час”, б’ючы “пенязi без лiтары”
[Ivanauskas, Douchis, 1, с. 47]. Не-
каторыя iншыя даследнiкi, у тым
лiку гарадзенец В. Какарэка, якi
прысвяцiў мынцарству Аляксанд-
ра асобны даклад на мiжнароднай
нумiзматычнай канферэнцыi ў
Раўбiчах (2007), лiчаць, што “пе-
нязi без лiтары” — гэта “фальсы-
фiкаты XIX стагоддзя альбо мане-
У
лiпенi 2007 года мне ўдало-
ся атрымаць дазвол на даследваннi
i наведаць найвялiкшыя музеi
Польскай Рэспублiкi для вывучэн-
ня неапiсаных варыянтаў манет
Вялiкага княства Лiтоўскага
1508—1529 гадоў. Атрыманая ад
супрацоўнiкаў гэтых устаноў iн-
фармацыя, а таксама вынiкi маiх
даследванняў прадстаўлены ў гэ-
тым артыкуле.
На працягу тыдня я працаваў у
фондах:
— Нацыянальнага музея ў Кра-
каве (MNK);
— Нацыянальнага музея ў Вар-
шаве (MNW);
— Замка каралеўскага ў Вар-
шаве (ZKW).
За садзеянне ва ўстанаўленнi
кантактаў, правядзенне са мной
даследнiцкiх сесiяў i спаўненне за-
пытаў, без якiх не стаў бы магчы-
мым гэты матэрыял, хачу выка-
заць падзяку Веславу Капiцкаму
(Польскае нумiзматычнае тавары-
ства), Яраславу Бодзку, Альжбеце
Карчыньскай i Ганне Студнiцкай
Малюнак 1.
Пенязь “без лiтары” з калекцыi Э. Гутэн-Чапскага. Вага 0,261 г.
55
Банкаўскi веснiк, ЛЮТЫ 2008
çìåIáåÄíõäÄ
퇷Îiˆ‡ 1
Паўгрошы Жыгiмонта Старога
ў зборы Нацыянальнага музея ў Кракаве (MNK)
(Дадзеныя на 17.08.2007)
1. 1508, Cz. 5637, VII-P-13197, 1,175 g
2. 1509, VII-P-13198, 1,234 g
3. 1509, VII-P-13199, 1,276 g
4. 1509, Cz. 224, VII-P-13200, 1,240 g
5. 1509, Cz. 225, VII-P-13201, 1,361 g
6. 1509, Cz. 4830, VII-P-13202, 1,130 g
7. 1509, Cz. 7053, VII-P-13203, 1,322 g
8. 1509, Cz. 7054, VII-P-13204, 1,260 g
9. 1509, Cz. 10050, VII-P-13205, 1,167 g
10. 1509, VII-P-13206, 1,192 g
11. 1509, VII-P-13207, 1,134 g
12. 1509, VII-P-13208, 1,214 g
13. 1509, VII-P-13209, 1,160 g
14. 1509, VII-P-13210, 1,150 g
15. 1509, VII-P-13211, 1,182 g
16. 1509, VII-P-13212, 1,088 g
17. 1509, VII-P-13213, 0,916 g
18. 1509, VII-P-13214, 1,064 g
19. 1509, VII-P-13215, 1,067 g
20. 1509, VII-P-13216, 1,159 g
21. 1509, VII-P-13217, 1,133 g
22. 1510, Cz. 227, VII-P-13218, 1,243 g
23. 1510, Cz. 228, VII-P-13219, 1,181 g
24. 1510, Cz. 7055, VII-P-13220, 1,202 g
25. 1510, Cz. 7056, VII-P-13221, 1,183 g
26. 1510, Cz. 7057, VII-P-13222, 1,247 g
27. 1510, Cz. 10051, VII-P-1,149 g
28. 1510, VII-P-13224, 1,167 g
29. 1510, VII-P-13225, 1,134 g
30. 1510, VII-P-13226, 0,991 g
31. 1510, VII-P-13227, 1,130 g
32. 1510, VII-P-13228, 1,143 g
33. 1510, VII-P-13229, 1,151 g
34. 1510, VII-P-13,230, 1,274 g
35. 1510, VII-P-13231, 1,149 g
36. 1510, VII-P-13232, 1,196 g
37. 1510, VII-P-13233, 1,118 g
38. 1510, VII-P-13234, 1,105 g
39. 1510, VII-P-13235, 1,150 g
40. 1511, Cz. 230, VII-P-13236, 1,248 g
41. 1511, Cz. 231, VII-P-13237, 1,257 g
42. 1511, Cz. 232, VII-P-13238, 1,214 g
43. 1511, Cz. 7058, VII-P-13239, 1,189 g
44. 1511, Cz. 10052, VII-P-13240, 1,132 g
45. 1511, Cz. 10053, VII-P-13241, 1,186 g
46. 1511, VII-P-13242, 1,344 g
47. 1511, VII-P-13243, 1,141 g
48. 1511, VII-P-13244, 1,145 g
49. 1511, VII-P-13245, 1,182 g
50. 1511, VII-P-13246, 1,130 g
51. 1512, Cz. 7062, VII-P-13247, 1,152 g
52. 1512, Cz. 233, VII-P-13248, 1,288 g
53. 1512, Cz. 234, VII-P-13249, 1,139 g
54. 1512, Cz. 5638, VII-P-13250, 0,971 g
55. 1512, Cz. 7059, VII-P-13251, 1,235 g
56. 1512, Cz. 7060, VII-P-13252, 1,233 g
57. 1512, Cz. 7061, VII-P-13253, 1,130 g
58. 1512, Cz. 9319, VII-P-13254, 1,201 g
59. 1512, VII-P-13255, 1,181 g
60. 1512, VII-P-13256, 1,184 g
61. 1512, VII-P-13257, 1,164 g
62. 1512, VII-P-13258, 1,146 g
63. 1512, VII-P-13259, 1,277 g
64. 1512, VII-P-13260, 1,218 g
65. 1512, VII-P-13261, 1,211 g
66. 1512, VII-P-13262, 1,150 g
67. 1512, VII-P-13263, 1,151 g
68. 1512, VII-P-13264, 1,224 g
69. 1512, VII-P-13265, 1,128 g
70. 1512, VII-P-13266, 1,181 g
71. 1512, VII-P-13267, 1,279 g
72. 1512, VII-P-13268, 1,283 g
73. 1512, VII-P-13269, 1,097 g
74. 1513, Cz. 236, VII-P-13270, 1,336 g
75. 1513, Cz. 237, VII-P-13271, 1,174 g
76. 1513, Cz. 238, VII-P-13272, 1,248 g
77. 1513, Cz. 240, VII-P-13273, 1,171 g
78. 1513, Cz. 241, VII-P-13274, 1,198 g
79. 1513, Cz. 242, VII-P-13275, 1,273 g
80. 1513, Cz. 7063, VII-P-13276, 1,119 g
81. 1513, VII-P-13277, 1,213 g
82. 1513, VII-P-13278, 1,080 g
83. 1513, VII-P-13279, 1,235 g
84. 1513, VII-P-13280, 1,247 g
85. 1513, VII-P-13281, 1,222 g
86. 1513, VII-P-13282, 1,218 g
87. 1513, VII-P-13283, 1,171 g
88. 1513, VII-P-13284, 1,128 g
89. 1513, VII-P-13285, 1,163 g
90. 1513, VII-P-13286, 1,082 g
91. 1514, VII-P-13287, 1,134 g
92. 1514, VII-P-13288, 1,096 g
93. 1514, VII-P-13289, 1,278 g
94. 1514, VII-P-13290, 1,086 g
95. 1514, VII-P-13291, 1,179 g
96. 1514, VII-P-13292, 1,151 g
97. 1514, VII-P-13293, 1,216 g
98. 1514, Cz. 243, VII-P-13294, 1,067 g
99. 1514, Cz. 244, VII-P-13295, 1,367 g
100. 1514, Cz. 245, VII-P-13296, 1,357 g
101. 1514, Cz. 246, VII-P-13297, 1,081 g
102. 1514, Cz. 7064, VII-P-13298, 1,002 g
103. 1514, Cz. 7065, VII-P-13299, 1,149 g
104. 1514, Cz. 10056, VII-P-13300, 1,139 g
105. 1515, Cz. 247, VII-P-13301, 1,182 g
106. 1515, Cz. 248, VII-P-13302, 1,254 g
107. 1515, Cz. 7066, VII-P-13303, 1,202 g
108. 1515, Cz. 9320, VII-P-13304, 1,206 g
109. 1515, Cz. 10057, VII-P-13305, 1,110 g
110. 1515, Cz. 13306, VII-P-13306, 1,114 g
111. 1515, VII-P-13307, 1,257 g
112. 1515, VII-P-13308, 1,149 g
113. 1515, VII-P-13309, 1,378 g
114. 1516, Cz. 249, VII-P-13310, 1,321 g
115. 1516, Cz. 7067, VII-P-13311, 1,372 g
116. 1516, Cz. 7068, VII-P-13312, 1,134 g
117. 1516. Cz. 9321, VII-P-13313, 1,221 g
118. 1516, Cz. 10059, VII-P-13314, 1,170 g
119. 1517, Cz. 250, VII-P-13315, 1,184 g
120. 1517, Cz. 251, VII-P-13316, 1,159 g
121. 1517, Cz. 7069, VII-P-13317, 1,389 g
122. 1517, Cz. 7070, VII-P-13318, 1,169 g
123. 1517, Cz.7071, VII-P-13319, 1,202 g
124. 1517, Cz. 7072, VII-P-13320, 1,203 g
125. 1517, Cz. 9322, VII-P-13321, 1,173 g
126. 1518, Cz. 252, VII-P-13322, 1,147 g
127. 1518, Cz. 253, VII-P-13323, 1,204 g
128. 1518, Cz. 254, VII-P-13324, 1,224 g
129. 1518, Cz. 7073, VII-P-13325, 1,085 g
130. 1518, Cz. 10060, VII-P-13326, 1,182 g
131. 1518, VII-P-13327, 1,202 g
132. 1518, Cz. 10061, VII-P-13328, 1,175 g
133.1519, Cz. 256, VII-P-13329, 1,247 g
134. 1519, Cz. 257, VII-P-13330, 1,190 g
135. 1519, Cz. 258, VII-P-13331, 1,210 g
136. 1519, Cz. 5639, VII-P-13332, 1,148 g
137. 1519, Cz. 7074, VII-P-13333, 1,273 g
138. 1519, Cz. 7075, VII-P-13334, 1,120 g
139. 1519, Cz. 10062, VII-P-13335, 1,212 g
140. 1519, VII-P-13336, 1,135 g
141. 1519, VII-P-13337, 1,180 g
142. 1519, VII-P-13338, 1,170 g
143. 1519, VII-P-13339, 1,131 g
144. 1519, VII-P-13340, 1,148 g
145. 1519, VII-P-13341, 1,246 g
146. 1519, VII-P-13342, 1,086 g
147. 1519, VII-P-13343, 0,893 g
148. 1519, VII-P-13344, 1,125 g
149. 1520, Cz. 260, VII-P-13345, 1,301 g
150. 1520, Cz. 261, VII-P-13346, 1,121 g
151. 1520, Cz. 7076, VII-P-13347, 1,172 g
152. 1520, VII-P-13348, 1,224 g
153. 1520, VII-P-13349, 1,017 g
154. 1520, VII-P-13350, 1,244 g
155. 1521, Cz. 7077, VII-P-13351, 1,163 g
156. 1521, Cz. 7078, VII-P-13352, 1,265 g
157. 1521, Cz. 7079, VII-P-13353, 1,229 g
158. 1521, Cz. 9326, VII-P-13354, 1,075 g
159. 1521, Cz. 9326, VII-P-13355, 1,068 g
56
Банкаўскi веснiк, ЛЮТЫ 2008
çìåIáåÄíõäÄ
퇷Îiˆ‡ 1 (Ô‡ˆfl„)
160. 1521, Cz. 10063, VII-P-13356, 1,202 g
161. Cz. 10064, VII-P-13357, 1,201 g
162. 1521, VII-P-13358, 1,247 g
163. 1521, VII-P-13359, 0,998 g
164. 1521, VII-P-13360, 1,220 g
165. 1521, VII-P-13361, 0,963 g
166. 1521, VII-P-13362, 1,143 g
167. 1522, Cz. 263, VII-P-13363, 1,115 g
168. 1522, Cz. 7080, VII-P-13364, 1,071 g
169. 1522, Cz. 7081, VII-P-13365, 1,153 g
170. 1522, Cz. 9327, VII-P-13366, 1,240 g
171. 1522, Cz. 10065, VII-P-13367, 1,155 g
172. 1522, VII-P-13368, 1,008 g
173. 1522, VII-P-13369, 1,224 g
174. 1522, VII-P-13370, 1,189 g
175. 1523, Cz. 265, VII-P-13371, 1,174 g
176. 1523, Cz. 7082, VII-P-13372, 1,120 g
177. 1523, Cz. 10063, VII-P-13373, 1,200 g
178. 1523, VII-P-13374, 1,218 g
179. 1523, VII-P-13375, 1,172 g
180. 1523, VII-P-13376, 0,947 g
181. 1524, Cz. 266, VII-P-13377, 1,212 g
182. 1524, Cz. 10067, VII-P-13378, 1,226 g
183. 1524, Cz. 10068, VII-P-13379, 1,193 g
184. 1524, VII-P-13380, 1,181 g
185. 1525, Cz. 268, VII-P-13381, 1,274 g
186. 1525, Cz. 9328, VII-P-13382, 1,205 g
187. 1526, Cz. 7083, VII-P-13383, 1,161 g
188. 1526, Cz. 272, VII-P-13384, 1,024 g
189. 1527, Cz. 279, VII-P-13385, 1,217 g
190. 1527, Cz. 280, VII-P-13386, 1,214 g
191. 1527, Cz. 7084, VII-P-13387, 1,179 g
192. 1527, Cz. 9339, VII-P-13388, 1,115 g
193. 1527, VII-P-13389, 1,215 g
194. 1527, VII-P-13390, 1,252 g
195. 1527, Cz. 235, VII-P-13391, 1,104 g
196. 1527, Cz. 281, VII-P-13392, 1,124 g
197. 1527, Cz. 5640, VII-P-13393, 1,147 g
198. 1528, Cz. 4833, VII-P-13394, 1,204 g
199. 1528, Cz. 9331, VII-P-13395, 1,228 g
200. 1528, VII-P-13396, 1,201 g
201. 1528, Cz. 288, VII-P-13397, 0,993 g
202. 1528, Cz.2563, VII-P-13398, 1,173 g
203. 1528, VII-P-13399, 1,235 g
204. 1529, Cz. 294, VII-P-13400, 1,052 g
205. 1529, Cz. 9333, VII-P-13401, 1,125 g
206. 152?, VII-P-13402, 1,176 g
207. 15??, VII-P-13403, 1,252 g
208. 15??, VII-P-13404, 1,157 g
209. 15??, VII-P-13405, 1,196 g
210. 15??, VII-P-13406, 1,182 g
211. 15??, VII-P-13407, 1,176 g
ты з часткова неадбiтай выявай”
[Какареко, 3]. Аргументы апошнiх
(дарэчы, даволi моцныя) грунту-
юцца як на надзвычайнай рэдчынi
гэтых манет, так i на тым, што
такi дробны элемент параўнальна
лёгка для фальшара выдалiць з
поля манеты. Таксама, калi нека-
торыя часткi выявы, напрыклад,
Пагонi, могуць быць неадбiтыя,
дык чаму ж такой заганы не можа
здарыцца з лiтарай
А
?
Каб высветлiць, якi з поглядаў
мае больш правоў на iснаванне,
трэба разгледзець некаторыя пы-
таннi мынцарства Аляксандра, га-
лоўным чынам тыпы выяваў Па-
гонi i Арла на пенязях гэтага кня-
зя. В. Какарэка выдзяляе для пе-
нязяў адзiн тып Пагонi i тры тыпы
Арла [Какареко, 3]. Я.Іваноўскi
выдзяляе тры тыпы Пагонi i тры
тыпы Арла [Ivanauskas, Douchis,
1, с. 37, 41].
Абодва даследнiкi спрабуюць
выявiць паслядоўнасць эмiсiяў на
падставе рознiцы iканаграфiчных
выяваў, што, на мой пагляд, здаец-
ца дачасным. Шляхам аналiзу ты-
паў Пагонi i Арла на пенязях
Аляксандра “з лiтарай” я паспра-
баваў праверыць класiфiкацыi вы-
шэйзгаданых даследнiкаў i прый-
шоў да даволi падобнага падзелу.
Нумарацыя тыпаў выяваў была аб-
рана адвольна i нiякiм чынам не
перыядызуе манеты. Паколькi
вельмi складана знайсцi выдатна
выбiты пенязь Аляксандра, дзе
былi б добра бачнымi ўсе элементы
выявы, вырашана на гэты момант
абмежавацца выдзяленнем падты-
паў аверса ў тыпе П1 В. Какарэкi
[Какареко, 3], якiя, у сваю чаргу,
ёсць i ў Я. Іваноўскага
(малюнкi 2
i 3)
.
Пры гэтым улiчваўся i кшталт
лiтары
A
, дробныя адрозненнi яко-
га нязменна суправаджалi дроб-
ныя адрозненнi ў выяве Пагонi.
Такiм чынам, выдзелена 3 пад-
тыпы тыпа Пагонi 1 (чысты тып 1
прысутнiчае ў зборы MNK, най-
лепшыя экзэмпляры —
VII-P-7.649, VII-P-7.650):
1 1‡
1· 1‚
Малюнак 2.
Тыпы Пагонi на пенязях Аляксандра.
57
Банкаўскi веснiк, ЛЮТЫ 2008
çìåIáåÄíõäÄ
1
2
3
Малюнак 3.
Тыпы Арла на пенязях Аляксандра.
а) колца з кропкай унутры на
плячы вершнiка, менш мудра-
гелiстая выява хваста, форма ру-
каяткi мяча, большая гатычная
лiтара
А.
Ёсць дзве манеты з добра
захаванымi аверсамi такога тыпа
(у зборы МNК — VII-P-7.651,
VII-7.652);
б) колца без кропкi на плячы
вершнiка, маленькая “прыцiсну-
тая” гатычная лiтара
А
(у зборы
MNK — VII-P-7.659);
в) шырэйшая выява, хвост ра-
зыходзiцца толькi ў канцы, рэне-
сансавая лiтара А (у зборы MNK —
VII-P-7.710, VII-P-7.713, VII-P-
7.714, VII-P-7.7150).
Каб паказаць карэляцыю i роз-
нiцу памiж вышэйзгаданымi кла-
сiфiкацыямi i маёй, адпаведнасць
тыпаў iканаграфiчных выяваў на
пенязях Аляксандра прыведзена ў
таблiцы 2
.
Пенязь “без лiтары” са збору
MNK мае Пагоню тыпа 1а i Арла
тыпа 3. Паводле В. Какарэкi,
такiя выявы маглi змяшчацца на
пенязi Аляксандра ў пачатковы
перыяд iх эмiсiяў (П1 i O1, якi ад-
павядае Арлу з паўгрошаў, што
маюць рэнесансавыя лiтары
M
i
N
у легендах) [Какареко, 3]. Паводле
Я. Іваноўскага, гэта тыпы, адпа-
ведна, 2 i 4, якiя характэрны для
перадапошняе эмiсii манет Аляк-
сандра (перадапошняя Пагоня i
апошнi Арол, якiя сустракаюцца
на пенязях з гатычнай
А
, але так-
сама (трэба меркаваць, прыблiзна
падобныя) i на паўгрошах адной з
апошнiх эмiсiй з рэнесансавымi
лiтарамi
M
i
N
у легендах)
[Ivanauskas, Douchis, 1, с. 37—40].
Таксама Я. Іваноўскi пры-
водзiць у сваiм каталогу пенязь
“без лiтары”, якi мае тыпы выяваў
3—4 (1c i 3 паводле маёй класiфi-
кацыi), што адпавядае вядомым
пенязям з рэнесансавай лiтарай
A
[Ivanauskas, Douchis, 1, нумар
44:28, с. 47]. На жаль, у каталогу
няма здымку, а супрацоўнiкi
Лiтоўскага нацыянальнага музея ў
Вiльнi (LNM), на збор якога спасы-
лаецца даследнiк, не знайшлi ў ся-
бе такой манеты. Апублiкаваных
здымкаў iншых пенязяў “без лiта-
ры” таксама знайсцi не ўдалося.
Таму на гэты момант прыходзiцца
канстатаваць, што калi такiя ма-
неты бiлiся, то адначасова цi непа-
срэдна побач на часовай лiнейцы з
пенязямi з гатычнай лiтарай
А
, а
таксама паўгрошамi з рэнесанса-
вымi лiтарамi
M
i
N
у легендах.
Адкрытым застаецца пытанне: бы-
ло гэта ў канцы цi пачатку эмiсi-
яў? Але верагодней за ўсё — у ся-
рэдзiне, бо тлумачыцца тым, што
Арол тыпа 3 сустракаецца на пе-
нязях як з гатычнай, гэтак i з рэ-
несансавай лiтарай
A
. “Гатычныя”
экзэмпляры маюць яшчэ i iншыя
падтыпы Пагонi, а ў выпадку ма-
неты са збору MNK гэта якраз (па-
водле тыпу Пагонi) патэнцыйна
“гатычны” экзэмпляр, а не “рэне-
сансавы”. Іншымi словамi, гэтае
спалучэнне тыпаў аверса i рэверса
нi што iншае, як пераходны вары-
янт. Таму аднясенне яго да самага
пачатку эмiсiй Аляксандра, як i
эмiсiй Жыгiмонта Старога, вельмi
праблематычнае.
Застаецца трэцi варыянт — не-
адбiтасць (сапсаваны штэмпель,
выпадковасць) альбо падробка. Па
вынiках агляду манеты можна
сцвярджаць, што варыянт з пад-
робкай “з нуля” вылучаны, але за-
стаецца верагоднасць падробкi з
сапраўднае манеты — дзе лiтара
А
была б “счышчаная” з поля пенязя
“з лiтарай”. Здымак спрэчнага
фрагмента манеты змешчаны на
малюнку 4
. На iм слядоў лiтары не
퇷Îiˆ‡ 2
Адпаведнасць тыпаў iканаграфiчных выяваў
на пенязях Аляксандра з прац
Я. Іваноўскага [Ivanauskas, Douchis, 1],
В. Какарэкi [Какареко, 3] i майго падзялення
í˚Ô˚ 臄ÓÌi í˚Ô˚ Ä·
Я. Іваноўскi (1999) 2
2
1?
3
3
2?
4
Малюнак 4.
Фрагмент пенязя
“без лiтары” з калекцыi
Э. Гутэн-Чапскага — месца,
дзе “мусiла б” быць лiтара А.
В. Какарэка (2007) П1
П1
П1
П1
О2?
О3
О1
Маё падзяленне
1
1a
1b
1c
1
2
3
58
Банкаўскi веснiк, ЛЮТЫ 2008
çìåIáåÄíõäÄ
вiдаць, наслаеннi бруду цi вокiс-
лаў справа ад пляча вершнiка не
паказваюць якога-небудзь магчы-
мага поля для былой лiтары
А
(праўда, невядома, як манета за-
хоўвалася цягам стагоддзя i цi не
з’явiлiся вокiслы ўжо пасля маг-
чымага выдалення лiтары). Поле
манеты пакiдае ўражанне некра-
нутага з досыць раўнамерным бля-
скам. Засцерагае толькi нiзкая ва-
га манеты — 0,261 г — пры даволi
прыстойным стане захавання.
Прымаючы пад увагу ўсю ат-
рыманую iнфармацыю да публiка-
цыi iншых здымкаў пенязяў “без
лiтары”, найбольш верагоднай па-
зiцыяй, на мой пагляд, застаецца
версiя пра частковую неадбiтасць
цi пашкоджанне гэтага месца. Але
наўрад цi гэта манета можа нале-
жаць да эмiсiй Жыгiмонта Старо-
га.
A) ë‡ Á·ÓÛ MNW — 燈˚fl̇θ̇„‡ ÏÛÁÂfl Ÿ LJ¯‡‚ (èÓθ¯˜‡).
З iншых рэдкiх манет, якiя
ўжо пэўна належаць да спадчыны
часоў Жыгiмонта Старога, два му-
зеi (MNK i MNW) маюць паўгро-
шы 1508 года
(малюнак 5)
.
Яны, падобна, выкананы абса-
лютна iдэнтычнымi штэмпелямi
аверсаў i трошкi рознымi штэмпе-
лямi рэверсаў. Таксама манета са
збору MNW, дарэчы найлепшага
стану з усiх мне вядомых, здаецца
iдэнтычнай манеце з прыватнага
збору ў ЗША [Гулецкi, 2, c. 59].
Манета з MNW настолькi цудоўна
захавалася i з такiмi вострымi эле-
ментамi дызайну, што магла б вы-
клiкаць падазрэннi, калi б не да-
кладнае падабенства (у драбнiцах)
да iншых манетаў.
З iншых рэдкiх паўгрошаў са
збору MNK варта адзначыць паў-
грошы 1509 года з колцам над Па-
гоняй
(малюнак 6)
, 1511 года з
колцам перад Арлом
(малюнак 7)
,
1512 года з поўнай датай
(малю-
нак 8)
, 1513 года з памылкай
DVCSI
(малюнак 9)
, 1514 года з
памылкай LITVNIE
(малюнак 10)
,
1522 года з памылкай LITVANIDI
(малюнак 11)
, 1527 года з памыл-
кай SIGISMAVNDI
(малюнак 12)
,
1527 года з памылкамi ў даце 151Z
B) ë‡ Á·ÓÛ MNK — 燈˚fl̇θ̇„‡ ÏÛÁÂfl Ÿ ä‡Í‡‚ (èÓθ¯˜‡).
Малюнак 5.
Два экзэмпляры рэдкага паўгроша 1508 года.
Λ
i ў легендзе SIGISMVNOI
(малю-
нак 13)
. Са збору MNW — паўгро-
шы 1518 года з колцам пасля кры-
жа i люстэркавай лiтарай D у iменi
князя
(малюнак 14)
, 1519 года з
памылкамi ў даце 5191 i ў легенд-
зе LITANIE
(малюнак 15)
, 1521
года з памылкай у даце 151Z
(ма-
люнак 16)
, 1522 года з памылкай
MAGI
(малюнак 17)
, а таксама
Малюнак 6.
Паўгрош 1509 года
з колцам над Пагоняй (збор MNK).
Малюнак 7.
Паўгрош 1511 года
з колцам перад Арлом (збор MNK,
экс-калекцыя Э. Гутэн-Чапскага).
59
Plik z chomika:
Romaniek
Inne pliki z tego folderu:
EN Perkins C. H., Collectors' Coins Great Britain 2008, 35th edition, 2008.pdf
(1914 KB)
EN West P., Perkins C. H., Collectors' Banknotes 2008 Treasury and Bank of England, 15th edition, 2008.pdf
(5599 KB)
EN British Commonwealth Coins.pdf
(59216 KB)
RU Konros, Moniety RSFSR, SSSR i Rossii 1921-2009 godow. Katałog-sprawocznik, Redakcija 26, Sankt-Pietierburg mart 2009.pdf
(26435 KB)
RU Dienisow A.E., Bumażnyje dienieżnyje znaki RSFSR, SSSR i Rossii 1924-2005 godow. Czast' 2. Gosudarstwiennyje dienieżnyje znaki SSSR i Rossii 1925-2004 godow, Moskwa 2005.pdf.pdf
(34905 KB)
Inne foldery tego chomika:
Pliki dostępne do 19.04.2020
Anatomia człowieka
ANDROID
Automatyka - CNC, PLC, Roboty
DLA DZIECI
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin