5 - paciorkowce.doc

PRELEKCJA 5

Paciorkowce

Morfologia:

- Gram(+) ziarenkowce

- katalazo-ujemne

- wywołują alfa-, beta- lub gamma-hemolizę

- tlenowe (w większości względne tlenowce) i beztlenowe

- rosną najlepiej na agarze z krwią, który dostarcza katalazę i umożliwia wzrost tlenowy

Czynniki zjadliwości:

- toksyny

- otoczki

Typy hemolizy:

a) alfa-hemoliza - hemoliza niecałkowita, powoduje zielone zabarwienie hemoglobiny, dlatego paciorkowce tej grupy nazywane są zieleniejącymi

- większość paciorkowców tej grupy nie ma otoczek z wyjątkiem S. pneumoniae (który posiada 80 typów otoczkowych)

- paciorkowce zieleniejące

b) beta-hemoliza - hemoliza całkowita (pojawia się przezroczysta strefa na agarze)

- paciorkowce tej grupy odpowiedzialne są za większość chorób paciorkowcowych, chociaż nie wszystkie Streptococcus beta-hemolizujące są patogenne

- do beta-hemolizujących należą S. pyogenes i S. agalactiae!

c) gamma-hemoliza - inaczej brak hemolizy

- gamma-hemolizujące paciorkowce zwykle nie są chorobotwórcze

Tabela - różnicowanie paciorkowców beta-hemolizujących:

Klasyczny podział na grupy serologiczne wg Lancefield uwzględnia różnice w budowie wielocukrów wchodzących w skład ściany komórkowej.

a) Grupy Lancefield o istniejącym znaczeniu klinicznym i ich przedstawiciele:

A - S. pyogenes, nieliczne szczepy S. anginosus i S. constelatus

B - S. agalactiae,

C - S. dysgalactiae subsp. equisimilis, S. equi subsp. equi, S. equi subsp. zooepidemicus

D - S. bovis (=equinus), Enterococcus faecalis, Enterococcus faecium

F - niektóre paciorkowce grupy S. millieri

G - m.in zwierzęce paciorkowce ropotwórcze (S. canis)

Identyfikacja serologiczna:

- testy lateksowe (odczyn bierny odwrócony)

- w przypadku grup A i B określenie przynależności do grupy jest równoznaczne z identyfikacją gatunku (A - S. pyogenes, B - S. agalactiae)

- w przypadku innych grup przynależność gatunkowa określana jest przy użyciu testów biochemicznych

Paciorkowce grupy A - Streptococcus pyogenes:

Czynniki determinujące chorobotwórczość:

1. białka:

a) białko M:

- właściwości antyfagocytarne i antykomplementarne, działa też cytotoksycznie na neutrofile

- silnie immunogenne, występuje ponad 80 typów

b) białko F - białko wiążące fibronektynę:

- czynnik adhezyjny, pozwala paciorkowcom wiązać się z komórkami nabłonkowymi gardła

c) białko G:

- wiąże region Fc przeciwciał - zapobiega opsonizacji

2. otoczka hialuronowa:

- nie jest immunogenna

3. wielocukier C i antygeny błony cytoplazmatycznej:

- przypuszczalnie rola w nieropnych następstwach zakażenia paciorkowcowego

- przypominają ludzkie antygeny (szczególnie te w sercu, nerkach i stawach) - mogą doprowadzić do autoagresji (rozwija się gorączka reumatyczna, kłębuszkowe zapalenie nerek itd.)

4. egzotoksyny:

a) toksyny erytrogenne:

- wytwarzane przez szczepy zarażone bakteriofagiem

- działają na podwzgórze powodując gorączkę

- powodują wysypkę charakterystyczną dla płonicy

b) egzotoksyna A:

- podobna do toksyny erytrogennej i TSST-1

- superantygen odpowiedzialny za ogólne objawy zakażenia

c) egzotoksyna B:

- proteza cysteinowa - niszczy tkanki w martwiczym zapaleniu powięzi

d) toksyna sercowo-wątrobowa

5. hemolizyny:

a) streptolizyna O:

- wrażliwa na tlen

- powoduje beta-hemolizę (przejaśnienia w agarze)

- cytotoksyczne działanie na leukocyty

- silnie immunogenna

b) streptolizyna S:

- niewrażliwa na tlen

- nie jest immunogenna

- działa hemolitycznie i cytotoksycznie

6. czynniki rozprzestrzeniania:

- enzymy pozwalające paciorkowcom rozpuszczać tkanki i skrzepy

- proteinazy, hialuronidaza, streptokinaza, nukleazy (streptodornaza = DNA-aza)

- immunogenne

Zakażenia pierwotne:

1. ostre zapalenie gardła i angina

- najczęstszy czynnik bakteryjny!

2. płonica:

- rozwija się. gdy szczep produkuje toksynę erytrogenną

- drobna grudkowa wysypka, koloru czerwonego, rozsiana po całym ciele

- malinowy język

- gorączka

3. róża:

- rozlane zakażenie skóry i błon śluzowych, zwykle na kończynach i twarzy

4. zakażenia ran

5. liszajec

6. posocznica

7. zapalenie ucha środkowego

8. zapalenie zatok

9. zapalenie płuc

10. martwicze zapalenie powięzi

- występuje gdy szczep produkuje egzotoksynę B

- martwica powięzi i tkanki podskórnej

- dołącza się dodatkowe zakażenie innymi bakteriami

11. paciorkowcowy zespół wstrząsu toksycznego :

- spowodowany przez egzotoksynę A (produkowana przez szczepy lizogenne)

12. cellulitis:

- zakażenie skóry i przylegającej tkanki łącznej

13. gorączka połogowa:

- zakażenie macicy rozwijające się po porodzie

U chorego po przebytym pierwotnym zakażeniu mogą rozwinąć się:

a) gorączka reumatyczna:

- zapalenie mięśnia sercowego i/lub zastawek

- zapalenie stawów (dużych)

- objawy neurologiczne (pląsawica)

- występuje przeważnie u dzieci i młodzieży

-> jest następstwem zakażenia gardła

-> rozpoznanie opiera się na kryteriach Jonesa (do rozpoznania potrzebne dwa duże lub jedno duże razem z dwoma małymi) i badaniach serologicznych (p-ciała przeciw streptolizynie lub DNA-azie B)

- kryteria Jonesa duże: zapalenie serca, zapalenie wielostawowe, pląsawica, guzki podskórne, rumień brzeżny

- kryteria Jonesa małe: gorączka, bóle stawów, wydłużenie P-R, podwyższone OB, gorączka reumatyczna w wywiadzie

-> leczenie gorączki: aspiryna, supresja penicylinowa mająca zapobiegać nawrotom

b) kłębuszkowe zapalenie nerek:

-> zwykle następstwo zakażenia skóry (ew. gardła)

- charakter autoimmunologiczny

-> objawy: obrzęk twarzy, hematuria, nadciśnienie

-> diagnostyka: wzrost mian przeciwciał, spadek składnika C3

c) rumień guzowaty:

- czerwone, podskórne guzki

- prawdopodobnie skutek reakcji nadwrażliwości na peptydoglikan

Leczenie S. pyogenes: penicylina, erytromycyna, cefalosporyny.

Lekowrażliwość paciorkowców grupy A:

- wrażliwe na: penicylina G (leczenie ok. 10 dni), u pacjentów uczulonych na penicylinę: erytromycyna lub cefalosporyny.

- celem leczenia jest nie wyleczenie pacjenta ze schorzenia tylko eradykacja bakterii!!

S. pyogenes - zakażenia szpitalne:

- sporadycznie spotykane na oddziałach położniczych i poporodowych (gorączka połogowa) oraz noworodkowych (zakażenia pępka)

- śmiertelność: 30%

- sprzyjające warunki dla infekcji występują też na oddziałach przewlekłej opieki i w domach opieki

Paciorkowce grupy B - S. agalactiae:

- określane mianem GBS - group B streptococcus (infections)

- składnik mikroflory:

              - przewodu pokarmowego

              - okolicy moczowo-płciowej

              - jamy ustnej

              - jamy nosowo-gardłowej

- powoduje hemolizę beta

Obraz kliniczny zakażeń GBS:

- sepsa

- zapalenia płuc

- zapalenie wsierdzia

- zapalenie skóry

- zapalenie tkanki podskórnej

- zapalenia układu moczowego

- martwicze zapalenie powięzi

GBS jest przyczyną:

1) u kobiet:

- zapaleń dróg moczowych

- zapaleń błon płodowych

- posocznicy

2) zakażeń okołoporodowych noworodków i niemowląt:

- w okresie wczesnym - do 7. dnia życia: posocznica, zapalenie płuc, rzadziej zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

- w okresie późniejszym - po 7. dniu do 3 miesiąca życia: głównie zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

-> w USA najczęstszy czynnik etiologiczny groźnych dla życia zakażeń noworodków

Profilaktyka: ampicylina u kobiet w ciąży będących nosicielkami!!

Wymaz z pochwy i odbytu.

GBS jest przyczyną zakażeń u dorosłych głównie wtedy, gdy występują następujące czynniki ryzyka:

- podeszły wiek

- obniżona odporność po chemioterapii

- cukrzyca

- ciąża

Postaci zakażeń GBS u dorosłych:

- sepsa

- zapalenie płuc

- zapalenie wsierdzia

- zakażenia skóry

- zakażenia tkanki podskórnej

- zakażenia układu moczowego

- martwicze zapalenie powięzi

CAMP - test wykrywający S. agalactiae (GBS)

Test CAMP:

- służy do wykrywania GBS (Streptococcus agalactiae)

- test wykorzystuje fakt, że GBS produkuje pewien rozpuszczalny czynnik (czynnik CAMP), który wspólnie z beta-lizyną (hemolizyną) produkowaną przez gronkowca złocistego powoduje całkowitą lizę erytrocytów w agarze.

...